Moet een Whats-Appbuurtgroep rekening houden met de Wbp?

whatsappEen lezer vroeg me:

In steeds meer buurten worden zogenaamde WABP-groepen opgericht. Dit zijn Whatsapp groepen voor buurtbewoners zodat die elkaar via zo’n groep snel kunnen alarmeren als er iets verdachts in de buurt aan de hand is. Je deelt dan foto’s en beschrijvingen van verdachte personen, plus iedereen ziet natuurlijk elkaars telefoonnummer, en beheerders vragen vaak om nog meer gegevens (zoals namen en adressen). Valt zo’n groep ook onder de Wet bescherming persoonsgegevens?

De Wbp is van toepassing op iedere geautomatiseerde verwerking (en dat is ieder gebruik) van persoonsgegevens. Niet alleen als een bedrijf of stichting dat doet. Ook privépersonen hebben dus te maken met deze wet.

De enige echte uitzondering is die voor het strikt huishoudelijk gebruik, maar die uitzondering werd in 2014 ver uitgekleed, toen het Hof bepaalde dat zodra je “buiten de privésfeer geraakt van degene die door middel van dit systeem gegevens verwerkt” je die uitzondering niet meer mag inroepen. Oftewel, het moet écht iets privé zijn en het mag niet met de openbare ruimte te maken hebben.

Een WhatsApp-bericht sturen met daarin een beschrijving (of foto) van een verdacht iemand is dus een verwerking van persoonsgegeven, waar de plaatser voor verantwoordelijk is. De gegevens van groepsleden worden beheerd door de beheerder, en die is daar dus verantwoordelijk voor. En die 06-nummers die iedereen kan zien, daar is WhatsApp dan weer verantwoordelijk voor.

In de praktijk gaat dit allemaal per ongeluk goed, omdat niemand er echt een probleem van maakt. En meestal komt de belangenafweging binnen de Wbp ook wel goed uit: er is een dringend belang bij het elkaar wijzen op verdachte figuren in de buurt, iedereen snapt wat een WhatsApp-Buurtpreventie is, eigenlijk ontbreken alleen de verplichte contactgegevens van de verantwoordelijke. Maar in theorie heb je echt een privacyverklaring nodig, beveiligingsregels en onderlinge afspraken over gebruik van die gegevens.

Arnoud

32 reacties

  1. Je hebt het nu over de gegevens van de deelnemers. Maar wat met de gegevens van de vermeend verdachte persoon. Waarschijnlijk heeft die in 99% van de gevallen geen kwade bedoelingen, maar omdat buurvrouw Jansen het niet zo heeft op mannen met baarden die vriendelijk zijn naar spelende kinderen, is die ineens verdacht….

    Hoe wordt die ‘verdachte persoon’ op de hoogte gesteld van de opslag van zijn gegevens?

    1. Mag je in openbare ruimten niet gewoon foto’s maken en publiceren, ook al staan daar personen op? Volgens mij heb je daar geen toestemming voor nodig, tenzij er iets als portretrecht in het spel is. Dat het oogmerk van het maken van de foto ‘verdacht persoon’ is, doet daar niet aan af.

      Ik snap je sentiment overigens wel. Maar aan de andere kant zou je dus van verdachte figuren, die wel kwaad in de zin hebben, geen foto mogen maken omdat dat niet politiek correct is?

        1. Zolang we geen gedachten kunnen lezen, moeten we beoordelen op uiterlijk en gedrag. Bij goedbedoelende maar ongetrainde mensen zullen vooroordelen en het meest recente journaal (aanslag van de IRA? Alle roodharigen verdacht!) een belangrijke rol spelen, ben ik bang, terwijl echte verdachte personen gemist worden omdat die er uit zien en zich gedragen als jij en ik. Dat gaat immers bij getrainde mensen al regelmatig mis, getuige de vele wetenschappelijke onderzoeken naar radicalisering.

        2. Nee hoor. De set ‘verdachte personen die kwaad in de zin hebben’ is een subset van de set ‘verdachte personen’. De kans is aanwezig (misschien zelfs groot) dat deze set leeg is, maar een lege set is ook een set. Het zou een drogreden zijn als deze set per definitie leeg was, maar dat is niet zo, we weten alleen niet van tevoren hoe groot de set is.

          Ik zie nu trouwens dat ik misschien een komma teveel gebruikt heb in mijn oorspronkelijke comment. Het zou “verdachte personen die wel kwaad in de zin hebben” moeten zijn en niet “verdachte personen, die wel kwaad in de zin hebben”. Excuus.

          Zoals werkbij al zegt, is de set ‘personen die kwaad in de zin hebben’ niet een subset van ‘verdachte personen’ maar van ‘alle personen’. Helaas is de overlap tussen ‘verdachte personen’ en ‘personen die kwaad in de zin hebben’ niet zo groot als je zou willen, maar verdacht gedrag is naar mijn weten de enige manier om ook maar enige indicatie te krijgen van of ze kwaad in de zin hebben. Behalve afwachten tot het te laat is natuurlijk.

          Ik ben over het algemeen ook geen voorstel van opsporingsmethodes waarbij een grote hoeveelheid false positives de dupe zijn. Maar in dit geval vind ik het te verdedigen (waar mijn grens ligt weet ik niet).

          1. Hoe ernstig worden de belangen van een “verdacht persoon” geschaad door een registratie? (Naar mijn indruk: niet zwaar, mits de gegevens alleen in beperkte kring gedeeld worden en binnen een redelijke tijd weer gewist worden.)

            Wat is de opbrengst? (Niet extreem groot, maar een hoger oplospercentage voor misdrijven is wel wat waard.)

            Naar welke kant slaat de balans door? (Bij een goed georganiseerde WABP-groep zeg ik: de registratie mag.)

            Verandert de afweging omdat gegevensverwerking door een Amerikaanse organisatie zonder bewerkersovereenkomst gebeurt? (Ja!)

      1. Behalve natuurlijk dat de vraag is “wat is verdacht gedrag”? Voor de één zal dat zijn 3 mensen die op een bankje iets lijken uit te wisselen (mogelijk drugs o.i.d. dus). Voor de ander is dat een onbekend ouder iemand die een klein kind aanspreekt (mogelijke pedofiel o.i.d. dus). In beide gevallen hoeft het niks te betekenen. Dat uitwisselen kan ook snoep ofzo zijn. En dat ouder iemand kan dat kleine kind kennen, bijv. dat het het kind van zijn/haar beste vriend is of neefje ofzo. Of dat dat iemand alleen maar vroeg of het een leuke speeltuin is ofzo in het voorbijlopen, dus verder niks daarmee bedoeld. Maar het kan dus ook allemaal wél negatief zijn en dan wordt het een ander verhaal. Maar hoe maak je dat onderscheid zonder iemand vals te verdenken (en dus mogelijk vals de politie in te schakelen, danwel diegene ‘de buurt uitjagen’)?

  2. Is het een gesloten groep (waar alleen de deelnemers aan de groep toegang hebben tot de geplaatste berichten en eventuele extra informatie), dan kun je de vertrouwelijkheid regelen in een overeenkomst met alle deelnemers. Blijft alleen nog de bewerkingsovereenkomst die je met Whatsapp moet sluiten over.

    Voor verwerking van de gegevens van een “verdachte persoon” geldt het gerechtvaardigd belang van de buurtbewoners.

    1. Natuurlijk hebben zij een gerechtvaardigd belang om criminaliteit in hun buurt te voorkomen.

      Maar dat maakt nog geen gerechtvaardigd belang om gegevens van een willekeurige passant op te slaan en te delen, en daarbij een negatieve kwalificatie te geven.

      Wat is verdacht? Een donkere huidskleur? Twee dagen niet geschoren? Een Roemeense nummerplaat? Simpelweg het feit dat men je niet herkent als buurtbewoner?

      Arnoud gaat er nogal makkelijk over heen ‘er is een dringend belang bij het elkaar wijzen op verdachte figuren in de buurt’. Ja, als het echt verdachte figuren zijn. En daar zal het aan schorten bij dit soort groepen.

      ‘Verdacht’ klinkt mooi, maar als daar geen serieuze normen voor zijn wordt dat een lachertje, en haalt die afweging van dringend belang de giecheltoets niet. En dan wordt de vraag ‘is er een dringend belang bij het elkaar wijzen op toevallige passanten?’

      1. De foto’s worden niet op internet gezet en alleen verspreid onder niet-anonieme leden van de WABP groep die daar belang bij hebben. Ik zie het probleem niet. Als ik op zo’n foto zou staan dan herkent iedereen me direct in de buurt. Als het voor iedereen een onbekende is, wat doet diegene dan ’s nachts in de buurt? Een foto kan dan helpen om te zien of het een eenmalig toeval is of dat er sprake is van een patroon van verkennen, observeren, inbreken en vluchten.

        1. En hier ga ik dus van stijgeren: ‘Wat doet diegene dan ’s nachts in de buurt?’.

          Daar heb jij niets mee te maken, iedereen mag zich dag of nacht overal bevinden (behalve waar dat verboden is) zonder dat hij zich hoeft te verantwoorden. Misschien heeft zijn te vroeg gestorven moeder daar gewoond 30 jaar geleden, misschien heeft hij gewoon behoefte aan frisse lucht, misschien heeft hij een stiekeme relatie met de buurman, misschien bewondert hij de speling van het maanlicht op het putdeksels. Hoe dan ook, het is none of your business. Iemand is niet verdacht omdat hij ergens is waar anderen hem niet verwachten! kom nou toch!

          1. Maar je mag je toch afvragen wat iemand ergens doet, zonder direct te impliceren dat iemand kwaad in de zin heeft? Als ik een flatgebouw inloop en iemand voor me houdt de deur open, dan weet ik dat dat vriendelijk bedoeld is maar tegelijkertijd is dat een open deur voor inbrekers (letterlijk). Ik vind het persoonlijk niet zo erg om te merken dat er in een buurt sociale controle is en men er niet vanuit gaat dat het allemaal wel snor zit.

            Als het over IT-systemen gaat dan wordt er al heel snel geroepen dat je beveiliging goed op orde moet hebben. Allerlei vergelijkingen tussen HTTP en aan deur bellen en iemand binnenlaten komen geregeld voorbij. Maar als het over het echte leven gaat dan moet je de deuren maar openzetten omdat deze verdachte persoon vast heus geen kwaad in de zin heeft.

            Dat ik, volgens betrouwbare bronnen de meest naïeve persoon op aarde, dit ooit zou schrijven…

          2. “‘Wat doet diegene dan ’s nachts in de buurt?’ Daar heb jij niets mee te maken,….”

            Ja, daar heb ik dus wel wat mee te maken. Ik zou zelf zo’n persoon eerst aanspreken, dan weet iemand die kwaad in de zin heeft dat hij gespot is en zich dan verder koest houdt. Mocht dat niet lukken dan kan een foto geen kwaad. Ik heb verder geen behoefte aan mensen die criminele activiteiten ontplooien in mijn buurt (of waar dan ook). Als later blijkt dat de onbekende zich netjes gedraagt..no problem,. Tot die tijd wordt hij/zij in de gaten gehouden. Misschien vervelend voor putdeksel fetisjisten maar dat is dan jammer, zoek een ander hobby.

          3. Vergeet mijn bovenstaande reactie, het is dit:

            “‘Wat doet diegene dan ’s nachts in de buurt?’ Daar heb jij niets mee te maken,….”

            Ja, daar heb ik dus wel wat mee te maken. Niet iedereen is verdacht natuurlijk, dan heb ik me verkeerd uitgedrukt. Als iemand zich verdacht gedraagt spreek ik zo’n persoon eerst aan. Als iemand kwaad in de zin heeft dat weet hij/zij dat hij/zij gespot is en stopt dan verdere plannen. Mocht dat niet lukken dan kan een foto geen kwaad. Ik heb verder geen behoefte aan mensen die criminele activiteiten ontplooien in mijn buurt (of waar dan ook). Als later blijkt dat de onbekende zich netjes gedraagt..no problem.

            1. Ja, burgerwachten, een goed idee. Heksenverbranding…. laten we ook maar meteen invoeren.

              Ik wil Godwin’s law niet bewijzen, maar toch…

              Het is heel onverstandig om die persoon aan te spreken. Als hij echt kwaads in de zin heeft, loopt je de kans het slachtoffer van geweld te worden. Indien niet, heb je waarschijnlijk een onbekende, of misschien wel de nieuwe buurman, beledigd. Komt de sfeer in de buurt ook niet echt ten goede.

              Echt, ik snap niet dat je niet ziet dat je je op een hellend vlak begeeft. Nederland is nu eenmaal een vrij land. Dat betekent dat mensen zich ook vrij mogen bewegen, dag en nacht, waar ze maar willen, zonder in de gaten gehouden te worden.

              Wat voor jou geldt (je wilt bijvoorbeeld midden in de nacht naar een feestje van een vriend, zonder als verdachte te worden beschouwd omdat je om middernacht zoekend rondloopt op zoek naar de juiste straat) geldt ook voor die ander.

              Het is een raar idee om te denken dat jouw redenen om iets te doen ‘goed’ zijn, en andermans redenen om hetzelfde te doen ‘verdacht’ zijn. Dat is meten met twee maten. Zie je dat nu echt niet?

              1. Ja, denk je echt dat je iemand dan beledigt, door te vragen wat hij of zij van plan is? Dat kun je natuurlijk op een vriendelijke manier doen door te vragen of iemand misschien de weg zoekt oid, zonder direct beschuldigend over te komen. Ik zou me daar niet beledigd door voelen. En liever dat ik aangesproken wordt, en verder iedereen veilig op het feestje aankomt, dan dat we niet durven te kijken want stel je voor dat je iemand verdenkt die helemaal niets van plan is. Overigens betekent een vrij land helemaal niet dat je niet in de gaten gehouden mag worden. Je hebt de vrijheid om te gaan en staan waar je wilt en de ander heeft de vrijheid dat gade te slaan.

                Maar ondertussen zijn we behoorlijk van het onderwerp of het allemaal wel legaal is of niet afgeraakt.

                1. Matthijs,

                  Ja het ligt er natuurlijk aan hoe je het vraagt. En je kunt daar goede, slimme manieren voor gebruiken of slechte.

                  En natuurlijk ben ik helemaal voor veiligheid. Ik vind het verschrikkelijk dat het niet veilig is om op straat te lopen. ‘Je weet toch dat het gevaarlijk is, in die buurt, op dat tijdstip, als vrouw/blanke/donkere/jongere/oudere/supporter van Ajax of van Cambuur’. Verschrikkelijk, kan niet. Ik vind het ook belachelijk dat mensen mijn deur openbreken om mijn huis leeg te roven.

                  Maar aan de andere kant is het een waanidee om te denken dat je door ‘verdachten’ (hoe dan ook geidentificeerd) in de gaten te houden de veiligheid verhoogd. En het is een fundamentele fout om andermans motieven om VOLLEDIG LEGAAL gedrag te vertonen te willen doorgronden. En dan hebben we het nog maar niet over de privacyschending die dat meebrengt.

                  Zeg nou eens eerlijk, als jij inderdaad aangesproken wordt door een goedbedoelend iemand, en je hebt gewoon geen zin om te antwoorden, dan mag dat toch? Of niet?

                  En dan merk je vervolgens dat bij ieder derde huis iemand door de gordijnen kijkt en een foto van je neemt. Blijkbaar ben je via Whatsapp als ‘verdacht’ aangemerkt, en is je privacy geschonden (om maar even bij het onderwerp terug te komen). Hoe voel je je dan?

                  En ben je er zo zeker van dat ze, omdat jij al de tiende ‘verdachte’ bent die dag, en ze hebben nog geen echte krimineel gepakt en dat willen ze zo graag, en het is inmiddels al middernacht dus als ze het nu niet doen zal het er vandaag niet meer van komen , en ze hebben je gisteren ook al gezien en toen is de buurtwinkel beroofd, dat ze je niet even een lesje gaan leren?

                  Ik zou me bedreigd voelen als bij ieder derde huis iemand argwanend naar me keek. Ik word dan bang. Jij niet?

                  Ik heb niet zoveel vertrouwen in het respect van Henk en Ingrid voor mijn vrijheid. En de reacties in deze draad hebben nog niet zoveel gedaan om dat te verbeteren.

                  1. Zeg nou eens eerlijk, als jij inderdaad aangesproken wordt door een goedbedoelend iemand, en je hebt gewoon geen zin om te antwoorden, dan mag dat toch? Of niet?

                    Absoluut! En ook dat kun je op een goede of slechte manier doen. Negeren, of “rot op joh” roepen is naar mijn mening een minder goede manier om over te brengen dat je geen zin hebt om te antwoorden, maar je kunt dat ook op een vriendelijke manier doen.

                    En dan merk je vervolgens dat bij ieder derde huis iemand door de gordijnen kijkt en een foto van je neemt. Blijkbaar ben je via Whatsapp als ‘verdacht’ aangemerkt.

                    Ik denk dat je daar inderdaad wel een nadeel van WABP te pakken hebt. Zoals ik in een andere reactie ook al zei gaat de preventieve werking van normale buurtpreventie vooral uit van het ostentatieve aspect, waarbij je er duidelijk van op de hoogte gesteld wordt dat er toezicht gehouden wordt. Bij WABP gebeurt dit waarschijnlijk niet en wordt er vooral in het geheim toezicht gehouden en achter je rug om over je gediscussieerd wat dit vreemde figuur nou weer in deze buurt komt zoeken. De privacyschendingen zijn voor een onschuldig persoon veel acceptabeler als je daar in ieder geval van op de hoogte gesteld wordt. Vandaar ook mijn voorstel om naast (of in plaats van) het “Attentie Buurtpreventie” een “Pas op, hee, WABP”-bord te hangen.

                    Ik zou me bedreigd voelen als bij ieder derde huis iemand argwanend naar me keek. Ik word dan bang. Jij niet?
                    Nee.

                    1. OK, jij zou je niet bang voelen. Goed voor jou. Ik wel, ik vind het vervelend om onterecht bekeken te worden alsof ik iets kwaads in de zin heb, net zoals Typhoon dat voelde toen hij staande werd gehouden in Zwolle.

      2. Bij dergelijke gegevensverwerking hoort ook het regelmatig opschonen van de database. Het is niet te verwachten dat gegevens van “toevallige passanten” lang bewaard blijven, maar als er een correlatie blijkt tussen de aanwezigheid van een ongemarkeerd bestelbusje en diefstallen is dat interessante informatie.

          1. Een lokale kopie doet er niet eens zozeer toe. Zelfs als die foto niet lokaal opgeslagen zou worden en je het ook niet handmatig op zou kunnen slaan, dan kun je altijd nog een screenshot maken. Het blijft dus hoe dan ook een probleem om zoiets weer verwijderd te krijgen.

  3. Wat mij opvalt is dat er in deze blogpost niet gesproken word over het feit dat Whats-app een Amerikaanse bedrijf is (in handen van groot tracking en reclame bedrijf (Facebook)). Ook al zou je een gegronde reden hebben om de foto of gegevens van een verdacht persoon te verspreiden binnen de buurt, zie ik geen reden om deze gegevens dan ook te mogen exporteren uit Europa.

  4. Ondanks bovenstaande reacties van mij heb ik ook wel mijn vraagtekens bij WABP. Bij traditionele buurtpreventie gaat de preventieve werking namelijk veel uit van het feit dat er zichtbaar toezicht is. Er hangen in dat soort buurten vaak ook bordjes met ‘Attentie buurtpreventie’ waardoor mensen die kwaad in de zin hebben wel twee keer zullen nadenken over hun snode plannen. Bij WABP lijkt de preventie meer uit te gaan van het opmerken van een mogelijke dreiging en het nemen van tegenmaatregelen (sluit jezelf en je kinderen op in huis / pepperspray in de aanslag). Een bordje ‘Pas op, hee, WABP’ (het moet toch rijmen), zou misschien toevoegen aan het preventieve aspect van WABP.

  5. WhatsApp als buurtpreventiemiddel is ontstaan vanuit het gemak en gebrek aan alternatieven. Het beheer van dat soort groepen was altijd wat problematisch, er zijn immers geen vaste richtlijnen voor. Gelukkig zijn er tegenwoordig apps zoals NextDoor die precies al die gebreken opvangen en alles omtrent privacy goed op orde hebben. Tijd om WhatsApp te verbannen voor dit doeleinde?

    1. Inderdaad zal WhatsApp ook bij traditionele buurtpreventie vaak het communicatiemiddel zijn. Buurtpreventie is dus de facto meestal al WABP. Apps als NextDoor (in Denemarken is er iets vergelijkbaars) zorgen er in ieder geval voor dat je data waarschijnlijk niet in handen van de NSA vallen (data valt/vallen?). Het voorkomt natuurlijk niet het heksenjachtgevoel van cg en anderen. Dat is niet technisch op te lossen maar een kwestie van sociale normen.

    2. Gelukkig zijn er tegenwoordig apps zoals NextDoor die precies al die gebreken opvangen en alles omtrent privacy goed op orde hebben. Tijd om WhatsApp te verbannen voor dit doeleinde?
      Liever niet; voor mensen met een (Lumia) Windows Phone is er helaas geen versie van de App beschikbaar, hetgeen bij WhatsApp wel het geval is.

      1. Windows Phone heeft een wereldwijd marktaandeel van minder dan 1%. Dat WhatsApp doorgaat, prima. Maar je kunt niet verwachten dat andere app-bouwers wél iets gaan bouwen voor zo’n klein platform. De meeste WABP-mensen hebben iOS of Android, de twee grootste platformen (de laatste zelfs de allergrootste). En nee, het is geen bashing ofzo want ik gebruik zelf BlackBerry 10 (en daarvoor webOS) dus ik weet hoe het is om in het minder-dan-1%-marktaandeel-kamp te zitten.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.