“Ik wil niet worden gefilmd”, is dat rechtsgeldig?

camera-foto-filmen-straat-openbare-weg.pngVele lezers vroeg me:

Je hebt vast dit filmpje gezien over een terrasruzie. Die ruziemakende dames willen niet gefilmd worden, en zeggen dat ook heel duidelijk. Hoe zit dat juridisch, moet je dan stoppen met filmen?

Aan de openbare weg heb je in principe niets te zeggen over gefilmd worden. Alleen als je in een heel duidelijke privésituatie zit waar de cameraman doorheen breekt (hij loopt achter je aan de bosjes in waar je nodig moet plassen) zou dat anders zijn. Nee, ook niet op grond van portretrecht: dat gaat over het publiceren van beelden. Dáár zit een belangenafweging in, die kort gezegd neerkomt op de vraag of de publicatiewaarde hoger is dan de privacy van de gefilmde personen.

Een terras is openbare weg, en behoorlijk openbaar ook. Iedereen kan daar zitten en iedereen kan je zien zitten. Net als in de bus of op het plein. Sommige terreinen zijn iets minder openbaar: een afgezonderd plekje achter een boom in het park, een douchehokje aan het strand. Dat is technisch misschien wel ‘openbaar’ maar daar gaan filmen vind ik toch wel dubieus.

Wat nu als je zegt dat je niet gefilmd wil worden? Dat is niet doorslaggevend. Toestemming is een factor bij die belangenafweging: wie nee zegt, hecht meer waarde aan zijn privacy dus dan moet er een hoger belang tegenover staan. Maar het is niet doorslaggevend. Als het nieuws is, dan is het nieuws ook als het object van het nieuws niet in beeld wil.

Is er in dit geval sprake van iets belangwekkends? Drie mensen krijgen ruzie op een terras: hoe hard loop je naast je schoenen als je eten terugstuurt omdat er een haar in zit, of waar bemoei je je mee als andere mensen een discussie met de ober hebben? En dan nog iets over Amsterdam versus Hengelo. Weinig verheffend allemaal, maar is dit nu nieuws, moet dit worden gemeld?

Heel belangrijk lijkt het me niet, en ruzie maken voelt ergens wel als een privékwestie. Aan de andere kant: je kúnt bij een ruzie ervoor kiezen even uit de openbare ruimte weg te lopen, dus vanuit dat perspectief is het een vrije keuze dat je blijft zitten op een openbare plek. Of niet? Als je aangevallen wordt, wordt je ineens gedwongen om jezelf te verdedigen en dan zou je ook nog eens weg moeten gaan van je terrasplekje? Dat voelt ook weer unfair.

Arnoud

27 reacties

        1. Vrijheid van meningsuiting is in zoverre verticaal dat ik niet kan verlangen dat jij mijn meningsuiting faciliteert. Echter, jij kunt me niet verbieden mijn mening te uiten enkel omdat die over jou gaat (behalve als de wet je een grens geeft, zoals smaad of laster). Dat is gewoon een beperking op mijn uitoefening van dat grondrecht. Een tikje indirect maar wel horizontaal volgens mij.

          1. Tegenover het recht op vrije meninguiting is het recht op privacy te zetten.

            In de beelden worden iemands (gewone en bijzondere) persoonsgegevens verwerkt. Deze verwerking kan worden gegrond op basis van een ondubbelzinnige toestemming of noodzaak i.v.m. een overeenkomst, wettelijke verplichting, vitaal belang van de betrokkene of behartiging van het gerechtvaardigde belang van de verantwoordelijke of van een derde.

  1. Ik denk dat je hier niet alleen moet kijken naar wat je kán doen, maar ook naar wat verstandig is. Dat filmpje krijg je niet meer van het internet af. In het moment zou enig bewustzijn van het feit dat JIJ de nieuwswaarde bent ook niet verkeerd zijn.

    Nu? Stil zitten als je geschoren wordt.

  2. Tot op zekere hoogte vind ik de consternatie een beetje schizophren. Aan de ene kant deelt, vooral de jeugd, op de sociale media zelfs het kleinste puistje aan het einde van het spijsverteringstraject en/of staan ze als het er op aan komt allemaal met een plat stuk kunststof voor hun gezicht en filmen (zelfs als dat definitief niet in het openbaar is) terwijl ze op het moment dat het ze zelf niet past in het openbaar niet wensen, dat hun gedrag wordt vastgelegd. Het “ik wil niet gefilmd worden” is voor mij dan ook meer “ik wil niet dat er bewijs ontstaat dat IK me misdraag…” Of je de gemaakte opnames moet publiceren, ach ik weet het niet, ik persoonlijk zou het niet doen, maar ja, wie ben ik? Voor een afweging wel of niet terechte schending van het portrtetrecht bij de publicatie moet je echter ook meerekenen of de betrokkenen zelf in het verleden ook opnames gemaakt en gepubliceerd hebben die iemand liever niet openbaar had gezien. En voor de betroffen dames? Gewoon volwassen worden en je in het openbaar gedragen, dan heb je ook geen nieuwsgierig wezen die de plaat voor zijn kop gebruikt om je gedrag vast te houden.

    1. Je generaliseert in één klap de hele jeugd bij elkaar, en constateert vervolgens dat de verschillende dingen die je ziet niet met elkaar kloppen.

      Misschien is de situatie beter te begrijpen als je de jeugd niet ziet als een eenheidsworst, maar als een verzameling van individuen die onderling verschillende ideeën en voorkeuren hebben.

  3. Wat nu als je nooit gefilmd wilt worden?

    Het probleem met de openbare weg is dat je er niet omheen kunt. Mensen kiezen er niet vrijwillig voor om gebruik te maken van de openbare weg: het is noodzakelijk om (normaal) te kunnen leven. Het is dus ook niet zo dat iemand, door zich op de openbare weg te begeven, vrijwillig afstand heeft gedaan van zijn/haar recht op privacy. Ik heb er dus een probleem mee als je zomaar mensen zou mogen filmen op de openbare weg.

    Aan de andere kant zie ik wel het belang van nieuwsgaring. Maar hangt dat niet af van wie je filmt? Politieagenten en publieke personen kunnen al snel onderdeel zijn van maatschappelijk relevant nieuws, maar die hebben zelf gekozen voor hun functie, en kunnen (binnen de context van die functie) geacht zijn vrijwillig afstand te hebben gedaan van hun recht op privacy. Anderen hebben zodanig belang bij nieuwspublicatie dat ze al snel toestemming zullen geven.

    Zijn er scenario’s te bedenken waarbij nieuwsgaring en privacy echt hard botsen?

    1. Ik zie privacy als het recht om zelf de afweging te maken wat je met anderen deelt (en het recht om invloed te hebben op wat die anderen met jouw data doen). Als je jezelf op de openbare weg vertoont loop je het risico dat je (op de achtergrond) ergens in een vakantiefilmpje vastgelegd wordt. Soi, de inbreuk op jouw privacy is minimaal. Gaat een fotograaf iemand tot hoofdonderwerp van zijn creatie maken, dan kom je wel op een terrein waar inbreuk op de privacy begint.

  4. je kúnt bij een ruzie ervoor kiezen even uit de openbare ruimte weg te lopen, dus vanuit dat perspectief is het een vrije keuze dat je blijft zitten op een openbare plek.

    En nu in het geval van een SBS6 cameraploeg die met de politie meerijdt. Daar kan je niet kiezen even uit de openbare ruimte weg te lopen. Waarom mogen die gasten dan hun gang gaan en je op nationale tv voor lul zetten voor niets meer dan “hung hung hung“? (Okay, deze gasten vonden het prima, maar er zijn vaak genoeg onvrijwillige deelnemers aan die programma’s voor dergelijke kleine dingetjes.)

    1. maar er zijn vaak genoeg onvrijwillige deelnemers aan die programma’s voor dergelijke kleine dingetjes.

      Ik zie deze meestal onherkenbaargemaakt worden (en vaak hun nummerborden ook) in relaity programma’s als blik op de weg en dergelijke

  5. Ik zat laatst in een discussie over of je mag fotograferen op de wallen. Daar loop je namelijk het risico besproeid met thee, bespuugd, aangevallen of erger te worden als je foto’s zit te maken. Velen, waaronder koepelorganisaties houden vol dat het verboden is om daar te fotograferen. Stickers op ramen en waarschuwingen in toeristenfolders geven aan dat het verboden zou zijn. Dat het argument ‘portretrecht’ niet opgaat zolang niks wordt gepubliceerd, weet ik. Maar sommigen halen ook de privacywet en de EVRM aan. De privacy van meisjes die een verborgen dubbelleven leiden en die van de klanten lijkt voor sommigen belangrijker dan de vrijheid om een foto te mogen maken vanaf de openbare weg.

    Ik vraag me af hoe dit juridisch nou precies zit. Ik kan heel goed snappen dat het verboden is om vanaf de openbare weg iemand in zijn woonkamer te zitten fotograferen met een telelens, terwijl de gefotografeerde persoon zich onbespied waant. Maar goed, de dames op de wallen staan achter een vitrine en zijn daarmee onderdeel van het panorama van de straat, en de klanten komen pas op de foto als ze buiten staan bij de deur. Kun je het dan wel onmogelijk maken voor toeristen die een souvenirtje willen, om te fotograferen? Ik vind persoonlijk van niet; het moet gewoon kunnen.

    1. meisjes

      Dat zou best eens een van de redenen kunnen zijn waarom mensen niet willen dat je op de wallen filmt. Een meisje, dan denk ik toch aan een minderjarig vrouwelijk persoon. Verder kan ik me ook voorstellen dat er vrouwenhandelaars rondlopen en dat er ook sekswerkers zijn die er gewoon niet van gediend zijn om met hun lichaam op internet te staan. Zichtbaar in de openbare straat waar je doorheent loopt is niet noodzakelijk hetzelfde als zichtbaar op internet.

      En als ik Baantjer moet geloven, is “het walletjesvolk van nature licht ontvlambaar”, zoals hij De Cock regelmatig laat zeggen in zijn boeken. Dat maakt het meteen onwaarschijnlijker dat ze eerst netjes zullen vragen.

    2. dat gaat over het publiceren van beelden. Dáár zit een belangenafweging in, die kort gezegd neerkomt op de vraag of de publicatiewaarde hoger is dan de privacy van de gefilmde personen.

      Denk dat bij deze belangenafweging zeker het feit meegenomen moet worden dat op internet alles al snel uit zijn verband wordt getrokken. De publicatiewaarde vind ik in deze kwestie dan ook erg laag. Het wordt anders wanneer deze dames zich altijd misdragen en de schrik worden van iedere uitbater, dan komt er nieuwswaarde om de hoek kijken. Ook het medium speelt wat mij betreft een rol. Een filmpje op dumpert is puur gericht op sensatie en in mijn ogen minder als nieuwswaarde.

    3. Volgens mij is het feit dat er stickers hangen, een koepelorganisatie zoiets beweerd, waarschuwingen in toeristengidsen e.d. helemaal geen aanwijzing dat het illegaal is. Het is gewoon een waarschuwing dat je dan bespuugd, met thee besmeurt of gewoon een fikse klap kunt oplopen. Legaliteit van die zaken is ook ver te zoeken, maar daarom niet minder onderdeel van de realiteit.

  6. Ik vraag me af uit welk tijdperk deze regels stammen. Vermoedelijk de tijd dat nieuwswaardig videomateriaal voornamelijk geproduceerd werd door de traditionele media omdat er voor filmen een nog niet echt gangbare videocamera nodig was. Particulier geschoten materiaal kon alleen gedistribueerd kon worden door het moeizaam te kopieren naar andere videobanden. De kans dat de halve wereld dus getuige zou zijn van iets als deze terrasruzie of enig ander beschamend tafereel waar je als gebruiker van de openbare ruimte deel van uitmaakte was nihil. Je hoefde er dus niet druk om te maken.

    Dat dat anders wordt naar mate het potientiele publiek groter wordt blijkt al uit de reacties van slachtoffers van een programma als ‘Wegmisbruikers’ die niet gefilmd willen worden, maar daar op basis van de verouderde regelgeving niet aan kunnen ontkomen.

    Je ziet dat dat bijna altijd gebeurt wanneer oude regels achterhaald worden door nieuwe technieken. Ook het autersrecht struikelt aan alle kanten omdat de oude regels voor kopieren niet meer voldoen sinds een kopie tegen nul kosten in een fractie van een seconde gemaakt kan worden en vervolgens in de rest van die seconde aan de hele wereld ter beschikking gesteld kan worden.

  7. Aan de openbare weg heb je in principe niets te zeggen over gefilmd worden. (…) Nee, ook niet op grond van portretrecht: dat gaat over het publiceren van beelden. Dáár zit een belangenafweging in, die kort gezegd neerkomt op de vraag of de publicatiewaarde hoger is dan de privacy van de gefilmde personen.

    Daar zit ook gelijk het probleem in. Voorkomen is beter dan genezen en we kennen allemaal het Streisand-effect. Op het moment dat je gefilmd wordt, is het makkelijker om de filmer daar op aan te spreken dan op het moment dat het gefilmde gepubliceerd wordt. Misschien moet het portretrecht of aanverwante wetgeving aangepast worden om deze realiteit te erkennen.

        1. Zodat iemand die misstanden bij – pak ‘m beet de politie – aan het filmen is daarmee direct geregistreerd wordt in allerlei systemen als “lastig” figuur? Daarbij hoef ik alleen mijn identiteitsbewijs te tonen aan instanties die bevoegd zijn daarom te vragen. (En natuurlijk DHL als je een pakketje wil ophalen, de bibliotheek als je een abonnement wil afsluiten, Hertz als je een auto wilt huren etc, etc, etc 😉 )

          1. Zo kwam ik een paar jaar terug aanlopen in het winkelcentrum en werd ik door de politie gevraagd mij te identificeren. Geen idee, tot op de dag van vandaag waarom.

            Mij werd alleen medegedeeld dat ik een identificatieplicht heb. Er werd heel bedenkelijk gekeken toen ik zei dat ik die plicht alleen heb als de politie een rechtvaardigingsgrond had om mijn identificatie te vragen en dat ik dus erg benieuwd was naar hun rechtvaardiging. Op de opmerking dat ik anders mee moest naar het bureau heb ik geantwoord dat we dat dan maar moesten doen. Dat was ze denk ik te veel werk want ik werd verzocht om door te lopen.

            Nu ben ik wat dat betreft dwars, toen de politie bij een verkeerscontrole in mijn achterbak wilde kijken (in de tijd dat ik nog in een oude auto reed en in Amsterdam zuid-oost woonde) heb ik ook gevraagd of ik staande of aangehouden was. Toen het antwoord ‘staande’ was heb ik dat vriendelijk geweigerd. Alleen als ik haast heb ben ik wat toegevelijker, maar de politie weet in dit land zijn plaats niet meer en het wordt tijd dat we ze daar eens aan herinneren.

  8. Elroy, het huidige Europese indentificatiebewijs overstijgt de ausweis van de voormalige Duitse bezetter. (40-45) Daar zaten geen chips en pasfoto’s of vingerafdrukken op, zoals op het tegenwoordige persoonsbewijs. Bovendien als men werd gefilmt was dit een exceptie van die toenmalige overheid. Tegenwoordig wil men liefst ook nog een tag van het uiterlijk in de administratie. Dit niet alleen bij de overheid. Doelstelling: Dit alles om u nog beter van dienst te kunnen zijn. Je moet het maar verzinnen, nietwaar.

  9. Zodat je er zelf achter komt dat je gegevens bij de overheid en mediabedrijven onvoldoende beveiligd zijn, niet betrouwbaar zijn of niet kloppen, of verouderd, of gewoon gehackt, of vervormd, of geïnfecteerd of achterhaald? Of wat van de bedenking om iedereen maar gelijk dna te laten afstaan in een centrale database i.v.m. een moord die gepleegd is waarbij vervolgens blijkt dat er gerommeld door het NFIOD is met bewijsmateriaal om iemand onschuldig achter tralies te zetten? Kijk je wel eens CSI en zie je dan ook vaak dat de special agent zelf achter tralies belandt omdat zijn seriemoordenaar die hij zoekt dermate slimmer is dan de special agent en hem er inluist. Gelukkig is het maar tv. Ik ben toch blij dat dat niet het geval is in Nederland. Als je moet bewijzen dat je echt onschuldig bent en je dat zelf niet kunt, mag je god op zijn blote knietjes danken dat je iemand in je omgeving hebt die je vrij kan pleiten als je iets echt niet meer weet of iets echt niet gedaan hebt. Dit is de andere kant van de mentaliteit van ik wens meer blauw op straat. Oh ja? Betaal jij graag dan alvast je overtreding?

    Ook niet te ver hier in doorslaan, want dan krijg je die kut-marokaantjes die denken dat ze alles kunnen maken en overal mee wegkomen. Laten we camera’s houden voor objectieve beeldopslag in gevallen waar het 100% duidelijk is dat iemand crimineel is. Niemand kan 100% goed zijn, ergens zit in iedereen een stukje slechtheid. Daarom is het belangrijk dat mensen bestaan en de hele industrie niet overgenomen wordt door computers. De mensen kunnen dan zelf oordelen of iemand crimineel is of niet en de baas waarschuwen, i.p.v. een robot die een bedrag niet vertrouwd en gelijk begint te schieten op personen niet zo lekker he al dat bloed?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.