Mag ik zomaar mensen interviewen en op Youtube zetten?

camera-foto-filmen-straat-openbare-weg.pngEen lezer vroeg me:

Voor een filmproject wil ik op straat mensen gaan filmen en interviewen met gekke vragen. Die film zet ik dan op Youtube en ik hoop dat hij viral kan gaan. Maar moet ik dan van iedereen een ondertekende portretrechtverklaring vragen of kan ik ze gewoon in beeld “dit mag op Youtube” laten zeggen? En wat als men zich achteraf bedenkt?

Je mag mensen op straat filmen, ook als ze herkenbaar in beeld komen. Zolang het gaat om gewoon straatbeeld, is dat volgens de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam geen schending van portretrecht. Filmen in genante of rare situaties kan wél tegen het portretrecht aanlopen.

Laat je mensen meedoen aan een video-opname, dan heb je eigenlijk toestemming nodig. En dat betekent ook vooraf uitleggen waar het over gaat. “Wilt u in een filmpje” is te kort door de bocht voor toestemming. “Het komt op Youtube” vind ik twijfelachtig. Enerzijds weten mensen best dat Youtube wereldwijd is, anderzijds weten ze niet wat het betekent als iets groots viraal gaat en waar het dán terechtkomt.

Het is verstandig toestemming op papier te krijgen (een quitclaim) omdat een ondertekend stuk papier als zwaar bewijs geldt. Maar een mondelinge gegeven en gefilmde toestemming is ook rechtsgeldig. Zolang maar duidelijk is waar men toestemming voor geeft.

Privacytoestemming kan in principe worden ingetrokken maar de reden voor intrekking moet wel redelijk zijn. Enkel je bedenken is niet redelijk; dat het viral gaat en een veel groter publiek bereikt dan je kon bedenken misschien wel. (En ik blijf twijfelen of artikel 5 Wbp, waar staat dat toestemming “te allen tijde worden ingetrokken” eigenlijk niet alleen gaat over toestemming betreffende kinderpersoonsgegevens.)

De vraag zal eerder zijn of mensen konden overzien waar ze toestemming voor gaven. Als je mensen zo’n vraag stelt en ze geven antwoord én ze weten dat dit op Youtube gaat, dan zou ik denken van wel. Maar als je iemand verrast met een camera en die persoon voelt zich overvallen en durft geen nee te zeggen, dan wordt het lastig.

Arnoud

23 reacties

  1. Dus de lezer wil mensen oneindig belachelijk maken voor de rest van hun leven en vraagt zich af of dat mag……. 🙁

    Een beetje offoptic: Nu het toch over filmen op straat gaat: In een aantal landen zijn de zogenaamde dash cams verboden die vanop het dashboard van een auto continue al het verkeer filmen. Ook in Duitsland zijn sinds kort dash cams verboden. Nu lees ik in een artikel waarnaar gelinkt wordt het volgende:

    Gebruik je een aangebrachte camera, dan moet je mensen daarvoor waarschuwen voordat ze in beeld zijn. Bij een met de hand vastgehouden camera hoeft dat niet.
    Omdat een dash cam per definitie vast in het voertuig gemonteerd is lijkt dit ook voor Nederland te gelden.

    1. Ik blog elders over dashcams. Ik meen dat een dashcam niet als ‘aangebracht’ in de zin der wet telt, omdat het bij dat aanbrengen erom gaat dat ie permanent één plek filmt. En het is een best wel ernstige privacyschending als één plek continu gefilmd wordt. Terwijl een auto rondrijdt en je daar dus zelden één plek filmt (bij parkeren staat de dashcam gewoonlijk uit). Dat voelt als minder erg, en ik denk dan ook dat de wet over aangebrachte camera’s niet van toepassing is op dashcams.

    2. [zijspoortje:]

      Ook in Duitsland zijn sinds kort dash cams verboden.
      Onjuist. De Toezichthouder Gegevensbescherming heeft weliswaar geoordeeld dat het “informele zelfbestemmingsrecht het recht van individuen omvat om zich vrij in de openbare ruimte te begeven zonder te hoeven vrezen om, ongewild en zonder aanleiding, tot het object van videobewaking gemaakt te worden” en dat de “beschermingswaardige belangen van andere verkeersdeelnemers in de meeste gevallen zwaarder wegen dan het belang van de gebruiker, zodat dashcams onder het Bundesdatenschutzgesetz ontoelaatbaar geacht kunnen worden“, maar dat is nog geen expliciet verbod, laat staan vastgestelde sancties en handhaving. Bovendien is jurisprudentie over bijvoorbeeld de toelaatbaarheid van dashcambeelden bij aansprakelijkheidskwesties niet uitontwikkeld. ADAC geeft een goede samenvatting van de actuele stand van zaken: http://www.adac.de/infotestrat/ratgeber-verkehr/verkehrsrecht/Dashcam

      [/zijspoortje]

      (En ik blijf twijfelen of artikel 5 Wbp, waar staat dat toestemming “te allen tijde worden ingetrokken” eigenlijk niet alleen gaat over toestemming betreffende kinderpersoonsgegevens.)
      Vanwaar? Art 5.2 Wbp vervangt art. 12.3 Wpr. Heb de MvT zo niet paraat, maar ook bv. de uitwerking in de Richtsnoeren publicatie van persoonsgegevens op internet is helder. Art. 4.1.1 gaat daar over toestemming intrekken in het algemeen (verwijzend naar art. 5.2 Wbp) en art. 4.1.2 over nadere bepalingen tav. minderjarigen.

      Edit: MvT, stuknr. 25 892, nr. 3, p77: “In artikel 5 zijn nadere voorschriften opgenomen ten aanzien van het toestemmingsvereiste. In het eerste lid is een aan artikel 11, vierde lid, van de WPR vergelijkbare regeling getroffen voor handelingsonbekwamen. Het tweede lid is ontleend aan artikel 12, derde lid, van de WPR. Zie ook de toelichting op artikel 1, onder h.” Op p67-68 staat bij die toelichting op begripsbepaling ’toestemming’: “Een eenmaal gegeven toestemming tot het verzamelen van gegevens kan te allen tijde worden ingetrokken. Een dergelijke intrekking heeft echter geen consequenties voor gegevensverwerkingen die vóór het momentvan de intrekking hebben plaatsgevonden. Dit geldt voor alle soorten van verwerkingen. Gezien het dwingende karakter van dit voorschrift is dit expliciet bepaald in artikel 5, tweede lid.

  2. Powned interviewt ook regelmatig onbekende mensen op straat. Regelmatig worden die mensen door de montage of de context “in de zeik gezet”. Ik vraag me af hoe Powned met de gestelde vraag omgaat. Weet iemand dat? Ik kan me niet voorstellen dat ze mensen iets laten tekenen.

    1. Als iemand die zelf in een ‘reportage’ van PowNews terecht is gekomen: nee, ze laten je niets ondertekenen. In mijn geval (het Occupy Dordrecht-kamp) werd er gewoon met de deur in huis gevallen (met camera’s al draaiende). Gezien de diverse fragmenten die PowNews in het verleden heeft uitgezonden, vermoed ik dat ze uitspraken als “ik heb hier geen zin in” ook niet echt serieus opvatten.

      Dat maakt het wel een erg interessant vraagstuk hoe het nu precies juridisch zit met de opnames die ze maken. Het lijkt, nu je het zegt, wel erg veel op een schending van portretrecht/privacy. Misschien weet iemand anders hier meer over te zeggen?

  3. Het lijkt mij dat wat voor filmen geldt ook voor fotografie geldt. En dan denk ik toch weer aan Nepal, waar bij een hindu tempel een aantal mensen aangaven niet gefotografeerd te willen worden. Ik heb geen idee wat de wet daar er over zegt, of dat het uberhaupt geregeld is. Maar het viel mij op dat er vervolgens vanaf het gebouw er tegenover fanatiek met de telelens werd gefotografeerd.

    Blijkbaar is het motto, men komt er toch niet achter?

    Ik heb zelf voor mijn privé vakantie album met toestemming een aantal portretten gemaakt van deze mensen met de plechtige belofte deze niet openbaar te maken. Deze staan dan ook netjes niet op mijn Flickr pagina of op Facebook. Met vragen en netjes uitleggen kom je verder; dan wel je aan de afspraak houden, ook al is de kans betrapt te worden nihil.

    1. Portretten zijn met een telelens vaak mooier… (maar of dat een overweging was); wat je vaak ziet in India is dat men een kleine vergoeding wil om op de foto te gaan; als je dat van te voren afspreekt, en het over de prijs eens wordt lijkt me het geen enkel probleem. In Delhi zag ik eens een zeer markante, maar wat nors kijkende Sikh in traditioneel gewaad met enorme snor en lange baard en groot kromzwaard aan zijn zij. Toch maar geen foto gemaakt…

      Dashcams zijn natuurlijk ideaal om achteraf de oorzaak van ongelukken te achterhalen. Als ik de wetgever was zou ik ze eerder willen verplichten dan verbieden als onderdeel van elke auto: met die beperking dat de gegevens in principe slechts worden vastgehouden tot ze door nieuwere worden overschreven als het kaartje vol is (na een paar uur of zo), tenzij er een heldere reden is dat niet te doen, en dat er in principe alleen opgenomen wordt als de wagen aan het verkeer deelneemt. Een knopje erbij die na indrukken de zojuist opgenomen 2 tot 5 minuten uitzondert van automatisch wissen kan heel handig zijn om verkeershufters vast te leggen.

        1. Het zorgt er ook voor dat burgers bij ongelukken hun eigen onschuld kunnen aantonen! Verkeershufters kunnen zo moeilijker ontsnappen aan schuldkwesties! Besef ook dat bij verkeersongelukken de politie en justitie er eigenlijk niet bij betrokken zijn. In de meeste gevallen regelen de verzekeraars de kwestie onderling. De beelden van een dashcam kunnen daarbij de situatie een stuk verduidelijken.

          1. Ja, dus? Hoe is dat een rechtvaardiging? Met een Stasi wordt opsporing en berechting ook een stuk makkelijker. Onder Qadhafi was het in Libië veiliger op straat. Als we de gehele publieke ruimte filmen en de beelden opslaan krijgen we bewijzen tegen oudedametjesberovers ook makkelijker rond. Enzovoorts en zo verder.

            Niemand betwist dat er voordelen aan dergelijke zaken zitten. Te weinigen maken een serieus te nemen afweging wat we daarvoor aan burgerlijke vrijheden moeten inleveren. Waarom moet ik (en alle andere toevallige passanten) voortdurend gefilmd worden omdat jij toevallig meent een zich al dan niet manifesterende hufter mogelijk makkelijker aan te kunnen spreken op verantwoordelijkheden?

            1. Als jij je eigen autorit opneemt om je in te dekken bij ongelukken e.d. heb ik daar alle begrip voor. Heb het al eens van heel dichtbij mee mogen maken dat iemand vals werd beschuldigd bij het inparkeren een andere auto geraakt te hebben. Een filmpje van het inparkeren waarbij je ziet dat die auto er bij het parkeren nog niet stond was toen heel welkom geweest als bewijs tegen twee oplichters die hun (waarschijnlijk reeds beschadigde of door hun zelf bij het parkeren beschadigde) auto op andermans kosten wilden laten repareren.

              Of wat mijzelf bijna overkwam, een fietser die bij het zebrapad op vollesnelheid de weg overrijd en een agent die mij een bon wil geven omdat ik niet gestopt was bij het zebra pad (ik reed op een voorrangsweg). Een fietser heeft geen voorrang bij een zebra, een voetganger met fiets aan de hand uiteraard wel). Ik kwam er goed vanaf omdat omstanders zich aanbden als getuige en de politie afdroop, maar met een opname was dat niet nodig geweest.

              Wat je vervolgens doet met de beelden is wat anders. Een verplichting om deze te wissen als ze geen verder doel dienen lijkt mij op zijn plaats. Waarbij voor eigen gebruik een ritje door een mooi landschap bewaren een goede reden is. Maar 261 opnamen van je woonwerkverkeer bewaren niet.

              En ik heb een hekel aan mensen die anderen proberen te naaien voor kleine vergrijpen e.d. dus die Duitse stap dat de politie jouw opnamen niet voor overtredingen (maar wel voor misdrijfen) mag gebruiken vind ik persoonlijk wel wat hebben nu ik er wat over heb nagedacht.

      1. Dat is ook precies de reden waarom ik een dashcam in mijn auto heb! Om in geval van een ongeluk de beelden te kunnen doorspelen aan mijn verzekering en zo aan te tonen dat de tegenpartij de schuldige was. Ik heb een keer een ongeluk gehad in een bocht op een smalle weg met verkeer in twee richtingen. Ik reed zeer rustig door de bocht en zag een tegenligger met redelijke vaart aan komen rijden. Ik reed al regen de rand aan en kon niet verder uitwerken dus remde ik zodat hij er beter langs kon. Hij bleef echter in het midden van de weg rijden met een behoorlijke vaart en de linker-koplampen van beide auto’s “kusten” elkaar met enige blikschade voor beide partijen. Dit was duidelijk de schuld van de tegenpartij maar zonder beelden en zonder getuigen was dit niet aan te tonen en moest ieder de eigen schade maar betalen volgens de verzekeraars. Als ik de beelden had gehad dan was het heel eenvoudig om aan te tonen dat ik geen schuld had simpelweg omdat de tegenpartij niet uitweek en met hoge snelheid reed.

  4. Arnoud, ik ben het toch niet helemaal ondubbelzinnig met je eens. Je zegt heel erg stellig het volgende:

    Je mag mensen op straat filmen, ook als ze herkenbaar in beeld komen. Zolang het gaat om gewoon straatbeeld, is dat volgens de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam geen schending van portretrecht.

    De zaken waar je naar verwijst zijn van vóór Cruijff/Tirion waarin de Hoge Raad het volgende opmerkt:

    3.6.2 Voor zover gericht op de bescherming van privacy-belangen is het portretrecht een persoonlijkheidsrecht waaraan in de regel een zwaarwegend gewicht zal toekomen. Dit geldt vooral ten aanzien van geportretteerden die geen publieke bekendheid genieten, in die zin dat zij openbaarmaking van hun portret in beginsel niet behoeven te dulden.

    Daaruit kan ik moeilijk iets anders concluderen dan dat je beelden gemaakt op de openbare weg niet zomaar mag openbaar maken. Het enkele filmen is daarentegen volgens mij gewoon toegestaan. (Uitzondering: Reklos) Wat zouden volgens jou de redenen zijn om het beginsel van niet openbaar maken aan de kant te schuiven?

    Zou je hier misschien wat duiding kunnen geven?

    1. Ik zie die uitspraak van de HR als relevant voor commercieel portretrecht, niet voor privacy-gerelateerd portretrecht. Het is wezenlijk anders of je een portret openbaar maakt voor commercieel gewin (als ‘gezicht’ van je reclame of centrale focus van een boek) zoals in de Cruijff-situatie, dan of je een portret openbaar maakt voor nieuwsgaring/meningsuiting zoals in die Jogger- en Biker-zaken.

      Maar je hebt een punt dat 3.6.2 ook zwaar weegt bij privacy-portretrecht. Dat had ik wel even kunnen noemen. Echter, ik denk niet dat het zo ver gaat dat je dús gewoon straatbeeld niet mag tonen zonder toestemming. De vrijheid van meningsuiting weegt óók zwaar, en dat noemt de HR niet in deze uitspraken (en het Gerechtshof wel in hun arrest). Dus ik denk dat het beginsel dat de HR noemt, het verliest van de vrijheid van meningsuiting bij zulk straatbeeld.

  5. Hoi, ik ben in groep 8 op youtube geplaatst door een vader van iemand. Wij waren hier niet van op de hoogte en er was geen toestemming. Is hij nu juridisch aanspraakbaar voor privicyschanding? Ik zou graag het antwoord willen weten

    1. Misschien moet je wat beter aangeven waar het over gaat. Was het een evenement op een openbare plaats? Een sportwedstrijd op school? Een besloten bijeenkomst? Sta je op de achtergrond of gaat het om jou? Maar verwacht er niet te veel van.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.