Werknemer, zelfstandig ondernemer of iets anders?

labor-werk-werknemer-arbeid-arbeidsovereenkomst.pngVolgens het recht ben je óf een werknemer óf een zelfstandig opdrachtnemer. Dat levert lastige situaties op in de deeleconomie, zo wordt betoogd in de NY Mag. Mensen willen graag flexibel werken – en dus zelfstandig zijn – maar toch ook wel enige bescherming tegen uitbuitende opdrachtgevers genieten – en dus als werknemer behandeld worden. Wordt het tijd voor een derde categorie?

Een werknemer werkt onder toezicht, moet werken zoals hem gezegd wordt en ontvangt loon, plus daarnaast diverse beschermingen. Een opdrachtnemer (zzp’er of freelancer) neemt werk aan en bepaalt zelf hoe en wanneer hij dat doet, afgezien van afspraken die hij met de opdrachtgever maakt. Dat is een binair verschil, en er is geen ruimte voor een grijs gebied. Logisch ook, want voor beide categorieën zijn hele tritsen regels en die kunnen niet half van toepassing zijn.

Dit onderscheid werkte best goed voor een honderd jaar of zo, maar loopt nu tegen problemen aan. Het internet heeft het mogelijk gemaakt dat je eenvoudig en snel opdrachtjes kunt scoren, en zo als zzp’er een leuke boterham kunt verdienen. Er zijn allerlei handige tussenpersonen en platforms die daarbij bemiddelen, denk aan Marktplaats of Werkspot.

Sommige van die platforms nemen echter wel een érg prominente rol in. Über is daarbij de bekendste. Je krijgt als opdrachtnemer te horen hoe je moet werken, wat voor auto je moet rijden en hoe je je moet gedragen naar je klanten toe. Dat neigt toch een beetje naar werkgeverschap.

Dit probleem kwam aan de orde in mijn recente blog over Über. De Californische Labor commission had een vrouw als werknemer aangemerkt, en zoals dat in de VS betaamt, komen daar dan class action lawsuits over. Daarnaast is er nog het verhaal van schoonmaakbemiddelaar Homejoy dat zijn deuren sloot omdat de schoonmaaksters die ze uithuurde, ineens stelden werknemer te zijn.

Een mooie vergelijking in dat artikel: de rechter moet nu een rond blokje in één van twee vierkante gaten zien te proppen. En dan kun je je inderdaad afvragen, moet je niet nog een derde categorie introduceren: de ‘werkondernemer’? Werknemer-min of zzp’er-plus?

Het voorstel uit de NY Mag probeert deze categorie in te vullen door wat essentiële kenmerken van de werknemer verplicht te stellen voor de werkondernemer: de opdrachtgever betaalt verplicht mee aan de arbeidsongeschiktheidsverzekering/ziektekosten en verplichting tot vergoeding van onkosten (zoals de benzine die je als Über-chauffeur zelf betaalt). Ik zie daar wel wat in, hoewel je natuurlijk meteen de vraag krijgt wanneer een inhuurkracht ineens een “plus” is. Ik zou er niet gelukkig van worden als ik voor iedere zzp-er die ik inhuur, ineens extra lasten moet betalen.

Het onderscheid zal hem ergens zitten bij hoe “echt” iemand zelfstandig is. Een Uber-chauffeur is dat dan niet, die rijdt voor één bedrijf, of misschien twee (Lyft). Een webdesigner kan dat wel zijn, die heeft tientallen klanten over het jaar. Dat lijkt op het criterium van onze Belastingdienst: minder dan drie opdrachtgevers (of meer dan 70% omzet van één opdrachtgever).

Dus is de oplossing dan dit criterium harder te gaan handhaven? Of moeten we gewoon zeggen dat Uber en collega’s misbruik maken van de zzp-constructie en aangepakt moeten worden als slechte werkgevers?

Arnoud

21 reacties

  1. Het criterium dat je kunt hanteren om de half zzp’er eruit te pikken kan je heel simpel laten: Kijk naar het inkomen. Wie genoeg inkomen heeft om een ander in te huren heeft genoeg omzet (en is niet eens meer een zzp meer). Wie genoeg inkomen heeft om zeg, 150 of 200% oid. van het minimumloon te verdienen per uur, heeft als zzp’er waarschijnlijk genoeg keuzevrijheid om een andere werkgever te vinden, zelfs als je er nu voor kiest maar voor één bedrijf te werken.

    Daarmee haal je gelijk alle schijnconstructies onderuit waarbij postbodes en schoonmakers ontslagen worden, en opnieuw in dienst genomen als zzp, maar dan wel betaald per pakje of kamer, wat neerkomt op ver onder minimum loon.

    Eigenlijk heb je dan geen nieuwe categorie nodig, je scherpt de regels voor zzp’ers nog eens extra aan, kun je meteen de zzp programmeur die 80 euro per uur kan beuren, maar een groot project gekozen heeft, vrijstellen van al die extra zzp regeljes.

    1. Ik heb de indruk dat dat niet zo’n goed idee is. Je moet dan namelijk ergens een grens trekken, met als gevolg dat er een onrechtvaardig groot verschil ontstaat tussen iemand net onder de grens en iemand net boven de grens. Je kunt beter geen regels hebben die harde grenzen stellen. Daarbij zal de grens vrij willekeurig zijn: jij noemt het minimumloon, maar dat is ook maar een door de politiek gekozen getalletje.

      Ik vind het criterium van onze belastingdienst wel aantrekkelijk, omdat dat aangeeft waar het echt om gaat: of iemand zodanig afhankelijk is van één opdrachtgever dat er een gevaar van uitbuiting ontstaat. Interessant genoeg kan dat criterium ook in andere situaties worden toegepast: boeren die werken voor een heel kleine set supermarkt-concerns, of bedrijven die in de praktijk alleen de overheid als opdrachtgever hebben. Misschien zijn dat ook wel “werknemers”.

      Maar goed: ook dat is een “grens”; het zou beter zijn om er een soort glijdende schaal van te maken.

      1. het gevaar van uitbuiting…. dat is wel een heel lage drempel om volwassen verstandige mensen tegen te houden een relatie aan te gaan zoals ze zelf het beste achten.

        De vrijheid komt eerst. En waar die scheve situaties (uitbuiting) oplevert moet er ingegrepen worden, maar niet bij een risico op scheve situaties

  2. Sja, de maatschappij veranderd. Een extra tussencategorie gaat het probleem wel verminderen, maar niet wegnemen. Een extra driehoekig gat lost het probleem van het rondje met 2 vierkanten niet op. Een andere inrichting van de manier waarop de overheid, bedrijven en mensen met elkaar omgaan zal op de lange termijn de oplossing zijn: Iedereen een basisinkomen, waarbij de maatschappij (overheid) iedereen een onvoorwaardelijk vangnet tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid biedt, zorgt ervoor dat alle werkenden minder afhankelijk zijn van hun werkgevers, ook als dat er een is waar ze al 40 jaar met plezier en tevredenheid werken; en ook als dat voor een enkele klus van 100 euro is.

    1. Precies, het onvoorwaardelijke basisinkomen!

      Het idee ligt zo voor de hand dat je je afvraagt waarom het nog niet is ingevoerd. Ik heb zelfs echte anarchisten horen pleiten voor dit idee, omdat het zoveel bureaucratie en regeltjes onnodig maakt. Je hoeft niet meer te onderzoeken of mensen uitkeringsfraude plegen, omdat zoiets niet meer bestaat(*). En verschillende regelingen, zoals bijstand en AOW, kunnen worden samengevoegd in het basisinkomen, en het minimumloon kan afgeschaft worden, wat goed is voor de flexibiliteit van de economie en beperken van werkloosheid.

      (*) OK, er bestaan nog steeds fraude-mogelijkheden, zoals basisinkomen blijven ontvangen voor een al lang overleden familielid, of basisinkomen blijven ontvangen na emigratie. Maar werken naast je uitkering wordt helemaal legaal, en terecht: dat is goed voor de economie.

      1. De reden dat uitkeringsfraude veel aandacht krijgt, is omdat het een politiek splijtpunt is. Het aanpakken van uitkeringsfraude spreekt een groot deel van het electoraat aan. Als je uitkeringsfraude qua schadeomvang echter vergelijkt met andere soorten fraude (die niet of nauwelijks worden aangepakt), dan is het maar klein spul.

        Het minder hoeven controleren op uitkeringsfraude is daarom een drogreden. En dat is meteen de reden dat ik een beetje huiverig ben voor de invoering van een basisinkomen, ondanks dat ik het in principe een sympathiek idee vind: de politiek zal manieren zoeken om vermeende excessen met het basisinkomen aan te pakken. Dat de zwakkeren in de samenleving bijvoorbeeld verplicht te werk zullen worden gesteld om hun basisinkomen te ‘verdienen’.

        1. om hun basisinkomen te ‘verdienen’

          Luisterend naar diverse verhalen lijkt het er op dat dat verplicht tewerkgesteld worden nu al op verschillende plekken wordt gedaan, om je bijstand te verdienen. Als je goed luistert naar die verhalen, zitten er her en der behoorlijk wat verdringing en soms ronduit rare/bedenkelijke gevallen tussen. Zoals die haagse hovenier die door de gemeente ontslagen werd en vervolgens in de bijstand weer zijn oude baantje moest vervullen tegen een veel lager loon (want bijstand). En tussen die verhalen zitten ook exemplaren die op mij overkomen als zeer zeker niet passend in een beschaafde samenleving. Wat mij dan weer doet afvragen hoe samen onze samenleving tegenwoordig nog is, maar dat valt buiten het gebied van dit blog.

          Edit: de Correspondent heeft een aantal interessante verhalen over fraudebestrijding, die bevestigen het beeld dat dat inderdaad een puur politiek ding is, want qua bedragen gaat het bij uitkeringsfraude om een relatief klein totaalbedrag: https://decorrespondent.nl/1751/Lessen-uit-de-havenstad-zo-bestrijd-je-werkloosheid-dus-niet/213817362572-6b84f920

        2. Dat de zwakkeren in de samenleving bijvoorbeeld verplicht te werk zullen worden gesteld om hun basisinkomen te ‘verdienen’.

          Je kunt natuurlijk in elk goed idee wijzigingen aanbrengen die het veranderen in een slecht idee. Zelfs als een voorwaardelijk basisinkomen een slecht idee is, kan een onvoorwaardelijk basisinkomen nog best een goed idee zijn.

          En het idee dat een onvoorwaardelijk basisinkomen op lange termijn niet politiek haalbaar is vind ik te pessimistisch. Als we het idee bij voorbaat al geen kans geven dan wordt het sowieso niets, maar als we het “met z’n allen” willen, dan kunnen we het op zijn minst proberen.

  3. We hebben toch al drie typen werkers? Je bent een werknemer, een ZZP’er of een Freelancer. Een ZZP’er is in principe een bedrijf. Een Freelancer is daarentegen meer een tijdelijke werknemer die dus een betere bescherming geniet. En werknemers hebben in principe een vast contract voor bepaalde of onbepaalde tijd. Alleen, ik denk dat een freelancer loon voor prestaties moet krijgen en niet loon per tijdseenheid. Bij een freelancer zou je een einddoel moeten afspreken en als dat behaald is staat daar een complete vergoeding tegenover die van tevoren is afgesproken. (En is ingeschat op het aantal uren dat nodig zou zijn.) Als het doel niet geheel wordt behaald dan is de vergoeding relatief aan het deel dat wel is behaald. Ofwel, is 80% gehaald dan is de vergoeding ook 80%. Tijdens het project moeten dan wel regelmatig vaste data worden bepaald waarop wordt bepaald hoe ver het werk is gevorderd. Duurt een project 5 maanden dan zou iedere maand het project 20% verder moeten zijn en ontvangt de freelancer dan ook 20% van de vergoeding tot het project klaar is of de freelancer ermee stopt. Als de freelancer dan na 3 maanden al klaar is, dan is dat een hele mooie bonus… Doet hij er 7 maanden over dan is dat eigen risico.

      1. Freelancer en ZZP’er verschillen niet veel van elkaar, maar er zijn verschillen. ZZP’ers hebben volgens mij extra belasting-voordelen en belasting-technisch volgen ze iets andere regels. Een freelancer is geen ZZP’er maar een ZZP’er is wel een freelancer. Ook het aantal uren per jaar dat je zelfstandig werkt bepaalt welke van de twee jij bent. Van een ZZP’er wordt verwacht dat ze per jaar minimaal 1225 uur werken, ruwweg 24 uur per week. (Inclusief reistijd en administratie!) Je loondienst-uren en inkomen vallen hier niet onder… We hebben dus eigenlijk al drie soorten werkers, al is het alleen maar omdat de belastingdienst het zo indeelt.

          1. Leuk artikel maar de belastingdienst ziet dat toch anders! Freelance ZZP Grootste verschil is dat een ZZP’er een administratie van inkomsten moet bijhouden. Een Freelancer hoeft alleen maar gegevens te bewaren. Een Freelancer is voor de belastingdienst in het algemeen geen ondernemer, een ZZP’er wel. Een freelancer die geen ZZP’er is wordt ook wel eens een resultaatgenieter genoemd.

            1. De insteek van de Bd lijkt te zijn dat je ondernemer bent of inkomsten “anders dan uit arbeidsovereenkomst” krijgt, plat gezegd als je er wat bij klust. De Bd noemt zelfstandige ondernemers dan ZZP’er en noemt je freelancer als je alleen maar wat bijklust. De implicaties die je noemt (over administratie etc) zijn relevant om te bepalen of je ondernemer bent of bijklusser. Dus ja, het maakt uit maar alleen omdat de Bd bedacht heeft dat dit de namen zijn en niet “ondernemer” en “bijklusser”.

  4. ZZP is een prima oplossing voor mensen die graag zelfstandig zijn. Echter de laatste jaren hebben veel (grote) bedrijven een hele berg mensen eruit geschopt en vervolgens als “ZZP-er” weer ingehuurd. Postnl is een zuur voorbeeld die voormalig bezorgers nu uitknijpt met zwaar onderbetaalde pakketbezorgings klussen. Zodra er sprake is van 1 werkgever zou de overheid direct moeten ingrijpen. De “ZZP-er” zou schadeloos gesteld moeten worden en de “inhuurder” zou naast sociale premies ook nog een boete moeten betalen wegens uitbuiting.

    1. Maar wanneer is er sprake van één werkgever? Als ik als zzp’er een langere klus heb voor één opdrachtgever, waarom zou ik dan opeens wekrnemer moeten worden? Bedrijven kunnen makkelijk meerjarige contracten hebben met leveranciers en dienstverleners, dus waarom zou dat dan niet met zzp’ers kunnen?

      Dit terwijl ik het met je eens ben dat de quasi-zzp’ers van PostNL een onwenselijke contructie zijn op het randje van uitbuiting.

      1. Er is ook een reden vanuit de overige werknemers van het bedrijf gezien. Effectief kan een werkgever met ZZP’ers die gewoon langdurig hetzelfde werk doen bij die werkgever bijvoorbeeld CAO bepalingen die met vakbonden zijn overeengekomen omzeilen. Er worden bijvoorbeeld ook geen pensioenafdrachten gedaan aan het verplichte pensioenfonds van het bedrijf waar ook een sociaal aspect aan verbonden zit.

        1. Er is een reden waarom tijdelijke werknemers vaak een hoger brutoloon krijgen; als compensatie voor het pensioen en dekking van werkeloosheidsrisico. Ik denk dat je redelijkerwijs kunt stellen dat ZZP-ers die minder betaald krijgen dan vergelijkbare werknemers uitgebuit worden.

          1. Maar ik bedoel juist ook dat de overige werknemers benadeeld worden door de inhuur van ZZP’ers omdat het inhuren van ZZP’er langdurig regulier werk de sociale voorzieningen van de bedrijfsvoering (bv de CAO) ondermijnt.

            1. In mijn vakgebied krijgen inhuurders meer betaald dan vaste krachten en daarom is er de financiële druk om niet meer inhuurders in dienst te hebben dan nodig is voor de flexibiliteit. Inhuren van tijdelijk personeel voorkomt dat een bedrijf vaste medewerkers moet ontslaan als er te weinig werk is.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.