Verweesde werken onder voorwaarden te gebruiken zonder toestemming

vraagteken-zoeken-weeswerk-orphan-workSinds gisteren is het onder voorwaarden toegestaan om zogeheten ‘weeswerken’ (orphan works), waarvan de auteursrechthebbenden niet te vinden zijn, te gebruiken zonder toestemming. Dergelijke werken zijn nu lastig te archiveren of digitaliseren, omdat dit alleen mag met toestemming en die niet te krijgen is als je niet weet wie de rechthebbenden zijn. Nu kunnen deze werken worden behouden voor de maatschappij en daar ben ik blij mee.

Natuurlijk zitten er aan dit recht voorwaarden. De belangrijkste is dat het kort gezegd moet gaan om een erfgoedinstelling, wat gedefinieerd is als:

voor het publiek toegankelijke bibliotheken, onderwijsinstellingen en musea, alsmede archieven en instellingen voor cinematografisch of audiovisueel erfgoed die niet het behalen van een direct of indirect economisch of commercieel voordeel nastreven

Ten tweede moet de beschikbaarstelling plaatsvinden

in het kader van de uitoefening van een publieke taak, in het bijzonder het behouden en restaureren van de werken en het verstrekken van voor culturele en onderwijsdoeleinden bestemde toegang tot de werken uit de eigen verzameling van de hiervoor bedoelde organisaties.

En het belangrijkste is dat er een “zorgvuldig onderzoek” naar de rechthebbenden moet hebben plaatsgevonden zonder succes. Dat onderzoek is gedefinieerd in artikel 16p, en in een Besluit dat daarbij hoort staat welke bronnen je op zijn minst hoort te hanteren. Onder meer moet je in de KB hebben gezocht, in databanken van makersorganisaties als Pictoright en het media-archief uit de Mediawet. Verder moet je na je onderzoek het resultaat aanmelden bij het ministerie.

Als echter de rechthebbende later alsnog opduikt, dan moet het weeshuis, pardon de erfgoedinstelling alsnog het gebruik van het werk staken en bovendien een billijke vergoeding betalen aan die rechthebbende (art. 16q). Dat voelt ergens wel een tikje vervelend: heb je dat werk opgeknapt ondanks een maker die er niet meer naar omkeek, mag je alsnog stoppen en hem nog geld betalen ook.

Maar al met al toch een aardige verbetering ten opzichte van wat er nu mag, namelijk niets. Ik hoop dat hier breed gebruik van gemaakt gaat worden.

Arnoud

29 reacties

  1. Die billijke vergoeding is inderdaad raar en ik vraag me ook af wat een billijke vergoeding nu eigenlijk is in dit soort situaties. Het zou toch zo moeten zijn dat als jij echt goed onderzoek hebt gedaan, dat je dat per definitie vrijgesteld wordt van die vergoeding omdat het aandeel eigen schuld van de maker zo groot is dat er van aanwijsbare schade geen sprake meer zou zijn.

    [off-topic]: Als ik op de laatste reacties aan de rechterkant klik dan kom ik niet uit bij die specifieke reactie maar bij #comments. Ik vermoed dat er een javascriptje is wat roet in het eten gooit.

    1. Als de rechthebbende er niet meer naar omkeek, er niets meer mee deed, en er dus ook geen geld aan verdiend zou hebben, lijkt mij een vergoeding van nul euro heel redelijk en logisch en voordehandliggend, eigenlijk. Maar een stemmetje in mijn achterhoofd vermoed dat ik hier misschien te simpel denk.

      Dus inderdaad, wat is een billijke vergoeding eigenlijk? Een hele goede vraag.

  2. Lijkt me dat deze binnen de definitie vallen, alleen ze kunnen het risico van een claimende partij die uit het niets opduikt niet dragen, omdat zelfs een zeer bescheiden claim hun voortbestaan in gevaar zal brengen. Er zal hiervoor dus een kapitaalkrachtige club moeten worden opgericht, die dit risico kan verzekeren. De hele wetgeving is een wassen neus, die het probleem van verweesde werken niet zal oplossen. De duur van het auteursrecht terugbrengen naar termijnen die op economische grondslagen te rechtvaardigen zijn voor het doel van het auteursrecht (het mogelijk maken dat werken beschikbaar komen voor het publiek) . Denk daarbij aan termijnen tussen de 5 en hooguit 20 jaar na publicatie.

    1. Ik zat eerder aan twee jaar te denken, met een optie om tegen een vergoeding te verlengen. Een redelijke vergoeding lijkt me een bedrag dat begint met een euro, en dan per jaar verdubbelt. Je weet dan zeker dat de auteursrechthouder ook geïnteresseerd is in de exploitatie van het werk.

        1. Da’s dan jammer voor die auteur. Het auteursrecht is bedoeld om auteurs te stimuleren werken te maken, en dat het ook mogelijk maakt om werken aan het publiek te ontnemen is een erg jammere bijkomstigheid.

    2. Ik vraag me af of het, zelfs voor goedbedoelende instellingen, niet nog steeds voordeliger is om hun activiteiten “zwart” uit te voeren.

      Als een auteursrechthebbende niet te vinden is, dan is de kans klein dat die zich nog actief bezig houdt met het werk, dus de kans is ook klein dat je voor een overtreding van zijn auteursrecht aangeklaagd zal worden. Daarnaast zal die auteursrechthebbende er eerst achter moeten zien te komen dat jij met zijn werk bezig bent.

      Aan de andere kant: als je van deze regeling gebruik maakt, dan ben je makkelijk vindbaar (want je moet je registreren), en als er een auteursrechthebbende opduikt, dan moet je nog steeds een vergoeding betalen!

    3. Er zal hiervoor dus een kapitaalkrachtige club moeten worden opgericht, die dit risico kan verzekeren.

      Lijkt me onzin. Het archiveren en beschikbaar stellen van zelf zal veel duurder zijn dan een enkele billijke vergoeding hier en daar. Het gaat namelijk normaal gezien over niet populaire werken en een billijke vergoeding zal vermoedelijk meestal gewoon vrijwel nul zijn en in een enkel geval hoogstens enkele honderden euro’s bedragen.

      1. Ik zet heel wat werken op Project Gutenberg (PG), voor niets. Het scannen van een oud boek kost een paar honderd euro aan investering in scanner en computer, en een paar uurtjes werk — of een enkele tienduizenden euros aan investering in een snelle scanner, en een paar kwartiertjes werk. Het corrigeren van de OCR van een normaal boek kost iets tussen de 4 en 20 uur, wordt gedaan door vrijwilligerrs, dus gratis. Een uurtje advokaat om je te verdedigen tegen een “billijke” vergoeding van drie keer het bestseller-niveau aan royalties is een veelvoud hiervan. Zelfs een vergoeding van “slechts” 10 cent per download kan PG de nek kosten — voor een boek dat jaar na jaar na jaar 100 to 200 keer per maand gedownload wordt — en PG heeft duizenden boeken die veel vaker gedownload worden. Als de wetgever die billijke vergoeding vaststeld als een percentage van de gerealiseerde verkoopprijs in het jaar voorafgaande aan de publicatie als verweesd werk, dan zou er nog over te denken zijn.

        Een ander aspect zijn de kosten van het vereiste onderzoek. Zoals nu gespecificieerd, zal voor een jaargang van een oud tijdschrift (zeg bv. “De Prins” jaargang 1910) waarschijnlijk een uurtje of 100 nodig zijn om aan de zorgvuldigheidseisen te voldoen: voor elke tekst met een identificeerbare auteur en elke plaat of foto met een identificeerbare kunstenaar of fotograaf moet je dit namelijk apart doen. Een veelvoud van het werk dat digitaliseren an-sich kost. Dan maar de omweg via een Amerikaanse instelling zonder feitelijke aanwezigheid in Europa…

        1. Je gaat er bij je inschatting vanuit dat iedereen werkt zoals Project Gutenberg. Veel scanprojecten gaan echter veel onzorgvuldiger te werk. Die hangen allemaal aan de borst van Google, en je weet zelf wat voor kwaliteit dat oplevert.

          In dat geval is er een zogeheten planetary scanner met twee camera’s en een bookcradle, totale kosten ongeveer 10.000 euro (50 cent per boek?), en een goedkope Indische arbeidskracht die voor enkele euro per uur ca. 2 boeken per uur inscant.

          Het resultaat gaat door de OCR en wordt ongecorrigeerd doorgegeven.

          Als je de OCR wil corrigeren, kun je dat ook goedkoop in een Aziatisch land laten doen (ik meen dat DBNL die weg koos?).

          De kosten per boek schat ik op niet meer dan enkele tientjes. Bij Google zien ze de scans en de OCR zelfs als bijproduct; het gaat hen erom dat zij kennis kunnen indexeren.

  3. Zolang de auteursrechthebbende niet te vinden is, zijn er toch ook geen gemiste inkomsten? Als de auteursrechthebbende ook maar ergens zijn werk probeert te verkopen, dan zou dat met een grondig onderzoek wel te vinden moeten zijn. Op het Internet in ieder geval wel.

    Ik zou het zelfs redelijk vinden als je weeswerken zelfs al beschikbaar mag stellen als de auteursrechthebbende wel bekend is, maar er geen eerstehands-verkoop meer plaats vindt. Je zou hier dan weer mee op moeten houden zodra de auteursrechthebbende de verkoop hervat. Ik denk dat je dan geen “gemiste inkomsten”(*) voor de auteursrechthebbende hebt, en je zorgt wel voor continue beschikbaarheid van werken.

    Maar goed: ik ben het met je eens dat dit een stap in de goede richting is. Hopelijk volgen er nog meer stappen.

    (*) Ik vind dit een slecht concept; volgens mij bestaat er niet zoiets als “gemiste inkomsten”. Er valt vast wel een gedrocht van een business model te verzinnen dat minder goed werkt binnen mijn voorstel; misschien zoiets als Disney met hun periodieke re-releases van tekenfilms, maar dat zou ik nog geen gemiste inkomsten noemen.

    1. Zolang de auteursrechthebbende niet te vinden is, zijn er toch ook geen gemiste inkomsten?
      Dat is niet altijd zo. Het kan best dat je een nabestaande als die gevonden is een bijna voltooid werk wil uitgeven of heruitgeven maar dat levert minder op als een andere partij het werk al net gepubliceerd heeft.

      1. Maar die rechthebbende is dan toch gewoon bekend? Als hij bewust die keuze maakt dan zal hij dat ook bekendmaken. En dan is het werk niet verweesd maar in de kluis gestopt. Daar gaat deze wet niet over.

        (Ik vind het zelf in principe niet kunnen dat je een werk aan het publiek onttrekt, maar dat terzijde.)

        1. Je zou bijvoorbeeld kunnen denken aan boeken waarvan men achteraf vindt dat sommige passages racistisch zijn. Denk aan de discussie rond sommige delen van Kuifje of Pippi Langkous. De auteur kan er daarom bewust voor gekozen hebben om een boek niet meer te laten herdrukken. En daarna natuurlijk het bekende scenario: auteur overlijdt, erven niet makkelijk te vinden enzovoorts.

          “Aan het publiek onttrekken” klinkt een beetje alsof je verkochte exemplaren wilt terughalen. Dat is niet wat ik hier bedoel.

          1. Mensen uit de toekomst mogen best weten dat in het begin van de vorige eeuw veel boeken racistische passages hadden, en op jouw manier probeer je die geschiedenis effectief te verdoezelen.

            Ik snap dat een persoon graag heeft dat de toekomstige generaties positief over hem denken, maar als je dat probeert te bereiken door informatie achter te houden, dan ben je verkeerd bezig.

            Als je eerlijk wilt zijn, maar toch nog iets er aan wilt doen, dan geef je het bijvoorbeeld aan Project Guteberg, samen met een voorwoord dat uitlegt dat het boek die passages bevat, dat dat in het tijdsbeeld paste, dat je je daar nu voor verontschuldigt, enzovoort.

            Of je herdrukt het met eentzelfde voorwoord. Er zijn vast Kuifje-liefhebbers die het nog willen kopen, racistische passages en alles.

  4. Ik zit hier vanuit het oogpunt te kijken van iemand die oude boeken van de ondergang redt.

    Wat me opvalt:

    1) Hebben hier al die auteursrechtenorganisaties nu zo huilie-huilie over zitten doen?

    2) Billijke vergoeding: bibliotheken betalen nu al via Stichting Lira een vergoeding over boeken die uitgeleend worden. Het enige wat ze met boeken waarvan de auteur niet bekend is, hoeven te doen, is dat geld in een potje stoppen in plaats van naar Lira te sturen.

    2a) Bibliotheken zijn geen beleggingsfondsen.

    3) De minister bepaalt wat due dilligence is. Betekent dat nu dat we van elke gril van de minister afhankelijk zijn? Zoiets rijmt niet goed met het tientallen jaren bewaren van een tekst. Je wil niet om de zes maanden naar al je werken teruggaan om te kijken of ze nog voldoen aan de grillen van de minister. Dat soort wet- en regelgeving is leuk voor processen die ruim binnen een generatie passen, maar niet voor processen die over de levensduur van mensen heenkijken.

  5. Mag ik dit een “Waardeloze flut regeling” noemen?

    Als een auteur het zo moeilijk heeft gemaakt om achterhaald te worden en er is al die moeite gedaan om dit toch te proberen en het werk is hersteld is het volkomen idioot dat je dan zou moeten betalen voor het gebruik dat je hebt gemaakt.

    Corné zit meer op mijn lijn: Als het werk niet verkrijgbaar is (direct of via een agent van de auteur) dan gratis te gebruiken. De samenleving heeft vrijheden opgegeven in de hoop daarvoor iets terug te krijgen. Als werken niet beschikbaar worden gesteld, dan is die hele ‘deal’ waardeloos. Waarom zou je vrijheid opgeven voor niets?

    1. De samenleving heeft vrijheden opgegeven in de hoop daarvoor iets terug te krijgen.

      Wat een dramatische zin. Vrijheden opgeven. We hebbeen slechts rechten op nog niet gemaakte werken opgegeven.

      Als een maker een werk niet vrijgeeft verlies je helemaal niks. Je bent nog even vrij als voor dat het werk ooit gemaakt werd.

      1. Daarnaast hebben wij bijvoorbeeld het recht op te geven om zelf creatief te zijn met afgeleide werken. Met andere woorden kennis die je hebt, mag je niet gebruiken. Dat noem ik opgeven van vrijheden, dat geld voor zowel auteurs- als octrooirecht.

        Wij leveren daar iets substantiels voor in de vrijheid om je kennis vrij te gebruiken.

  6. Op dit moment hebben we het lage BTW tarief op boeken. Ik zou dit tarief voor alle producten waarin auteursrecht een prominent aspect is, conditioneel maken op het aanwezig zijn van een (permanent aangebrachte) bindende verklaring in/of op het werk dat het auteursrecht op een datum X, zo’n 2 tot 25 later, wordt vrijgegeven aan het Publiek Domein, afhankelijk van het type materiaal. Dan is geen wijziging nodig van internationale verdragen, en mogen uitgevers zelf besluiten of ze de restwaarde van hun auteursrecht na afloop van die termijn (meestal vrijwel gelijk aan nul) vinden opwegen tegen de BTW korting nu (bijna 12% korting op de verkoopprijs). Laten we dan tweaken met de duur van die termijnen voor diverse soorten materiaal zodat uiteindelijk 99% van de uitgevers voor de korting kiest, en viola, we hebben aangetoond dat de huidige duur van het auteursrecht economisch gezien onzin is (en lossen we het kosten-neutraal op; enige waar we op moeten letten is dat er geen kartel is dat een collectieve boycot van zo’n regeling kan afdwingen).

    1. Dat is toch niet uit elkaar te houden voor een arme boekhandelaar. Ik hoor al een boekhandelaar vloeken als de belastinginspecteur het “foutje” gevonden heeft en daar sjabloonmatig een boete aan verbindt.

      1. Ze moeten het nu ook al doen; de eis van permanent op het werk aangebracht zijn maakt het juist makkelijk, want niet ambigue, zoals onder de huidige (is dit boekachtige ding nu een boek of niet, als ik bijvoorbeeld een spionageroman laat drukken, met de tekst netjes om een uitgesneden ruimte om een pistool in op te bergen?)

      2. De gemiddelde boekhandel verkoopt al lang niet meer alleen boeken. Die verkoopt ook kantoorgerei (21% btw) en staatsloten (vrijgesteld) en weet ik wat allemaal niet. Die lastendruk is er al. Daar komt nog eens bij dat voor hetzelfde type drager verschillende btw-tarieven kunnen gelden. Een DVD met een spannende film heeft een tarief van 21%, een DVD met diezelfde film met een educatief voorwoord heeft opeens een tarief van 6%.

        Dan ziet Jeroens idee er opeens verfrissend helder en eenduidig uit.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.