Het (auteurs-)recht van de beeldbank versus het publiek domein

beeldbank-amsterdam-foto-publiek-domeinIk had het al vaker gezien maar nu een lezer me er ook op wees, ga ik er toch eens wat van zeggen. De lezer had de Beeldbank Stadsarchief Amsterdam gevonden en ontdekt dat daar een auteursrechtvoorbehoud werd gemaakt. Dat terwijl er toch ook evident publiekdomeinfoto’s in dat archief staan (zoals van fotograaf Jacob Olie, overleden in 1905, van het plaatje hiernaast). Wat krijgen we nou?

De auteursrechtvermelding staat niet heel prominent in beeld, ik zie linksonder “© Stadsarchief Amsterdam” en een link naar een colofon. Mijn eerste gedachte is dan ook, dat is gewoon een generiek tekstje dat men in het sjabloon heeft opgenomen. De auteursrechtvermelding slaat dan op de layout van de site en/of dient als een aanduiding van wie de uitgever/rechthebbende van de site is. En je moet dan per foto maar uitzoeken wie er auteursrechten heeft.

Ook apart vond ik deze in het colofon:

Iedere poging de watermerken uit de afbeeldingen te verwijderen is uitdrukkelijk verboden.

Dit lijkt te zijn geïnspireerd door artikel 29b Auteurswet, dat het verwijderen van makersaanduidingen verbiedt. Want het is volgens lid 1 verboden “informatie betreffende het beheer van rechten” te verwijderen, en

Onder «informatie betreffende het beheer van rechten» wordt in dit artikel verstaan alle door de maker of zijn rechtverkrijgenden verstrekte informatie welke verbonden is met een verveelvoudiging van een werk of bij de openbaarmaking van een werk bekend wordt gemaakt, die dient ter identificatie van het werk, dan wel van de maker of zijn rechtverkrijgenden, of informatie betreffende de voorwaarden voor het gebruik van het werk, alsmede de cijfers of codes waarin die informatie is vervat.

Een watermerk met makersaanduiding zou hieronder vallen. Echter, dit verbod geldt dus alleen ten aanzien van nog beschermde foto’s.

Gezien deze FAQ van de Gemeente pretendeert men niet zelf auteursrechten te claimen op deze foto’s. Er wordt hier wel gesproken van toestemming vragen, maar zo te zien gaat het dan meer om een voorwaarde gekoppeld aan de dienst van het uitleveren van een hoge-resolutieversie van de foto’s. Op zich mag dat, hoewel ik het persoonlijk wat onsympathiek vind, zeker als het een beeldbank van een overheidsdienst is. Een publieke dienst moet het publieke domein publiek houden, lijkt me.

Arnoud

17 reacties

  1. Dit is een veel voorkomende ergernis. Ik zou dan ook graag zien dat de rechten van het publiek met betrekking tot cultureel erfgoed expliciet en als afdwingbare rechten in de wetgeving worden vastgelegd, zodat we in de toekomst tegen verdere landjepik door het steeds maar weer opnieuw verlengen en verbreden van auteursrechten kunnen optreden (De verlenging van 50 naar 70 jaar in 1995 was een typisch voorbeeld van corrupte wetgeving waarvan een zeer kleine elite profiteerde ten koste van een veelvoud van hun voordeel als schade uitgesmeerd over het publiek; een schandalige vernietiging van welvaart dus), en het ook een economisch misdrijf wordt mensen te misleiden over de auteursrechtelijke status van werken. Bovendien zouden werken van de overheid automatisch PD moeten zijn.

    Vergelijkbare claims zie je op Het Geheugen van Nederland en de Bibliotheek van de Nederlandse Letteren (allemaal met veel overheidsgeld tot stand gekomen), wat creatief hergebruik en daarmee waardecreatie in de weg staat (toegegeven, er staan staan daar ook werken op waarop nog wel auteursrecht drukt.)

  2. Artikel 14 van de archiefwet:

    “De archiefbescheiden die in een archiefbewaarplaats berusten zijn, behoudens het bepaalde in de artikelen 15, 16 en 17, openbaar. Ieder is, behoudens de beperkingen die voortvloeien uit het in die artikelen bepaalde, bevoegd die archiefbescheiden kosteloos te raadplegen en daarvan of daaruit afbeeldingen, afschriften, uittreksels en bewerkingen te maken of op zijn kosten te doen maken.”

    Vreemd genoeg is er ook een Regeling tarieven Rijksarchiefdienst die het ‘kosteloos’ lijkt te negeren. Deze rekent ook een tarief voor ‘copyright’.

  3. De site zelf zegt er dit over. “Gebruiksvergoeding Voor iedere vorm van openbaarmaking van documenten uit de archieven en collecties van het Stadsarchief heeft u toestemming nodig. Rusten op de documenten auteursrechten van derden, dan heeft u toestemming nodig van de auteursrechthebbende. Is dat niet het geval dan heeft u toestemming nodig van de gemeentearchivaris. Lees meer hierover in Reproducties kopen.

    Voor 2013 zijn de volgende tarieven vastgesteld voor eenmalig gebruik van afbeeldingen uit de archieven en collecties van het Stadsarchief. Gebruikt u meer dan 10 afbeeldingen per openbaarmaking dan gelden lagere tarieven. Vragen over de tarieven kunt u stellen per mail: [mailadres]” Is dit dus de overheid die de wet niet kent of toepast of zie ik iets over het hoofd?

    1. Het Nationaal Archief geeft een andere invulling aan de archiefwet, zie bijvoorbeeld open data:

      In het geval van een CC-BY-SA licentie dient bij hergebruik de bron (BY) en licentie (Share Alike) correct vermeld te zijn. Hiervoor hebben we richtlijnen. In het geval van Public Domain en CC0 verklaring is dat niet verplicht maar stellen we een bronvermelding wel op prijs.
      Oudere archiefstukken zijn veelal PD.

  4. Op zich mag dat, hoewel ik het persoonlijk wat onsympathiek vind, zeker als het een beeldbank van een overheidsdienst is. Een publieke dienst moet het publieke domein publiek houden, lijkt me.

    Ik vind dit toch wel passen in de vervuiler betaald en vind het helemaal niet onsympathiek. Waarom moet de overheid met publieke middelen hoge resoluties gaan verspreiden? De foto uit de link kan ik al gratis downloaden en als ik iets beters nodig heb dan moet ik daarvoor betalen.

    Vervolgens mag ik dan wel alles met die foto doen en het zelfs in mijn eigen database stoppen en daar verkopen (of gratis weg geven) . Ook zou er geen toestemming nodig moeten zijn maar (een deel van) de kosten doorberekenen, lijkt me prima.

    1. De foto uit de link kan ik al gratis downloaden en als ik iets beters nodig heb dan moet ik daarvoor betalen.

      Is dat wel zo? Downloaden uit de Archiefbank Voor het downloaden van scans uit archiefbank geldt een tarief per stuk. Vanaf 1 scan € 0,50 Vanaf 100 scans € 0,40 Vanaf 500 scans € 0,35 Vanaf 1.000 scans

      1. Dit tarief geldt voor het downloaden van pdf files uit het archief als stukken gescand zijn, of na aanvraag zijn gescand. Je kunt ze dan tegen betaling thuis overhalen en bekijken. En is dan ook niet voor foto’s van de beeldbank. Op het archief kun je ze gratis bekijken. Maar om ze mee te kunnen nemen als PDF moet je dit tarief betalen. Dit lijkt mij redelijk en maar een fractie van de echte kosten. En is eenmalig.

  5. Wat mij opvalt is dat een en de zelfde afbeelding door verschillende beeldbankbeheerders als copyright afbeelding word geadverteerd. Het komt meerdere keren voor dat een afbeelding die rechtenvrij is te downloaden in een grote resolutie bij bijvoorbeeld het Rijksmuseum op een andere site beschermd is je daar dik voor moet betalen.

  6. Fotocollecties zijn volgens mij meestal geen ‘archiefbescheiden’ in de zin van de archiefwet, ook niet als ze in een archief worden bewaard. De archiefwet is m.i. dus niet van toepassing.

    Veel archieven vragen voor gebruik van scans van foto’s waarop geen auteursrecht meer rust een ‘gebruiksvergoeding.’ Juridisch gezien zit dat volgens mij mij meer in de sfeer van gebruiksvoorwaarden dan auteursrecht.

    Als ik een exemplaar van een foto bezit waar geen auteursrecht op rust, dan ben ik toch niet verplicht om daarvan gratis kopieen te verstrekken? Ik mag die toch best verkopen en iemand een exemplaar weigeren als hij niet betaalt of zich niet houdt aan de voorwaarden die ik stel aan het verstrekken van een kopie? Alleen vraag ik me in dat geval af of het wel de plaats is van een overheidsinstelling om geld te verdienen aan de collectie. Zou dat niet aan marktpartijen overgelaten moeten worden?

    1. Met andere woorden, zij zijn in bezit van een origineel en eisen dat je een contract tekent om toegang te krijgen tot kopieen. In het contract verplicht je je tot het niet maken van kopie”en e.d. Probleem is als ik die thuis op de tafel laat liggen en de visite neemt die mee en plaatst die op het internet, dan kunnen ze mij wellicht aanpakken op contract breuk. Maar alle verdere kopieen op het internet zijn legaal gemaakt, want geen auteursrecht en buiten mij is niemand aan die overeenkomst gebonden.

  7. Op zich mag dat, hoewel ik het persoonlijk wat onsympathiek vind, zeker als het een beeldbank van een overheidsdienst is. Een publieke dienst moet het publieke domein publiek houden, lijkt me.

    Waarschijnlijk heeft het juist te maken met het publieke van de dienst. Je had onlangs dat schandaaltje rond de foto van de begrafenis van Harry Mulisch die was gebruikt in een advertentie voor notarissen. Stel dat zoiets of iets dat nog veel slechtere smaak is wordt gedaan met een foto die het Stadsarchief ter beschikking heeft gesteld, dan is vast de verantwoordelijke wethouder uren bezig te beloven dat het Stadsarchief voortaan beter op te letten aan wie prints ter beschikking worden gesteld. Een beroep op het verlopen zijn van het auteursrecht en dat het Stadsarchief een publieke dienst is zal als ‘formalistisch’ worden bestempeld.

  8. Net als Yvonne denk ik dat de Archiefwet niet veel/niet vaak van toepassing op dit soort beeldbanken. In artikel 1 lid c van de Archiefwet staat genoemd wanneer iets onder het regime van de Archiefwet valt. Dat is meestal niet het geval bij dit soort beeldbanken. Er zijn fotocollecties geschonken aan Regionale Historsiche Centra of archiefinstellingen met daarbij aanvullende eisen van de schenkers zoals bijvoorbeeld dat er eerst toestemming gevraag moeten worden voor het gebruik van de foto’s. Bovendien worden er vaak ook voorbehouden gemaakt over het eigendom. De zorg wordt wellicht overgedragen maar het eigendom e/0 bezit niet. Ik vraag me af in hoeverre dan Arnouds aanname klopt dat de beelden in de beeldenbank ook van de overheid zijn, net zoals Elroy meent dat een beeldbank het origineel bezit. Ik denk dat het onjuist is en dat de beeldbank hooguit de zorgdrager is. De beeldbank wordt inderdaad opgezet door een ‘overheidsorgaan’ maar om er dan vanuit te gaan dat de beelden daarin dan ook van de overheid zijn is wat kort door de bocht. Bovendien als men een foto wil opvragen aan de balie zijn er ook gewoon voorwaarden waaraan men moet voldoen en wordt er ook een vergoeding gevraagd. Het is natuurlijk onsympathiek dat een overheidsorgaan een vergoeding vraagt voor het beschikbaar stellen van een foto (digitaal of analoog) maar diezelfde overheid snijdt ook zodanig in budgetten van beeldbanken en achterliggende instanties dat er creatieve oplossingen worden bedacht om inkomsten te verwerven; niet persé goed maar begrijpelijk vind ik het nog wel. Ik vraag me wel af wat er nu anders dan de afgelopen 40 jaar? Krijgt dit nu ineens aandacht omdat het nu digitaal geregeld wordt? In het analoge tijdperk ging het toch ook niet zo heel veel anders?

    1. Als de overheid een stuk papier krijgt, dan wordt ze daar eigenaar van. Of op dat papier nu tekst staat of beeld, doet er niet toe. Idem voor negatieven van foto’s. Dat is gewoon basaal eigendomsoverdracht door bv. schenking of aankoop. Op grond van dat eigendomsrecht mag men dan een vergoeding of andere tegenprestatie eisen voor afgifte van een kopie daarvan. Voor digitale data (een toegezonden JPEG) geldt eigendomsrecht niet, maar naar analogie kom je op hetzelfde uit: de data staat op een overheidsserver, en waarom zou men een kopie aan jou moeten geven?

      Het is niet anders dan 40 jaar geleden maar komt wel vaker voor. Bovendien is er vandaag veel meer behoefte aan beeld dan 40 jaar geleden.

  9. Ok…Maar mag men dan ook exorbitante bedragen vragen als het om een rechtenvrije afbeelding gaat met publicatierecht? Want dat recht om te publiceren heb ik volgens mij sowieso al wel. Daarbij komt dat het veel al om CDV afbeeldingen gaat en die heb ik ook in mijn eigen collectie en als ik dan even te ver door denk kan ik die instantie die diezelfde CDV publiceert aanklagen wegens schending van het auteursrecht.

  10. Over het gebruik van foto’s wordt onder vragen (rechts bovenaan) vermeld door de Beeldbank Amsterdam :

    5. Mag ik de afbeeldingen uit de Beeldbank gebruiken op internet of in publicaties?

    Mag ik beelden van het Stadsarchief gebruiken op internet? Voor het plaatsen van beelden van het Stadsarchief op uw non-commerciële website kunt u gebruikmaken van de insluitcode, rechtsonder in het scherm bij een beeld of beeldselectie. Voor de sociale netwerken Hyves, Facebook en Twitter kunt u gebruik maken van de knoppen onder de viewer. Ze zijn dus niet duidelijk hierover. Er staat niet bij dat het niet mag. Alleen wat wel mag, maar dat sluit het andere niet uit.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.