Is een boevenopsporingspagina op Facebook nuttig of een schandpaal?

stocks-schandpaalVergeet je iets te betalen bij een bedrijf in Zeeland, dan loop je kans dat je wordt ontmaskerd op Facebook, meldde PZC vorige week. Winkeliers met camerabeelden van vermeende diefstal kunnen die plaatsen in de facebookgroep ‘Vergeten te betalen? Zeeland’. Het lijkt effectief – diverse nietbetalers hebben zich bij de winkelier gemeld. Maar mag het?

Schandpaalsite, zal misschien uw eerste reactie zijn. Of juist: eindelijk de criminelen achter de vodden gezeten. En dat is hier exact het probleem. De maatschappelijke opvattingen lopen hierover uiteen, en dan loop je binnen de wet een tikje vast.

Natuurlijk, we hebben wetgeving die zegt dat je niet zomaar iemands gezicht mag publiceren. Portretrecht, en de Wet bescherming persoonsgegevens. Maar beide wetten toepassen op deze casus komt uiteindelijk neer op een belangenafweging. Wat weegt zwaarder, het belang van de winkelier om mensen herkenbaar te tonen op een site met als doel ze te shamen om alsnog te betalen, of het belang van de winkeluitloper om niet herkenbaar te zijn onder de vlag “Winkeldief” dan wel “Vergeten te betalen”.

Persoonlijk vond ik daarbij nog creatief de aanpak om eerst onherkenbare beelden te publiceren met iets van “Je weet wie je bent en je hebt een week om langs te komen anders gaat het balkje eraf”. Dat komt tegemoet aan de belangenafweging onder de Wbp om de privacy zo veel mogelijk te beschermen.

In 2004 werd het nog door de rechter eigenrichting genoemd en diffamerend en stigmatiserend voor de geportretteerde om een foto op te hangen met “Deze vrouw heeft hier gestolen”. Maar 2004 is ICT-technisch de middeleeuwen, dus of de opvattingen uit die tijd nu nog gelden, daar ben ik niet van overtuigd.

Wie de Wbp streng leest, concludeert dat camerabeelden met daarop een nietbetalende wegloper strafrechtelijke persoonsgegevens zijn, en die mag je gewoon nooit verwerken (art. 22 Wbp). In die lezing is het ook niet toegestaan om te zeggen dat Volkert van der G. een moordenaar is, dus ik heb daar moeite mee, maar goed. In 2015 werd een wetsvoorstel gedaan om een uitzondering te maken voor publicatie van dergelijke beelden door particulieren in geval van diefstal of vernieling. Ik kan niet vinden wat de actuele status is, maar het zal nog wel even duren voordat dat wet is (ik gok dat de Europese Privacyverordening dit in gaat halen en dan kan dit voorstel meteen de prullenbak in, want je mag geen nationale wetten over persoonsgegevens meer maken dan).

En dit is het lastige aan het recht: je moet ergens een grens trekken, maar soms kan dat niet. Dan kies je maar voor normen als “A tenzij B zwaarder weegt”, zodat de rechter het in een concreet geval kan inschatten. In 2004 was “Deze vrouw heeft gestolen” dus nog diffamerende eigenrichting, maar hoe kijken we anno 2016 aan tegen “Vergeten te betalen”?

Arnoud

11 reacties

  1. Je mag niet zomaar zeggen “zodra je persoonlijk langskomt om te klagen, haal ik je ervanaf” (en dan heb ik meteen je adres om de rekening naar toe te sturen van het artikel dat je vergeten bent te betalen)? Ik vind het prima dat dieven rechten hebben… als ze hun recht komen halen en zich bekend maken 🙂

  2. Het risico lijkt me vooral dat mensen vals beschuldigd worden, bijvoorbeeld doordat hun gedrag (zichtbaar op de camerabeelden) verkeerd wordt geïnterpreteerd, of doordat er sprake is van dubbelgangers. Een ander risico is dat mensen effectief zwaarder worden gestraft dan gerechtvaardigd is, als dit soort beelden in omloop blijven.

    Ik heb er sowieso problemen mee als er bij winkels camera’s op me gericht zijn; als er keuze is kies ik liever voor een winkel zonder camera’s. Het bestaan van dit soort sites is voor mij een bevestiging.

    1. Goed punt. Dubbelgangers zijn natuurlijk altijd een probleem met het plaatsen van foto’s van verdachten of criminelen voor opsporing (zo ben ik erg blij dat ik niet op Volkert van der G. lijk), maar nu zit er nog een extra risico aan, namelijk dat de winkelier gaat beslissen of iemand verdachte is.

      Uiteraard zijn er overduidelijke gevallen, wanneer de camera vastlegt dat iemand tankt en wegrijdt, zonder betaald te hebben. Maar er zijn legio voorbeelden te bedenken die minder duidelijk zijn. Bijvoorbeeld als er iets gestolen blijkt, en de jongeman die het van de plank pakt en wegloopt wordt als verdachte aangemerkt omdat men niet ziet dat hij het bij nader inzien niet wilde hebben en het ergens anders in de winkel heeft laten liggen, terwijl het oude omaatje dat het daarna meenam en onder haar jas naar buiten heeft gesmokkeld onopgemerkt blijft.

      Hierbij spelen ook de vooroordelen en de achterdocht van de winkelier een grote rol. Zo kwam laatst nog een winkelier achter mij aan gelopen, enkel omdat ik vrij vlot naar buiten was gelopen. Kennelijk is haast al verdacht.

  3. Ik vind dat dit toch botst met het basis rechtprincipe van ‘het vermoeden van onschuld’. En ook met het hele idee achter hoe ons rechtssysteem omgaat met straffen. Stel je bent een dief, je wordt gepakt en veroordeeld. Je doet je straf uit (of betaaldt je boete) en dan wordt je nog eens voor de rest van je leven gestraft via een dergelijke lijst op het internet? Je hoeft maar naar behoorlijk wat staten in de VS te kijken met hun websites waar je kan zien welke ‘sexual predators’ er in je buurt wonen, om te zien heo snel het fout kan lopen. Er staan naast de zware gevallen onschuldiggen op die lijst, tieners die aan sexting deden, … De overheid moet dit duidelijk de kop indrukken, maar zou natuurlijk ook genoeg middelen moeten inzetten om kleine criminaliteit zoals dit aan te pakken zodat mensen niet het gevoel krijgen dat ze het recht in eigen hand moeten nemen, ‘omdat niemand anders iets doet’.

  4. Het plaatsen van beelden op internet kan soms verkeerd uitpakken. Denk aan het demente omaatje die vergeet te betalen, iemand die onder druk is gezet om iets te stelen, of het risico dat een onschuldige persoon heel erg lijkt op de dader. Bovendien: Indien iemand herkenbaar op beeld staat, wat is er dan op tegen om die beelden aan de politie te overhandigen tbv de opsporing? Daar zijn ze toch voor?

          1. Net als met de aandacht voor wapenhandel in relatie tot afrekeningen in het criminele milieu. Daar is de logica ook dat als de “branche” het zelf oplost, het wel los zal lopen … [wink] Zolang er niet bewust geld naar de politie gaat voor dit soort werk, zie ik het somber in. Dan is het inderdaad iets om in een branche in beleid om te zetten. Individuele oplossingen geven vooral veel ruis, en juist ruis weerhoudt de politie weer om onderzoek te (kunnen) doen.

  5. Kan je niet gewoon een bordje ophangen? “Als u deze ruimte betreedt gaat u er mee akkoord dat camerabeelden worden gemaakt, deze kunnen gepubliceerd worden als u vergeet te betalen.”

    Heb je ook gelijk een reglement voor je cameratoezicht.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.