Mag ik een databank met jukeboxen opbouwen?

jukebox-auteursrechtEen lezer vroeg me:

Ik ben bezig met het opbouwen van een databank met foto’s en informatie van jukeboxen. Ik wil dit commercieel gaan aanbieden via een app voor jukebox-verzamelaars. Hoe moet ik omgaan met copyrights? Complicerende factor is dat de meeste bedrijven die deze jukeboxen maakten, al lang failliet zijn.

Het ontwerp van een jukebox zal in veel gevallen auteursrechtelijk zijn beschermd. Auteursrecht kan ook gelden voor het uiterlijk van een apparaat; de eis is immers alleen dat er iets creatiefs in het werk zit, het stempel van de maker zoals dat vroeger heette.

(Naast auteursrecht is er ook het modellenrecht, waarbij het uiterlijk van een gebruiksvoorwerp kan worden vastgelegd tegen namaak. De eis van het modellenrecht is nog lager dan die van het auteursrecht, namelijk alleen dat er iets nieuws zit in de vormgeving. Maar die rechten verlopen normaliter na tien jaar, dus daar zou ik me bij deze oude apparaten niet druk om maken.)

Een foto van een auteursrechtelijk beschermd werk is een kopie (verveelvoudiging) daarvan, en die mag alleen als daar toestemming voor is of een uitzondering uit de auteurswet opgaat. De meest voor de hand liggende uitzondering lijkt me het citaatrecht: je wilt in een databank over het product kunnen laten zien hoe dit type eruit ziet, en dat kan redelijkerwijs alleen goed met een foto daarvan.

Natuurlijk mag de foto niet te groot zijn, hij moet een beeld geven van de soort jukebox maar meer ook niet. De app mag in geen geval een verkapte fotodatabase zijn waarbij in feite alleen maar de foto’s worden verkocht en er een paar regels tekst voor de vorm onder staan. Ook moet je de naam van de fabrikant noemen, citaatrecht eist immers een bronvermelding.

Het punt van faillissement zou niet moeten spelen bij citaatrecht. Zolang het auteursrecht bestaat, mag je citeren. Maar als je buiten het citaatrecht gaat, dan is het wel lastig: er is dan niemand meer om toestemming te vragen. Wat moet je dan?

Voor niet-commerciële erfgoedinstellingen is er sinds kort een uitzondering bij over verweesde werken (art. 16o Auteurswet). Maar deze app lijkt me commercieel gericht, daar gaat deze uitzondering dus niet op.

En dan houdt het op: je moet dan beslissen of je het risico wilt nemen dat die fabriek toch iets minder failliet was dan je dacht én een claim in gaat dienen wegens schending van zijn rechten.

Arnoud

19 reacties

  1. Als je niet zonder toestemming foto’s van jukeboxen mag maken+publiceren, mag je dan ook geen foto’s maken+publiceren van auto’s, gebouwen, kleding of andere door mensen gemaakte/ontworpen dingen? Dan mag je in de praktijk toch bijna nooit foto’s maken en publiceren?

    1. Ik vraag me opeens af hoe het zit met het auteursrecht van plastisch chirurgen op een door hen ontworpen en uitgevoerde neus- / borst- / ooglidcorrectie… Dat zou een hoop foto’s schelen in de bekende bladen (of een hoop extra inkomsten opleveren voor de chirurgen). Of zouden patiënten het auteursrecht op de ingreep overdragen? Zo ja, hoe zit het dan met het portretrecht, wanneer het portretrecht bij de drager van het gezicht ligt, maar het auteursrecht op het portret bij de chirurg?

      1. Hm, ‘k was zo in verwarring dat ik wat dingen verwisseld heb. De laatste twee zinnen moeten zijn: Of zouden chirurgen het auteursrecht op de ingreep overdragen aan de patiënt? Zo nee, hoe zit het dan met het portretrecht, wanneer het portretrecht bij de drager van het gezicht ligt, maar het auteursrecht op het portret bij de chirurg?

    2. Als er auteursrecht rust op die dingen, dan mag dat in principe niet. De meeste rechthebbenden doen er niet moeilijk over (en komen er meestal niet eens achter). Maar als ze doorzetten dan moet je een verweer hebben, en het citaatrecht is eigenlijk het enige verweer dat ik kan bedenken. En dat vereist iets van een inhoudelijk relaas bij de foto, waar gaat dit over waarom toon je dit.

      Ik zeg niet dat dat niet kan, maar het is geen automatisme dat je een beschermd werk mag fotograferen. Ok niet als het een gebruiksvoorwerp is.

      1. Tijd voor aanpassingen van het auteursrecht. Naast veel te lange termijn en misbruik van de wetgeving om mensen volledig te beperken in het gebruik van gekochte apparatuur onder het mom van kopieerbeveiliging gaat het ook nog eens veel te ver.

        Waarom heb je toestemming nodig van de architect om de deurgrepen te vervangen van een buitendeur? Die deurgrepen zijn over het slot gemonteerd waardoor je rare bochten moet maken om de deur van het slot te halen, maar zomaar iets aan de buitengeven veranderen mag niet.

        Zonneschermen aan de flat monteren? Zelfs al vindt de VVE het goed, de architect vindt het een verminking van zijn ontwerp en wil het niet. Wat overigens raar is, want als ik het geld had om een schilderij van Appel te kopen en daar een mes in wil zetten of de toorts erop, wat is daar dan op tegen. Het exemplaar is toch mijn eigendom?

        Eigenlijk hebben we bovenop de huidige uitzonderingen een algemeen fair use recht nodig. Waarbij het enige criterium is of je de auteur beperkt in de exploitatie van zijn werk. Waarbij gekeken wordt naar de aard van het werk. Een jukebox ontwerp wordt geexplpoiteerd door jukeboxen te verkopen, fotos van die jukebox beperkt de auteur niet in de exploitatie van zij jukeboxen en is dan fair use.

        Een foto van een beeld is fair use, de auteur is nog steeds de enige die het recht heeft/kan verkopen om replica beelden te maken. En bij 2D afbeeldingen wordt het wat lastiger, maar dan kan je kijken of het werk gereproduceerd wordt als hoofdonderwerp, of dat onvermijdelijk in beel is bij het maken van een heel andere foto/schildering.

        Dan ben je ook meteen af van het idiote feit dat je de vakantie fotos van brussel niet integraal op het internet mag plaatsen omdat je toevallig bij het atomium bent geweest. En dat je geen nacht fotos van de eifeltoren mag plaatsen om dat de luizen daar een paar gekleurde lampen op hebben gericht.

        Bij dat soort auteursrechten minkukels krijg ik altijd de neiging om alle fotos anoniem overal op het internet te plaatsen gewoon uit burgerlijke ongehoorzaamheid.

        1. Wat overigens raar is, want als ik het geld had om een schilderij van Appel te kopen en daar een mes in wil zetten of de toorts erop, wat is daar dan op tegen. Het exemplaar is toch mijn eigendom?

          Als je een schilderij van Appel verminkt dan mag Appel zich wel degelijk verzetten tegen het publiekelijk tonen van dat verminkte schilderij zolang die vertoning met zijn werken geassocieerd kan worden. De vertoning van een waardeloze gemaakte Appel prul kan namelijk de waarde aantasten van zijn overige schilderijen.

          Je moet wel bedenken dat een schilder of architect beoordeeld wordt op de werken die hij of zij reeds gemaakt heeft. Als een bewoner van een architectonisch significant gebouw dat gebouw verminkt dan gaat dat ten koste van de reputatie van de architect van dat gebouw en zal een rechter dat kunnen verbieden. Als het echter gaat om gewone rijtjeshuizen zonder bijzonder architectonische dan zal het belang van de architect heel laag zijn en zullen de wensen van bewoners prevaleren. Een componist kan zich ook verzetten tegen een ongewenste versie van zijn werk. Zo kan een nabestaande van John Lennon verhinderen dat zijn muziek in hiphop of rap of dance muziek varianten wordt uitgebracht omdat het uitbrengen van dat soort varianten afbreuk doet aan zijn originele werken.

          1. Bij al je voorbeelden ben ik het niet eens met de beperkingen die aan gebruikers/eigenaren worden opgelegd.

            Dit is volgens mij in essentie je enige claim waarom zulke beperkingen rechtvaardig zouden zijn:

            Als een bewoner van een architectonisch significant gebouw dat gebouw verminkt dan gaat dat ten koste van de reputatie van de architect van dat gebouw en zal een rechter dat kunnen verbieden.
            Alleen: het onrecht zit niet in de verminking, het onrecht zit in de beoordeling. Die beoordeling zou moeten gebeuren op basis van de toestand waarin de architect het gebouw (of zelfs alleen maar het ontwerp) heeft opgeleverd; niet de toestand na jaren van gebruik. Je moet de vrijheid van eigenaren niet inperken vanwege een mogelijk onrechtvaardige beoordeling door derden.

            Ik zou hooguit beperkingen willen hebben bij cultureel erfgoed: normaal gesproken zou een eigenaar alles met zijn eigendom moeten kunnen doen, maar bij enkele cultureel relevante zaken zou de maatschappij beperkingen op kunnen leggen. Maar zelfs daarin ben ik erg terughoudend: zo’n uitzondering op het eigendomsrecht kan in de loop van de tijd behoorlijk uitgerekt worden, en misbruikt worden. Misschien is het zelfs beter om ook zo’n uitzondering niet te hebben, met als trade-off dat je dan een robuster eigendomsrecht hebt, maar moet accepteren dat er af en toe cultureel erfgoed verloren zal gaan.

          2. Bij die muziek heb je het over afgeleide werken, de orginelen bestaan immers nog. Ik heb er geen enkele moeite mee dat gedurende (een redelijke) termijn de auteurs afgeleide werken kunnen verbieden.

            Waar ik ik jeuk van krijg is dat ze ook nog een kunnen bepalen wat je met gekochte originelen mag doen. En bij huizen is dat al helemaal van belang, smaken kunnen immers veranderen. Het huis dat ik 15 jaar geleden heb gekocht, omdat ik de kleuren werk zo mooi vond kan ik nu wel zat zijn. In plaats van zwart wit geblokt, wil ik het effen geel hebben. Dan komt een architect langs die roept dat het niet mag omdat die oorspronkelijke kleurzetting bij het ontwerp hoort en af doet aan zijn werk? Hij heeft zijn geld gehad en het huis is van mij, laat hem opzouten.

            Het auteursrecht van de architect zou zich moeten beperken tot het recht om dezelfde of afgeleide gebouwen wel of niet te laten bouwen en daar een vergoeding voor te vragen.

              1. De rem op de cultuur is de duur van het auteursrecht. Een auteursrecht van 20 jaar met mogelijkheid van verlengen met 20 jaar is meer dan voldoende om geld te verdienen aan een creatie. En stimulans genoeg om te blijven werken. Auteursrecht is niet bedoeld om mensen rijk te maken, als dat wel gebeurd leuk voor ze, het is bedoeld om te zorgen dat men van creatief werk kan leven, zodat mensen gestimuleerd worden om te produceren. De huidige duur neemt die stimulans weg en in het geval van een auteursrecht na overleiden van de auteur is die zelfs volledig afwezig.

                1. Ik had jaren geleden een onderzoek gelezen waaruit bleek dat de optimale duur van het auteursrecht ongeveer 5 a 10 jaar is (waarschijnlijk met als criterium de mate waarin het maken van creatieve werken wordt gestimuleerd). Als je geïnteresseerd bent dan kan ik wel op zoek gaan naar de link.

                2. Ik ken een schrijver van in de 80, die jarenlang alleen vertaald werd uitgegeven (pt>nl), maar pas nu worden de originele boeken ook in de originele taal gepubliceerd. Veel ervan langer dan 20 jaar geleden geschreven. Dus nieuw auteursrecht 20 jaar na maken of 20 jaar na dood auteur?

                  1. 20 jaar na eerste openbaarmaking + 20 jaar verlenging (met vereiste registratie anders niet te controleren). Bij alles kan je wel uitzonderingen bedenken. Maar moet je altijd cateren voor de randgevallen?

                    Auteursrecht is een ‘sociaal contract’ en er moet ergens een balans zijn tussen de belangen van de samenleving en de belangen van de auteur. En die is met de huidige termijnen zoek. En wat is dan het belang van een sterk publiek domein? Vraag maar aan Disney, vrijwel al hun films zijn gebaseerd op verhalen uit het publieke domein!

                  1. Als ik een auteur ben met een of meer werken waar ik goed aan verdien, heel goed aan verdien, waarom zou ik dan nieuw werk maken? Ik verdien immers ****-goed aan het werk dat ik al gemaakt heb en kan lekker op mijn luie achterwerk in de zon zitten.

                    In de praktijk werkt het natuurlijk zo simpel niet, want de enorme hoeveelheid materiaal die (soms van verrassend goede kwaliteit) creative commons of public domain licenties meekrijgt – en dus niet voor materieel gewin gemaakt worden – toont aan dat creativiteit zich niet zo makkelijk in het”homo economicus”-jasje laat proppen.

                  2. Of wel? Kijk naar films. De film maatschappijen maken vervolg op vervolg, risico nemen om iets geheel orgineels te bedenken is zeldzaam. Als het al iets nieuws lijkt, is wellicht het een remake van een jaren 50 film.

                    Als het auteursrecht op de figuren uit die film verloopt kunnen anderen ook vervolgen gaan maken, dit dwingt de studios om met orginele content te komen waarop men weer een periode exclusiviteit heeft.

                    Daarnaast heeft Disney in het verleden schitterende dingen gedaan met bestaand publiek domein werk (en niet zo publiek domein werk, het betere jatwerk genaamd Mickey Mouse, of moet ik zeggen Micky Mouse >:^) ). Wij zullen het niet meer meemaken dat iemand zoiets doet met materiaal uit de 20e eeuw, daar heeft de auteursrechten lobby al voor gezorgd. Dus die lange auteursrechten schaden hie dan ook het publieke belang. En laat dat nu juist niet de bedoeling zijn geweest.

  2. Op websites en ook aan het einde van TV-programma’s kom je soms een tekst tegen zoals onderstaande

    Xxxx heeft zijn uiterste best gedaan om de auteursrechten te regelen van alle op deze website gebruikte informatie, zoals teksten, afbeeldingen, geluids- en videofragmenten, en heeft toestemming gevraagd voor gebruik van dit materiaal voor de website. Eenieder die zich niettemin eigenaar weet van dergelijk materiaal op deze site zonder dat direct of indirect met hem of haar afspraken zijn gemaakt, verzoeken wij contact op te nemen met Kennislink, zodat het materiaal direct kan worden verwijderd of een passende regeling kan worden getroffen.
    Heeft dit enige zin of is dit een waardeloze stoplap? Wellicht bruikbaar in deze context?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.