Waarom staan in licenties zo vaak DINGEN IN HOOFDLETTERS?

hoofdlettersEen lezer vroeg me:

Als ik licenties of andere ICT-contracten lees, staat daar altijd een hele lap tekst in hoofdletters in. Waarom is dat eigenlijk? Het is zó vervelend lezen…

Het klopt, veel ICT-contracten vermelden allerlei lappen tekst in hoofdletters. Het gaat dan met name om uitsluitingen van aansprakelijkheid (“exoneraties”). Deze gewoonte is buitengewoon storend: het is algemeen bekend dat een tekst die volledig in hoofdletters is geschreven, nauwelijks te lezen is.

Waarom doen juristen dat? De voornaamste reden: omdat iedereen het doet, en/of omdat het in de checklist staat die sinds 1993 op kantoor rondgaat. Juridisch cargoculten dus.

Oké, dat is cynisch. Er is een meer juridische reden. Amerikaans recht, met name de Uniform Commercial Code (UCC) die als harmonisatie van het contractenrecht geldt, eist dat een beperking van aansprakelijkheid ‘conspicuous’ gebeurt (section 2-316(2), over beperking van conformiteit). De UCC noemt enkele voorbeelden, zoals een groter lettertype, boldface (vetgedrukt) en een contrasterende kleur, maar NIET SPECIFIEK het gebruik van alleen hoofdletters. Adams vond een rechtszaak met deze mooie quote:

Lawyers who think their caps lock keys are instant ‘make conspicuous’ buttons are deluded.

Mogelijk is men begonnen HOOFDLETTERS TE GEBRUIKEN toen de eerste online licenties en dergelijke moesten worden geschreven. In het begin van het internettijdperk waren veel diensten nog text-only en was zelfs het veranderen van lettertype of gebruik van kleur onmogelijk. Er zijn dan weinig andere manieren OM IETS TE LATEN OPVALLEN dan het in alleen hoofdletters vermelden. Maar wellicht is de gewoonte AL IN DE TYPEMACHINE-TIJD ontstaan, waar ook zelden andere mogelijkheden zijn dan hoofdletters of onderstrepen.

Vandaag de dag zou ik geen reden meer weten om naar hoofdletters te grijpen om iets te benadrukken. Er zijn in HTML genoeg manieren om iets te benadrukken zonder dat PAARDENMIDDEL. En ook in een Word-bestand vertrouw ik er tegenwoordig wel op dat opmaak NIET INEENS STUK GAAT als je het document op een ander apparaat opent.

Hoewel? De grapjas die die installatiewizards maakt, heeft ooit bedacht dat in stap 6 je nog akkoord op de voorwaarden moet vragen en dat daar dan een simpel tekstvenster met scrollbalk voor gebruikt kan worden. En ik heb niet de indruk dat je dáár nu veel meer kunt doen qua opmaak. Dus wellicht dat de techniek hier gewoon zodanig achterloopt dat je juridisch niet anders kan.

Arnoud

36 reacties

  1. Ook open source heeft die ergerlijke gewoonte. Ik heb de neiging –ook in LICENSE.txt files, pardon, license.txt files– in normaal lettergrootte te zetten. Stuk leesbaarder. Mijn redenering is erg simpel: als er iemand zo gek is om mijn aan te klagen omdat die software niet helemaal deed wat hij/zij verwacht had, dan zal de opmaak van die paar zinnen in de licentie zo’n persoon echt niet tegenhouden.

    Maar mijn grootste ergernis is nog altijd de tekst “All Rights Reserved” bovenaan de BSD licentie. Hoezo “all rights reserved”? “Almost no rights reserved” lijkt me juist! Het schijnt nodig geweest te zijn voordat de VS ook de Berne conventie ondertekenden, maar blijkbaar heeft BSD -ondanks de 2 revisies van hun lientie- de jaren tachtig nog niet achter zich gelaten. Tegenwoordig gebruik ik de ISC licentie, juist omdat “The ISC copyright is functionally equivalent to a two-term BSD copyright with language removed that is made unnecessary by the Berne convention.” En dan dus zonder al die hoofdletters. Sosumi.

    1. Natuurlijk kun je ook op het standpunt staan dat die Berner conventie een wangedrocht is, dat elke betekenisvolle hervorming van het auteursrecht in de weg staat, en dat je als een eerste stap dus dat verdrag moet opzeggen. (En zeg me niet dat dat niet kan: waar een wil is, is een weg; je zult alleen een goed plan moeten hebben, en een groot of eigenwijs genoeg land moeten zijn… Voorlopig zie ik de wil nog niet ontstaan, maar dat zal niet zo erg lang meer duren… een generatie misschien.)

      Heb je dat gedaan, dan worden die teksten misschien weer betekenisvol…

  2. Die hoofdletters zijn inderdaad erg irritant. Ze komen ook voor in vooral Amerikaanse en in Franglish geschreven Europese technische handleidingen. Irritant, nodeloos schreeuwend, neemt extra ruimte in bij proportioneel font (vertalingen zijn bijna altijd langer). Vertaalsoftware zoals DejaVu kon (tegenwoordig minder) opmaak weglaten, maar hoofdletters komen wel door als ze er echt zo staan en niet als opmaakattribuut zijn gemaakt. Dat is uiterst vermoeiend bij het vertalen, zeker als het ook nog gaat om van die ellenlange veel te ingewikkelde juridische zinnen (technische handleiding bevatten soms plotseling stukjes juridisch, bijv. garantiebepalingen).

  3. Vroeger (en dan heb ik over ca. 1984) had ik Cobolkloppende collega’s die volhielden dat COBOL-programmatekst van de compiler in hoofdletters moest. Toen ik liet zien dat dat bij in elk geval de HP3000 niet zo was, vonden ze dat het een conventie was.

    C en Unix waren ook in dat opzicht een verademing, alles klein behalve sporadisch volgens conventies, bijvoorbeeld bij #define van macro’s in C.

  4. Jaren geleden deed ik in HTML (html?) zelf alle <A HREF= e.d. in hoofdletters, ik snap zelf niet waarom. De laatste jaren maak ik ze klein. In XHTML (of was het HMTL 5?) MOET het zelfs klein. Maar ik blijf op HTML 4 zitten.

    BTW moet officieel btw zijn, maar bijna niemand weet dat en doet dat. BPM (de belasting, niet beats per minute) staat niet in de woordenlijst, is het dan dus met hoofdletters? Bijzondere P.-maanden. (Raad zelf het automerk.)

    1. Nog een grotere ergernis: gebruik van hoofdletters voor technische begrippen die geen afkorting zijn. Een paar jaar geleden was het hot om “GRID” met hoofdletters te schrijven. Geen idee waarom.

          1. Applet en laptop zijn geen afkortingen (hoewel laptop een samenstelling is). Wi-Fi komt van wireless fidelity. (Net als dat hifi van high fidelity komt.) Dus daar kan ik het gebruik van koppelteken en hoofdletters nog wel enigzins volgen, als je het als eigennaam beschouwd. Maar het lijkt wel iets typisch technologie-achtigs. Want waarom zie je wel WiFi of e-mail*, maar nooit HoReCa (Hotel, Restaurant, Café)? Zelfs Benelux zie je zelden meer met hoofdletters, en dat komt toch echt van drie eigennamen.

            (* reuze onhandig. De -schijnbaar- juiste spelwijze van herinneringse-mail doet echt pijn aan mijn ogen.)

            1. Wi-Fi (mét koppelteken) is niet de afkorting, maar de volledige naam. Het is zo verzonnen en als merk beschermt, hoewel waarschijnlijk door Hi-Fi geïnspireerd. Bij e-mail geldt dat natuurlijk niet, dat is gewoon een afkorting voor electronic mail (in het Engels laat men het koppelteken inmiddels weg; in het Nederlands is inmiddels mail zonder e acceptabel). Waarom zou je horeca met hoofdletters willen schrijven? De drie woorden zijn geen eigennamen, maar gewone zelfstandige naamwoorden.

              Ik zie wel vaker in het Groene Boekje dat afkortingen met kleine letters ook steeds meer toepasbaar zijn. Mijn favoriet: bv in plaats van B.V.

        1. In de Franse cultuur lijkt men de achternaam soms met hoofdletters weer te geven. Dan wordt het bijvoorbeeld Arnoud ENGELFRIET. De nadruk valt dan op de achternaam en daar valt in zakelijk verband best iets voor te zeggen. Vraag me af waar het vandaan komt?

  5. Hoewel? De grapjas die die installatiewizards maakt, heeft ooit bedacht dat in stap 6 je nog akkoord op de voorwaarden moet vragen en dat daar dan een simpel tekstvenster met scrollbalk voor gebruikt kan worden. En ik heb niet de indruk dat je dáár nu veel meer kunt doen qua opmaak. Dus wellicht dat de techniek hier gewoon zodanig achterloopt dat je juridisch niet anders kan.

    Kan prima, hoor. In de meeste installers is dat gewoon een Rich Text View (of diverse varianten met een andere naam, maar het komt op hetzelfde neer). Die hebben zo’n beetje RTF-niveau opmaakmogelijkheden – vetgedrukt en lettertypegrootte zijn daar voorbeelden van.

  6. Heeft het schrijven van hoofdletters niet te maken met het feite dat jij als persoon een stroman bent voor de overheid. De belangrijke vraag dan meteen ben ik wel dezelfde persoon als mijn het hele naam met hoofdletters geschreven word. Want zo ben ik en waarschijnlijk helemaal niemand in Nederland ingeschreven. En ben je feitelijk een ‘rechtspersoon’ voor de staat en dus handelswaar

    1. Sorry, niets van wat je zegt heeft ook maar iets te maken met het Nederlands of Europees recht. We gebruiken hoofdletters in achternamen omdat we dat in de jaren zestig ook deden toen computers alleen met hoofdletters konden werken. Meer dan incompetentie zit er echt niet in.

      (En we deden dat in de jaren zestig met hoofdletters omdat anders de naam des Heren met kleine letters geschreven zou moeten worden.)

      1. Dus in jouw optiek is een mens dus hetzelfde als een persoon, Want dat is de reden dat bv de belastingdienst de jouw naam volledig, niet alleen de eerste beginletters, in hoofdletters schrijft. Of leeft o.a. de belastingdienst die nog in de jaren 60 , en is er tot op heden niets verbeterd ? Erg ongeloofwaardig. Overigens computerschermen kwamen pas in de jaren 70 daarvoor waren het (IBM) ponskaarten Maar een kind aangeven, de woordspeling is al dubieus want van dale: Aangeven: bekendmaken aan de overheid: een diefstal ~; een geboorte Dus aangeven betreft het aangeven van een diefstal – wat duidelijk wijst naar een product – en het aangeven van een geboorte. Inderdaad, de “geboorte” van een product. Je ziet waar het heen gaat, de rest op verzoek.

        Een interessant zijweggetje is de totstandkoming van die naam in hoofdletters. Dat gaat echt eeuwen terug en komt uiteindelijk uit bij, hoe verrassend, slavernij. Ik zal niet te ver afdwalen maar bij het schrijven van namen werden vroeger drie manieren gehanteerd. Dit vangt men onder de naam Capitis Diminutio, waarbij er dus drie varianten zijn, de Minor, Media en Maxima. Ik licht alleen de Capitis Diminutio Maxima toe, aangezien dit betekent dat een naam in hoofdletters geschreven wordt. Volgens Blacks Law dictionary betekent dit het volgende: Capitis Diminutio Maxima (het maximale verlies van status door gebruik van hoofdletters):

        Maar als jij graag geloof hecht aan jouw overheid be my guest>

        1. Ook met een eventueel onderscheid tussen ‘mens’ en ‘persoon’ kan het recht helemaal niets. De Bd gebruikt hoofdletters omdat ze dat altijd al deed, en er draaien inderdaad systemen die al uit de jaren zestig dateren. Jij vindt een enorm complot geloofwaardiger dan incompetentie bij overheid en ICT?

          Black’s Law Dictionary heeft in het Nederlands of Europees recht geen betekenis. Daarmee stort je hele analyse in, als je iets over het recht wil zeggen dan gebruik je rechtsbronnen met juridisch gezag. Ik kan ook wel uit Isaac Asimov citeren hoe het op de planeet Solaris werkt, maar dat voegt ook helemaal niets toe. Dit is nog altijd een juridische blog.

      2. HEERE in klein kapitaal, zodat de H toch wel groter was dan de eerste, als vertaling van Adonai, wat er niet staat maar wel gezegd wordt, omdat vrome joden de echte naam van God niet willen en mogen uitspreken. Of was het niet Adonai, maar haShem, de naam?

        Check, Genesis 2, vers 4: https://www.statenvertaling.net/bijbel/gene/2.html https://www.scripture4all.org/OnlineInterlinear/OTpdf/gen2.pdf

        Zo is ook de Nederlandese uitdrukking “de Heere God” ontstaan, in het Hebreeuws “haShem Elohim” (dat staat er dus niet, maar …).

        Een te letterlijke vertaalopvatting, maar die nou eenmaal traditie is geworden.

  7. Ok rechts bronnen https://www.wanted.law/nl/Most-Wanted/Wanted-Wiki/Wiki/Id/23629/Wat-is-een-persoon-juridisch-gezien Niet zoals door mij geschreven maar komt op hetzelfde neer. En deze : Jeroen Sloendregt neemt het op voor de mens en uitdrukkelijk niet voor de ‘persoon’, want dat laatste is slechts een papieren entiteit die bedacht is door de overheid om je onder controle te houden. Als je je als mens identificeert met je paspoort, BSN-nummer of geboorteakte, geef je ongemerkt (en onbedoeld) toestemming aan de overheid om jou te besturen en allerlei regels op te leggen. Op Radio Gletsjer legde Jeroen uit hoe dit ingenieuze systeem in elkaar zit én hoe je eraan kunt ontsnappen.

    Jeroen is jurist en heeft verschillende websites onder zijn hoede waar personen en burgers weer mens kunnen worden. Dat klinkt misschien gek, maar er is een duidelijk verschil tussen mens-zijn en je als mens identificeren met bijvoorbeeld een pasje. De mens is in essentie vrij, zegt Jeroen. Ieder mens wordt door de schepper op aarde neergezet en heeft geen zeggenschap over een ander.

    Dat geldt dus ook voor mensen die toevallig in dienst zijn van de overheid.

    Dit is geen filosofische kwestie; juridisch gezien klopt dit: de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens begint ermee. Artikel 1: Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.

    1. “Als je je als mens identificeert met je paspoort, BSN-nummer of geboorteakte, geef je ongemerkt (en onbedoeld) toestemming aan de overheid om jou te besturen en allerlei regels op te leggen”. Dit is juridisch onwaar. De rechtsbron die je aanhaalt, legt inderdaad uit dat de wet de termen natuurlijk persoon en rechtspersoon gebruikt, maar pretendeert nergens dat dit enkel zou gelden voor “mensen die zich als personen identificeren”. De wet noemt jou gewoon een natuurlijk persoon, ongeacht wat jij daarvan vindt.

      Ik snap niet waar Sloendregt je dan van zou bevrijden. Dat het Nederlands recht op je van toepassing is als je hier bent, is een vaststaand feit en geen handeling (anders dan Nederland verlaten) verandert daar een sikkepit aan. Wie tegen betaling pretendeert jou te bevrijden van Nederlands recht terwijl je hier verblijft, is een oplichter.

  8. Ok jij noemt Jeroen met ook een advocaten bureau en dus jouw beroepsgroep een oplichter, fijne collega ben je dan. Blij dat ik geen Jurist ben. Overigens hij werkt gewoon zonder BTW afdragen en in rekening brengen.

    Om één aspect te noemen je hoeft je boetes niet meer te betalen, belasting. Al die zaken waarbij jou naam in alleen hoofdletters word geschreven.

    1. Wat je zegt over boetes of belasting betalen, is niet waar. Behalve als je Nederland verlaat (emigratie), moet je die gewoon betalen. De wet erkent geen enkele ontsnappingsroute, en iedereen die pretendeert die te verkopen is een oplichter. Ik noem dat zo omdat ik het zeer ernstig vind dat iemand onwetende mensen wijsmaakt dat ze aan de wet kunnen ontsnappen. Ik snap dat het frustrerend is en dat het goed voelt om de boze wetgever en handhaving aan de kant te kunnen duwen met hun eigen instrumenten, maar de wet werkt niet zo.

      1. Ok begin dan maar met het aantonen dat er een virus bestaat, toon maar aan dat mondkapjes werken, toon maar aan dat lockdowns werken enz. Zo niet dan is de overheid en iedereen die daaraan meewerkt pleegt hoogverraad van het Nederlandse volk. En dus voer voor Neurenberg 2.0

        En jij blijft maar volhouden dat de wet regeert over iedereen, maar zo werkt het niet. En uiteraard komen de successen niet in de MSM.

        Ik noem het misdadig dat er mensen zijn die deze misdadige overheid, met zijn misdadige wetten blijven steunen, wat inmiddels al op vele manieren en fronten aangetoond is, ook juridisch, want juridisch blog~~~~

        1. Heerlijk om zo te trollen… De handhaving van wetten is altijd uiteindelijk afhankelijk van fysieke macht. Een politieagent, of desnoods een militair, die zorgt dat de regels worden gehandhaafd, en de wet dus effectief kan regeren. We maken juist wetten om te zorgen dat we die agenten of militairen niet al te vaak nodig hebben en dat we niet aan de totale willekeur van de mensen met de grootste spierballen worden overgeleverd. En o ja, de wet betekend niet wat jij er met wat spitsvondigheden van maakt, maar wat uiteindelijk de wetgever heeft bedoeld en rechters dat interpreteren. Zolang jij niet een macht hebt die de politie en het militaire apparaat van een land kan weerstaan, blijf je dus onderworpen aan de wet (dan laat ik even corruptie buiten beschouwing). Het beste wat je kunt hopen is dat je, via verkiezingen en andere mechanismes, wat inspraak kunt hebben in hoe de wetten tot stand komen.

          1. Hmm… Trollen , spistvondigheden, ik zie advocaten niet anders doen. En maar puzzelen om e.a. naar hun hand te zetten. Maar dat zal jij wel weer een ander naampje geven, net zoals politiek gewoon een ander woord is voor liegen. Maar ook dat zal ik wel verkeerd zien. Elke keer als ik zo’n zogenaamd ‘officieel’ epistel van een advocaat, jurist o.i.d. te lezen krijg komt mij de bulshitgenerator in gedachten. Nederlandse wetgeving hangt aanelkaar van woordspelingenen spitsvondigheden. Want zo komt Jan splinter door de winter. Want daar begint de onzin al.

            En agenten ach De vraag of er goede of slechte agente(n/s) bestaan kan gevoegelijk naar de vuilnisbak. We hoeven ons alleen maar het volgende af te vragen: 1: Iedere agent heeft gezworen, als onderdeel van zijn werk, om de wet te handhaven, allemaal. 2: Veel wetten zijn feitelijk onjuist, of zelfs slecht en wreed. 3. Daarom, elke agent is akkoord gegaan als wetsbeschermer van wetten die feitelijk onjuist slecht en wreed zijn. Daarom, er zijn geen goede agenten.

            Overigens artikel 41 wetboek van strafrecht geeft mij ook fysiek macht. Maar daar wordt angstvallig onder de pet gehouden en mensen die dat publiek zeggen zijn al bedreigd door der overheid. Hoe rot wil je het nog hebben?

  9. Nu we het toch over hoofdletters hebben, waarom word je naam volledig in hoofdletters geschreven, als de overheid je een brief stuurd? Belastingdienst, gemeente,CJIB enz. Waarom staat je naam in uitsluitend hoofdletters op je bankpas. Op je geboorteakte is alleen de eerste letter van je voor na(am)en Een hoofdletter.

    1. Historisch zo gegroeid. Vroege informatiesystemen konden niet zowel hoofd- als kleine letters aan, en daarom is gekozen voor alleen hoofdletters. Nieuwe systemen moeten daarmee compatibel zijn en gebruiken dus ook hoofdletters. Losse nieuwe systemen kunnen wel gewoon hoofd- en kleine letters gebruiken.

      (Volgens sommige bronnen omdat je anders soms ‘God’ met kleine letters schrijft. Realistischer vind ik de historie van de telex waarbij men hoofdletters gebruikte omdat dat in het veld – WO2 – beter leesbaar was.)

      1. Oude operatingsytemen konden ook niet altijd omgaan met de diakrieten in buitenlandse namen. Bijvoorbeeld de Ijslandse thorn

        Het gebruik van hoofdletters heeft ook wel een beetje te maken met de complexiteit van namen. Denk aan namen bijvoorbeeld met een letter en dan een apostrof Ook hebben tussenvoegsels een hoofdletter als er alleen de achternaam staat maar weer geen hoofdletter als er er een voornaam of voorletters staat.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.