Schoolcomputer slaat alarm bij zoekopdracht ‘jihad’

keyboardLeerlingen die via de schoolcomputer zoeken naar of spreken over de jihad, kunnen in de toekomst een bezoekje verwachten van de vertrouwenspersoon. Dat las ik bij het AD gisteren. De krant typte een persbericht over van stichting Importunus dat software maakt die netwerkverkeer op ongewenste trefwoorden (“stomme school, ik ga naar Syrie meevechten in de jihad #yodo”) scant en dan een screenshot doorgeeft. Men wil daar een trefwoordenbestand maken dat over de jihad gaat, in plaats van alleen pest-trefwoorden of gescheld denk ik dan. Maar het roept bij mij meteen de vraag op: eh, wacht, wàt?

Systemen die op school netwerkverkeer of computers scannen op ongewenste dingen, bestaan al veel langer. Op zich is het niet raar dat een school pestgedrag en ander ongewenst gedrag wil monitoren, net zoals men wil monitoren wat de kinderen uitvreten op het schoolplein of achter het fietsenhok. Maar er zit natuurlijk wel een verschil tussen een leraar die even zijn hoofd naar buiten steekt en een stuk software dat elke conversatie checkt en bij een match op ‘poep’ een vertrouwenspersoon mailt.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat het Cbp hier wat van vindt (bij BNR):

Als uiteindelijk het idee is voor een soort massaal volgsysteem voor kinderen – scholieren, onschuldige kinderen – dan gaat het om een zo massale inbreuk op de persoonlijke levenssfeer als ik het zwaar mag zeggen (…). Dan moet echt de allereerste vraag zijn: is dit, in dit verband en in deze context, nu echt nodig en kan dat nou niet anders?

(Meelezende juristen herkennen hier de wettelijke criteria ‘proportionaliteit’ en ‘subsidiariteit’.) Wat me dan gelijk verbaast, is dat de hier geciteerde Cbp-vicevoorzitter klinkt alsof dit de eerste keer is dat netwerkverkeer van leerlingen wordt gemonitord. Dit is echt niet nieuw, menig school doet dit al jaren. Stukje zorgplicht naar de ouders toe, zeg maar. Dus waarom is dit nu zo’n hype, dat je ‘yodo’ en ‘jihad’ kunt toevoegen aan die woordenlijst?

Meer algemeen: waarom is het géén hype dat leerlingen massaal worden gevolgd en gemonitord bij hun computergebruik?

Arnoud

21 reacties

  1. Ik denk dat er een groot verschil is tussen een systeem wat een screenshot maakt en deze doorstuurt naar een persoon en een systeem wat gewoon een pagina laat zien met een tekst als we vinden dit geen geschikte pagina oid.

    Het gaat om het koppelen van je activiteiten aan de persoon. Zorg er gewoon voor (hoe moeilijk dat ook zal zijn) dat die pagina’s niet te zien zijn. Sommige zullen dat ook al een ernstige inbreuk vinden (hoi Corné) maar gezien de zorgplicht kan dat acceptabel zijn. Zodra een school ziet dat er wel heel veel #jihad en #yodo voorbij komt dan kunnen ze daar iets op school of klasniveau aan gaan doen. Een individuele leerling hier op aanspreken (met ook nog eens de mogelijkheid dat het niet klopt, want vriendje had ingelogd, etc) vind ik veel te ver gaan.

    1. Hoi NP.

      Ik ben geen moslim(*), maar ik dacht dat de jihad de plicht is van elke moslim. Alleen: de meeste moslims zullen een vreedzame invulling geven aan hun jihad.

      In de mainstream media is de gewelddadige jihad de enige jihad waar je over te horen krijgt. Hoe moet een leerling dat beeld gecorrigeerd krijgen, als ‘ie niet zelf op zoek mag gaan naar informatie over de jihad? Vind je het dan gek als er straks hordes moslim-kinderen opgroeien die denken dat ze aan de gewelddadige jihad mee moeten doen?

      En dan zijn er nog meer bezwaren: naast de mogelijkheid die jij noemde dat iemand op andermans account werkt, kan iemand bijv. voor een profielwerkstuk informatie zoeken. Automatisch blokkeren en/of automatisch straffen lijkt me dus helemaal verkeerd.

      Er valt iets voor te zeggen dat een school-netwerk een privé-netwerk van de school is, en dat de school daar meer mag dan aanbieders van openbare netwerken. Dit geldt alleen zolang leerlingen buiten de school om voldoende toegang tot openbare netwerken hebben. En: wees alsjeblieft open en eerlijk tegenover de leerlingen wat je doet: bijv. “we monitoren het gebruik van de volgende zoektermen”.

      Als je al zoiets wilt doen als school, dan zou ik het geanonimiseerd doen, en op basis van de resultaten kijken of er zorgelijke ontwikkelingen zijn in de interesses van bepaalde (onbekende) leerlingen. Op basis daarvan zou je het lesmateriaal kunnen aanvullen. Verkeerde ideeën bestrijd je niet met censuur; verkeerde ideeën bestrijd je met goede ideeën.

      (*) volgens sommige moslims wellicht wel, maar dat is een ander verhaal.

      1. En: wees alsjeblieft open en eerlijk tegenover de leerlingen wat je doet: bijv. “we monitoren het gebruik van de volgende zoektermen”.

        En dan collectief tussen de middag op woorden uit die lijst zoeken.

        Bekend maken van een dergelijke lijst hoeft niet, maar ik ben het zeker met je eens dat er ook goede redenen kunnen zijn waarom je op bepaalde “ongewenste” trefwoorden zou zoeken.

      2. Ik kan zelf niet goed beoordelen of zo’n filter acceptabel is voor een school. Je heb helemaal gelijk dat het ook nodig kan zijn voor kennisvergaring dan zou je makkelijk ontheffing aan moeten kunnen vragen. Voor dit specifieke geval (jihad, Syrië) lijkt een filter überhaupt niet nuttig maar ik kan me voorstellen dat je bepaalde pagina’s wilt blokkeren.

        Verder volledig met je eens dat het anoniem moet zijn. Alleen in hele specifieke gevallen zou je kunnen besluiten om het gedurende een korte tijd niet-geanonimiseerd te maken.

      3. Volgens mij betekent jihad (vrij vertaald) ‘streven’ en zijn er twee varianten; een kleine en een grote jihad. De kleine is de uiterlijke en de innerlijke de grote. De grote jihad is de strijd tegen (of met) jezelf; vasten etc. vallen hieronder. De kleine jihad is, volgens mij, de strijd voor hun geloof (al dan niet gewapend).

        Maar volgens mij is dát niet de kern van deze discussie 🙂

        1. Het is moslims verboden om de wapens op te nemen tegen andere mensen, ongeacht het geloof, tenzij ter verdediging. Op het moment dat de andere de aanval staakt, wordt de moslim geacht ook alle gewapende vijandigheden te staken en wapens neer te leggen. Er bestaat niet zo iets als gewapende Jihad in islam.

          Probleem is alleen dat er figuren zijn die het geloof misbruiken om hun eigen doelen te verwezenlijken. Dit zie je in elke geloof, maar momenteel is het met name onder de noemer van de islam dat er misbruik van gemaakt wordt. En dan wordt eea nog versterkt in de media door bepaalde rechtse elementen die dit weer verder uit proberen te buiten voor hun eigen agenda.

  2. Afhankelijk van de uiteindelijke werking zou dit m.i. ook i.v.m. privacy geen bezwaar hoeven zijn. Minimaal vereist lijkt mij dat als er geen match met de trefwoorden database is de zoekopdracht/bezochte pagina’s niet op worden geslagen.

    Daarnaast moet bekend worden gemaakt dat er gemonitord wordt en wat er met de gegevens wordt gedaan.

  3. Maar dan: veel sites schakelen over naar gebruik van TLS beveiligde verbindingen. Dat maakt het monitoren op verbindingsniveau weer niet praktisch. De workarounds (http forceren, MITM-proxy, keyloggers) introduceren kwetsbaarheden die vaak erger zijn dan de kwaal.

  4. Perfect om deze plugin te gebruiken (www.cs.nyu.edu/trackmenot/), even het woord Jihad toevoegen 🙂 Jammer dat ik niet meer op school zit, anders zouden ze het druk krijgen en de mailbox volgespamt zijn…

    De enige manier om de schade van al dat volgen te beperken is een enorme hoeveelheid ruis in het systeem introduceren

  5. Iedereen, behalve de digibeten in Den Haag, weet al sinds jaar en dag, dat je met chatten woorden kunt omzeilen, door er een accent op te plaatsen. ‘Jíhad’ met een accentteken en de ‘scanner’ doet het niet. Laat de regeerders lekker hun draadmuis als afstandsbediening gebruiken en denken, dat ‘chat’ ‘kat’ is, maar laat 21e-eeuwers met rust. Stelletje fossielen, wat het zijn.

    1. Mijn eigen spam filter (op de site die ik run) normaliseert de tekst voordat hij kijkt naar verdachte woorden, dus een accentje meer of minder maakt niet uit. Natuurlijk zullen de echte militante Jihadisten in het Arabisch chatten, en dan zoiets als جهاد‎ tikken, en dan in woorden als مجاهد‎, zodat zo’n filter ook dat en een stukje Arabische grammatica moeten kennen… Leuke uitdaging (en flagrante schending van privacy.)

  6. Mijn oudste dochter gaat binnenkort naar de middelbare school. Als ik merk dat ze daar dergelijke filters draaien, dan vind ik dat een reden om even een goed gesprek met de school te gaan voeren (en voor haar een laptop met een eigen 4G verbinding te regelen). Niet in het minst omdat in pedagogisch opzicht zo een filter een totale misser is: als je de kinderen een kritische houding wil aanleren over zaken als extremisme, dan zal je vanuit de school het gesprek moeten aangaan met de hele groep en niet een leerling op min of meer toevallige criteria er uit pikken. En als de begeleiding op de school een beetje op orde is, zou zo een leerling al in beeld moeten zijn bij de leraren.

    Met een dergelijk filter laat de school vooral het failliet van de eigen leerlingenbegeleiding zien…

  7. Dit is echt niet nieuw, menig school doet dit al jaren. Stukje zorgplicht naar de ouders toe, zeg maar.

    Dit is helaas waar. Het is schrijnend hoe weinig privacy je soms hebt als leerling. Ik kwam eens op deze pagina waar de werking van zo’n filter wordt beschreven:

    Tevens is er de mogelijkheid om realtime, of via logbestanden, te bekijken welke websites er vanuit het netwerk bekeken zijn. Ook is het mogelijk om vanuit die lijst direct websites te blokkeren.

    1. Wat is het alternatief? Ik mocht gewoon geen computers meer gebruiken op de middelbare school, nadat ze erachter waren gekomen dat ik alle beveiligingen op het netwerk kon omzeilen en volledige toegang had. En de enige reden dat ze daar achter kwamen was omdat ik alle printers op school hetzelfde bericht uit te laten printen. Dat is tegenwoordig geen optie meer, aangezien bronnen onderzoek voor werkstukken/opdrachten gewoon op het internet gebeuren en niet in de bibliotheek, zoals tijdens mijn middelbare schooltijd.

      Er moet een balans zijn tussen privacy en toezicht. Kinderen hebben ook toezicht nodig en het is op een school niet mogelijk om continue iedere leerling in de gaten te houden. Ik heb er dan ook geen probleem mee dat op een school het internet gefilterd wordt. De school is eigenaar van het locale netwerk en de computers, dus de school bepaald wat je ermee mag doen.

      Er is echter geen enkel excuus omdat niet anoniem te doen en alleen na constatering van overtredingen tijdelijk niet anoniem te registreren tot je de dader hebt.

      Laten we maar niet beginnen over de zin^w onzin van filteren op Jihad.

    2. Dit is pas het begin, bij ons op de middelbare school een jaar of 8 geleden was het gebruikelijk dat de systeembeheerder actief meekeek op alle schermen via een speciaal voor scholen ontwikkelde applicatie. Alsof er een leraar achter je staat mee te lezen, continu, ergens achter een bureau in een andere ruimte of zelfs gebouw.

  8. Ik kan me voorstellen dat je als school kiest voor filtering van het internet. Maar pak het dan goed aan en flikker ook alle social media en entertaiment sites eraf. Alleen informatie, nieuws en cultuur sites om het onderwijs de ondersteunen maar niet met ook de illusie van volledig internet. Het bespaart ook geld want hebt veel minder bandbreedte nodig en vermoedelijk ook minder computerwerkplekken.

  9. Meer algemeen: waarom is het géén hype dat leerlingen massaal worden gevolgd en gemonitord bij hun computergebruik?

    Omdat “think of the children”, en het idee van vele ouders dat zij volledige controle zouden moeten hebben over het doen en laten van ‘hun’ kinderen, alsof deze geen zelfstandige menselijke wezens zijn.

    Dat is overigens niet iets dat alleen in Nederland voorkomt.

  10. Een scholiier die informatie over een thema wil hebben, zal deze informatie zo of zo krijgen. Een filter op school zal daar niets aan veranderen. Een scholier die zich met de inhoud en achtergrond van Jihad bezig houdt, kan een extreem doel voor zich hebben, maar ook heel gewoon informatie voor een werkopdracht zoeken. De scholier die die echter vanuit een religieuze achtergrond en met (mogelijk) extremistische gedachten naar dit begrip zoekt zal, indien daarop aangesproken, zichzelf al een een eeste stadium van vervolging zien. De boze omgeving vol van heidenen probeert hem van informatie over zijn heilige oorlog af te houden. De reactie zal in de regel eerder “dichtmaken” m.b.t. de argumenten zijn, dan zichzelf daarvoor te openen. Zo gezien ist het voorstel anoniem te scannen en daaruit een tendens afteleiden die weerom tot een invloed op lesinhoud en vormgeveing kan hebben, schijnt mij dan ook zinvoller.

  11. Het woord “Terrorisme” gebruiken om de rechten van iedereen aan te tasten. Een bekend en inmiddels bijna vertrouwd fenomeen.

    Ik ben neutraal over deze oplossing. Interessanter om te kijken naar de aanbieder van de software en de heersende angst over het radicalisatieprobleem onder de Nederlandse jeugd. Dat is waar dit soort software uit voortkomt: Marktwerking en de waan van de dag. Ik betwijfel ten zeerste of dit systeem helpt, maar wat doen we eraan? Ja, je kan je kinderen naar een andere (lees: witte) school sturen, waar de klasgenootjes niet bezig zijn met het zoeken naar terroristen.

    Wat zeker wel het systeem helpt is de maker (financieel) en de school, die tijdelijk haar verantwoordelijkheid afkoopt (“Probleem nu aangepakt en opgelost toch? Laten we nu kijken naar budgetering van het klassenuitje”). Als je het aftappen van een internetverbinding nodig hebt om radicalisatie op te sporen dan duidt dat op een veel dieper probleem. De scholieren kunnen voortaan gewoon ouderwets briefjes in de klas ronddelen in ROT-13.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.