Mijn Facebookcomment staat in de krant, wat kan ik doen?

oude-krant.jpgEen lezer vroeg me:

Op Facebook had ik gereageerd op een lokaal nieuwsbericht over een controversieel onderwerp. Dat was zaterdagavond laat, dus ik ging wat kort door de bocht. Moet kunnen op Facebook toch? Maar nu heeft de lokale krant mijn reactie opgepikt en pontificaal op pagina 3 afgedrukt, met nog een paar andere extreme reacties. Ik sta nu voor gek, maar de journalist zegt dat Facebook openbaar is en ik dus pech heb. Hoe zit dat juridisch?

In principe is een journalist vrij om uit openbare bronnen te citeren wat hem goeddunkt. De afweging of iets nieuwswaardig is (oftewel, in de krant hoort) is een journalistieke, en juridisch is daar dan ook niet meteen wat van te zeggen. Alleen bij bijzondere omstandigheden kan dat anders worden.

In principe mag je ook bij uitingen op sociale netwerken enige privacy verwachten. Zeker waar het gaat om persoonsgegevens, die mogen immers niet zomaar worden verwerkt zonder dringende noodzaak (ook niet door journalisten). Alleen bij bijzondere omstandigheden kan dat anders worden.

(Oh jee, Arnoud doet weer bijdehand.) Waar het op neerkomt, is een afweging tussen de persvrijheid (mogen zeggen of herhalen wat je nieuwswaardig voorkomt) en de privacy (iets kunnen zeggen zonder daarop afgerekend te worden). Hoe belangrijk is het om dit bericht te melden aan je lezers, en hoe veel privacy mochten mensen verwachten die dingen op Facebook zeggen?

Hier is geen binaire formule voor te geven. Doorslaggevend is bijvoorbeeld niet dat de Facebookcomment openbaar was of dat het gaat over een nieuwsbericht. Het is een optelsom van factoren. Hoe openbaar was de comment, hoe belangrijk was de opmerking, hoe relevant is de mening van deze persoon en ga zo maar door. Maar ook zaken als “moeten we deze persoon tegen zichzelf beschermen” wegen mee, iemand die op zaterdagnacht er wat uit floept, zit in een andere positie dan iemand die een ingezonden brief naar de krant stuurt of een weloverwogen reactie blogt.

Mijn gevoel zegt me dat als iemand reageert onder een krantenbericht, hij weinig privacy mag verwachten. Je moet dan weten dat iedereen dit kan lezen, en ook dat de krant je reactie eruit kan lichten voor het opvolgartikel (“wat vinden mensen”). Zou iemand op zijn eigen Facebook reageren, dan zou ik dat een ander verhaal vinden. Daar schrijf je voor je eigen vrienden/volgers, niet voor het publiek. Ook al staat je Facebook open, jij beoogt niet de hele wereld te bereiken dus dan botst overname met jouw privacyverwachting.

Arnoud

24 reacties

  1. Ik heb ooit eens onder een krantenbericht gereageerd met een nickname. Ik kreeg vervolgens een mailtje in mijn mailbox of ze dit commentaar mochten gebruiken in de “dode bomen” versie van hun krant. Voorwaarde was wel dat men mijn echte naam wilde gebruiken. Omdat ik mijn privacy waardeer (ik ben ook onder mijn echte naam niet te vinden op google) heb ik hiervoor bedankt…

    Blijkbaar zijn er kranten die wel weten hoe het “hoort”, kwestie van fatsoen blijkbaar…

  2. Relevant lijkt me ook hoe het overgenomen wordt: als screenshot zodat duidelijk is waar en wanneer het oorspronkelijk geschreven werd, of bijvoorbeeld (wat ik ook wel eens gezien heb) los en zonder bron, alsof het een ingezonden brief betrof.

  3. Het lijkt me wel verschil uitmaken of iemand ‘op zijn eigen Facebook’ reageert, of op een openbare Facebook-pagina van een krant, zoals in bovenstaand voorbeeld. Dat vind ik bijna vergelijkbaar met een ingezonden brief in een krant. Die kan toch ook op zaterdagnacht in een opwelling zijn verstuurd?

  4. Waar het om gaat is dat de klager had gereageerd op een nieuwsbericht op Facebook, dus vrij publiekelijk. Het tijdstip waarop dit gebeurd vind ik niet zo belangrijk, tenzij je verwacht dat iedereen op zaterdagavond laat compleet lam zit te replyen. Het tijdstip is geen bewijs dat deze persoon niet wist waar hij mee bezig was. Verder is Facebook wel heel openbaar indien je reageert op openbare berichten. De gehele wereld kan dan meelezen en als je het bericht gewoon laat staan dan kan deze ook echt overal bekend raken. Je zou eigenlijk de volgende ochtend nog tijd genoeg hebben om die post weer te verwijderen. Dat is niet gebeurd. Misschien moeten mensen beter nadenken over wat ze op Facebook plaatsen. Het feit dat mensen hun gehele leven op Facebook publiceren is sowieso best nog nieuwswaardig.

    1. Dat zit wel snor, lijkt mij. Bij auteursrechten telt volgens mij ook mee of de publicatie over een groter (of nieuwer) publiek wordt verdeeld dan wat de auteur oorspronkelijk voor ogen had. Met Facebook publiceer je eigenlijk al wereldwijd dus de enigen die het niet hadden kunnen lezen zijn mensen zonder Internet, maar met een abonnement op de betreffende krant.

        1. Ja, maar de auteurswet gaat om het verveelvuldigen van een werk. Als een werk al door iedereen te zien is, hoe kun je het dan nog verveelvuldigen voor een nog groter publiek? Veel sites hebben maar een beperkt publiek, een betaalmuur of een andere manier waarop het publiek klein wordt gehouden. Maar Facebook is waar je iets wereldwijd neerzet. Veel groter dan dat kan je publiek niet meer worden als je daar een openbaar bericht plaatst…

          1. Het punt is dat het aan de rechthebbende is om al dan inet toestemming te verlenen voor het verveelvuldigen. Simpelweg stellen”het stond al openbaar op internet, dus alles wat daarna komt is geen verveelvuldiging” lijkt me niet houdbaar.

            1. Ja, maar nogmaals: wordt het vermenigvuldigd als iedereen het al eerder had kunnen lezen? Iedereen op Facebook kan het zo lezen, of ze nou wel of geen Facebook account hebben. De originele post is waarschijnlijk openbaar omdat het een nieuwsbericht is. Dankzij Google Translate zou men het ook elders op de wereld kunnen lezen. Het publiek van het oorspronkelijke bericht is derhalve al enorm. Dus hoeveel groter is het potentiele publiek door de publicatie in een papieren krant? En dan vooral een locaal krantje? Dan moet je kijken naar mensen die geen toegang tot Facebook hebben maar wel deze krant lezen. Vergeleken met hoeveel mensen het bericht oorspronkelijk bereikt is dat vrijwel niets. Auteursrecht gaat niet zozeer om het maken van kopieen maar om het delen van die kopieen met mensen die normaal onbekend zijn met het betreffende werk, omdat ze niet tot een bepaalde doelgroep behoren. In deze kwestie is er bijna niemand die niet tot de oorspronkelijke doelgroep behoorde.

    2. “Complete reactie” op Facebook vind ik nogal een zwaar woord voor iets wat doorgaans uit slechts een paar regels beschreven tekst bestaat. In die zin is het slechts een “citaat” als die paar zinnen worden overgenomen. Wat er in de krant staat is vervolgens een optelling van een aantal van die reacties bij elkaar. Ofwel IMO een aantal citaten. Gewoon volgende keer tot 10 tellen voordat men de publiceerknop gebruikt.

      1. Het gaat er bij het auteursrecht om dat een werk het origineel is en “het stempel van de maker draagt”. Of iets (in totaal) maar een paar regels is of de plaats waar het werd gepubliceerd maakt daarin geen verschil. Als de krant de reactie op facebook onverkort in het artikel overneemt of bijv. een screenshot plaatst, dan schendt zij in principe het auteurecht want het is geen citaat (zie artikel 15a Aw). Een citaat is in de aard der zaak namelijk nooit het gehele werk maar slechts een gedeelte.

        1. Bij een kort werk mag wel degelijk integraal worden geciteerd. Nergens in artikel 15a staat dat slechts een deel mag worden overgenomen. Waar het om gaat, is dat je niet meer overneemt dan nodig is voor je doel. En bij een kort werk zoals een tweet ontkom je al heel snel niet meer aan het hele werk overnemen, al is het maar omdat de helft van een tweet volstrekt onbegrijpelijk is.

          Bij langere berichten ligt dat moeilijker, maar het kan: als ik op elke zin van jouw reactie commentaar heb, dan mag ik elke zin citeren en mijn commentaar eronder hangen.

  5. Wat heb ik eigenlijk aan een artikel waarin de schrijver meldt hoe hij denkt of vindt dat iets in elkaar steekt? Eigenlijk staat in bovenstaand stuk niets waar iemand concreet iets aan heeft. Overigens vind ik het volslagen logisch dat onder een ingezonden de echte naam van de schrijver staat. Men verschuilt zich al veel te vaak achter nicknamen. Het maakt ook dat je wat langer over je commentaar nadenkt. Dit commentaar mag overigens worden gebruikt in allerlei publicaties.

  6. Facebook publiceer je eigenlijk al wereldwijd dus de enigen die het niet hadden kunnen lezen zijn mensen zonder Internet
    Een openbaar bericht op Facebook (het wereldbolletje als publiek) is niet altijd door alle internetters te lezen. Vaak is wel een Facebook account nodig.

  7. Dat je Facebook opmerking mag overgenomen worden door een journalist oké, dat heb je zelf gezegd. Dat snap ik, maar gaat diegene niet tegen de wet in als hij of zij je naam niet weghaalt of onleesbaar maakt? Stel voor dat je daardoor gevaark kan lopen. Dus opmerking overnemen oké, maar je echte naam erbij?

    Kan je daar iets tegen doen?

    1. Als jij een bericht op (Facebook|Twitter|…) plaatst, onder je eigen naam en voor iedereen zichtbaar, dan wil je toch gezien worden. Waarom zeur je dan als een journalist dat bericht met naam en toenaam herpubliceert?

      P.S. De Nederlandse Auteurswet eist bronvermelding bij een citaat!

    2. Eerst en vooral kun je ook besluiten om geen gevaarlijke opmerkingen op Facebook te plaatsen. Dan loop je ook niet echt gevaar. De tweede optie is om een nieuwe account aan te maken met een schuilnaam en daarmee het bericht te plaatsen. Dan is het bericht niet aan de echte persoon te koppelen…

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.