Waarom hebben we eigenlijk nog steeds handtekeningen op papier?

handtekening-willem-van-oranjeHet is buitengewoon merkwaardig dat we anno 2016 nog steeds onleesbare krabbels op papier zetten met de gedachte dat dat juridisch belangrijk is. Date las ik bij Slate en ik ben het er helemaal mee eens. Juridische cargoculterij, dat is het.

We zetten allemaal elke dag wel onze handtekening een keer. Een pakketje aannemen, een order bevestigen of ergens inchecken. Het voelt als een formeel moment en daarom doen we het ook. Maar het betekent eigenlijk niets. We doen het omdat we dat altijd al zo doen. Cargoculterij: voor sommige heel formele dingen (zoals een notariële akte of invoering van een wet) is een handtekening nodig om rechtskracht te scheppen, dus als we een handtekening zetten dan krijgt de handeling rechtskracht.

Onzin natuurlijk. Om bijvoorbeeld een contract te sluiten is een handtekening niet nodig; iedere handeling waaruit blijkt dat je dat contract wil, is genoeg. Je hand opsteken, op “Akkoord” klikken of iets dergelijks, meer dan genoeg.

Heel soms zijn er vormvereisten, zoals de wet dat noemt. Een huis kopen moet op papier, en online iets kopen moet via een knop “Bestelling met betalingsverplichting”, anders zijn die niet rechtsgeldig. Maar dat zijn uitzonderingen.

Waarom doen we het dan? Het gaat uiteindelijk om bewijs. Een stuk papier met handtekening is sterker bewijs dan “hij zei destijds ‘joe’ met zijn duim omhoog, echt waar”. De wet noemt een ondertekend stuk papier een akte, en die levert “dwingend bewijs” op – wat daarop staat, is de afspraak en niets anders. Dus dat is handig om te hebben. Maar is het echt nodig? Volgens mij echt niet. Ga je echt ontkennen dat je een arbeidscontract hebt? Dat je in die kamer geslapen hebt?

Dus nee, wat mij betreft is het écht overbodig om steeds met handtekeningen te werken. Het is geschuif met stapels papier en een krabbel met inkt, waar niemand op zit te wachten. Want laten we eerlijk zijn: dat papier wordt daarna gescand en vernietigd, en dat vinden we eigenlijk allemaal prima.

Arnoud

21 reacties

  1. Wat mij betreft mogen we het wel redelijk afschaffen. Ik zit nu in het proces van een huis kopen, en hoeveel documenten ik niet heb moeten printen, tekenen en scannen is ontelbaar. Meestal krijg je de documenten ook in een formaat, waarop ik mijn ‘digitale’ handtekening niet kan toevoegen. En het stomme is, de meeste handtekeningen zijn voor organisaties waar al een digitale handtekeningen geïmplementeerd zijn (bank: randomreader; overheid: DigiD)…

    Gooi wat dat betreft digid open, en laat mij daar mee digitaal mee ‘ondertekenen’. Scheelt een hoop dooie bomen

    1. Een probleem hierbij is een tendens die je al in de VS ziet: bij digitale ID’s wordt de bewijslast omgekeerd. Als iemand je ID te pakken krijgt en iets ondertekent, moet jij bewijzen dat je dit niet ondertekend hebt. Bij handtekeningen op papier moet de andere partij bewijzen dat jij de ondertekenaar was.

      Voorbeelden uit de VS: https://www.usenix.org/legacy/publications/library/proceedings/ec96/summaries/node11.html http://pear.accc.uic.edu/ojs/index.php/fm/rt/printerFriendly/778/687

      En in Duitsland moet de handtekeningeigenaar ernstige twijfels laten ontstaan: http://www.jurawelt.com/sunrise/media/mediafiles/13715/elektronische_signatur.pdf

      Ik kan helaas geen Nederlandse bronnen vinden, die hier specifiek iets over zeggen.

      1. Daar moet dan nog eens goed naar gekeken worden. Het bewijzen dat het wel/niet klopt wordt in ieder geval lastiger. Dan lijkt mij minimaal een 24/7 helpdesk gewenst die een account kan blokkeren als er gedacht wordt dat deze mogelijk gelekt/gekraakt is, zoals je dat nu vaak al hebt voor pinpassen.

  2. Hoewel ik het met je eens ben dat de papieren soms wat overbodig voelen zie ik nog wel degelijk het belang van die handtekening in bepaalde gevallen. Ik verwacht inderdaad niet dat iemand gaat ontkennen dat hij/zij een woning heeft gehuurd. Er kan echter wel een discussie ontstaan over wat er over het huren van die woning is afgesproken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een aanvullende bepaling over huisdieren.

    Als je met dit blog bedoeld dat er geen noodzaak is om een handtekening te plaatsen onder bijvoorbeeld een dergelijke huurovereenkomst, dan zie ik op dat moment wel een probleem ontstaan voor de verhuurder die zo’n afspraak wil afdwingen.

    1. Je wil in geval van een overeenkomst weten dat beide partijen dezelfde voorwaarden gezien en geaccepteerd hebben. Dat kan ook door “ik ben het met deze voorwaarden eens” onder een emailtje te tikken en die terug te sturen.

      1. Daar kan ik mij in vinden, maar hoeveel verhuurders doen dat in de praktijk ook daadwerkelijk? De meeste verhuurders bieden mijn inziens na bezichtiging een schriftelijke huurovereenkomst aan.

        1. Bij huur van vakantiewoningen, hotelkamers, etc. is het vaak mogelijk om dat via een webformulier te regelen; bij permanente woonruimte is dat (nog) niet gebruikelijk. Het kan er ook aan liggen dat bij een contract voor onbepaalde tijd een verhuurder de identiteit van de huurder beter vast wil (of moet) stellen.

          1. Bij tijdelijke huur van bijvoorbeeld een hotelkamer moet het toegankelijk zijn om het de consument makkelijk te maken. Vaak hoeft daar ook veel minder geregeld te worden dan bij een reguliere huurovereenkomst en heeft de “huurder” ook lang niet zoveel rechten (en plichten).

            Voor de huurovereenkomst voor woonruimte is er geen wettelijke verplichting om deze overeenkomst op schrift te stellen. De huurovereenkomst kan daar, afhankelijk van de omstandigheden van het geval, al aanwezig worden geacht als er iedere maand huur wordt overgemaakt en de huurder feitelijk het meerendeel van de tijd in dat huis verblijft. In theorie is die mondelinge toestemming dus prima mogelijk. Maar die aanvullende afspraken afdwingen wordt dan wel echt een probleem als verhuurder. Kortom, ik denk dat het meer een zekerheids- dan identiteitsverhaal is voor veel verhuurders van woonruimte.

  3. Om even de knuppel in het hoenderhok te gooien: ik ben de handtekening liever nog niet kwijt. Het gaat inderdaad om bewijs dat je er zelf doelbewust achter staat, en het is bovendien ook een soort bevestigingsritueel. Je kunt wel denken dat een digitale handtekening een goede vervanging is, maar die mist dat fysieke, persoonlijke stempel dat je in een handtekening wel hebt zitten, en je heel veel forensische mogelijkheden geeft als je een handtekening op een document met serieuze belangen erachter wilt aanvechten. Over stempeltjes gesproken, in Japan is het gebruikelijk naast een handtekening ook een stempeltje te plaatsen.

    1. Inderdaad. 1 keer per maand ergens een handtekening zetten is het enige schrijfwerk wat ik nog doe. En 9 van de 10 keer is dat met een stylus op een scherm. Tegenwoordig bewijst een handtekening voor grote delen van de bevolking niets meer, ook niet op officiële stukken.

      Als iemand nu een voorstel zou indienen voor zaken als contant geld, handtekeningen,ons huidige stemproces en enkele andere zaken dan zouden we hem voor gek verklaren in verband met fundamentele beveiligings issues. Maar omdat we het al zo lang doen zijn we het als normaal gaan beschouwen. Een beetje vergelijkbaar met het drinken van alcohol of roken.

  4. Die handtekening die je aan de deur moet geven om een pakketje in ontvangst te nemen slaan i.i.g nergens op. Die krabbel op dat schermpje lijkt 99% van de gevallen bij lange na niet op mijn echte handtekening (die ook niet altijd gelijk is)

  5. Het leuke is dat er partijen zijn die nog extra regels aan ‘officiële’ handtekeningen toekennen, zoals dat de handtekening altijd precies hetzelfde er uit moet zien. En bijvoorbeeld verzoeken weigeren als deze ondertekend worden met een handtekening die niet overeen komt met een eerder afgegeven exemplaar van die handtekening.

    Ik heb meerdere malen gehoord van bijvoorbeeld banken die weigeren een opdracht uit te voeren. In een geval zelfs, ál sta je daar in persoon en identificeer je jezelf met een identiteitskaart, als je handtekening volgens de computer niet overeenkomt, ‘computer says no’ en probeer rustig 10 keer opnieuw aub tot de computer het wel pakt.

    1. Wat een ongelofelijke verspilling van menskracht om bij de HR moeilijk te doen over een handtekening. Of het document komt van een HR-advocaat of niet. De handtekening levert daarvoor voldoende bewijs, maar waarom zou het noodzakelijk bewijs moeten zijn? Stuur gewoon een bevestiginsgbrief naar het kantoor, en als die dan zeggen “huh wij hebben nooit cassatie ingesteld” dan kun je op dat moment ingrijpen. Wat is het probleem dat alleen opgelost kan worden met een krabbel op papier?

  6. Het probleem met digitale handtekeningen (die al lang bestaan) is dat ze niet verifieerbaar zijn door de tegenpartij. Jouw digitale handtekening wordt nl. gegenereerd door een server en om een handtekening te verifiëren moet de tegenpartij toegang hebben tot diezelfde server. Daar zit ‘m het probleem, als er een dispuut ontstaat heb je er geen enkel belang bij om jouw tegenpartij nog langer toegang te verschaffen tot jouw server, dat levert immers ook weer andere (beveiligings)risicos op.’

    De oplossing komt in de vorm van blockchain technologie waarbij handtekeningen decentraal worden gegenereerd (net zoals wij als kind er één moesten verzinnen op de basisschool) en die digitale handtekening middels een gedeeld register wordt gekoppeld aan een gekende partij. Daarmee wordt digitaal contracteren eenvoudig want er is wel sprake van identity retention, de digitale krabbel wordt in de blockchain opgenomen en is door iedereen verifieerbaar die het eigenlijk contract (dat niet op de blockchain staat) in z’n bezit heeft. Hiermee wordt het concept van idensys (centrale PKI infrastructuur) ondermijnd, daar moet je immers je vertrouwen stellen in de servers van idensys wat weer ongewenste kosten oplevert. Deze maand plaatsen wij een applicatie live op onze website waar men zelf kan ervaren hoe dit in de praktijk werkt en welke toepassingen er zijn.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.