Volkskrant moet schadevergoeding betalen aan man op foto Schiphol

volkskrant-schiphol-veiligDe Volkskrant moet 1.500 euro schadevergoeding betalen aan Mohammed Rashid, die stond afgebeeld bij een artikel over veiligheid op Schiphol. Dat meldde NRC gisteren. Rashid werd bij een controle gefotografeerd, en de foto verscheen onder tendentieuze kop in de Volkskrant. Philippe Remarque, hoofdredacteur van de Volkskrant, ziet het vonnis als het begin van het einde van de persvrijheid. Eh, kom nou.

Remarque denkt kennelijk dat de persvrijheid als grondrecht boven de privacy staat. Dat is dus niet zo: grondrechten zijn in Nederland gelijkwaardig, en bepalen wie er wint bij twee grondrechten (privacy versus persvrijheid) is dus altijd een kwestie van alle factoren bij elkaar optellen en een conclusie trekken.

Remarque:

We hebben Rashid niet bij naam genoemd, wij hebben hem nergens van beschuldigd, we hebben hem op geen enkele manier met terrorisme willen associëren. Maar volgens de rechter moeten we rekening houden met mogelijke associaties bij de lezers. ‘Mogelijke associaties’; ik vind dat glad ijs.

‘Mogelijke associatie’? Ik lees wat anders in het vonnis:

Nu het hier een ernstige kwestie betreft die de gemoederen in negatieve zin bezighoudt, stelt [eiser] zich terecht op het standpunt dat publicatie van zijn foto bij deze tekst inbreuk maakt op zijn persoonlijke levenssfeer, te meer nu het hier gaat om een paginabrede foto, waarop hij duidelijk herkenbaar is en die op de voorpagina van een landelijk dagblad is afgedrukt. Deze inbreuk treft [eiser] als persoon des te ernstiger, omdat hij een – zoals De Volkskrant omschrijft – moslim-achtig uiterlijk heeft en omdat onveiligheid in deze tijd sterk wordt geassocieerd met terrorisme vanuit islamitische hoek.

De rechter zegt dus precies wat vrijwel iedereen al wel op zijn klompen aanvoelde: een persoon met ‘moslimachtig’ uiterlijk op de foto bij een controle met een kop over dreigende onveiligheid bij Schiphol, dat wekt de indruk dat hij iets terroristisch is. Daar is niks speculatiefs aan. Volkomen terecht dus dat de rechter hier de publicatie onrechtmatig verklaart en een schadevergoeding toewijst (€1.500).

Dat de controles op zich nieuws zijn, doet daar niets aan af. Het was eenvoudigweg niet nodig om deze man herkenbaar in beeld te brengen bij dit nieuwsfeit. En dat samen met de evident te verwachten negatieve associatie voor meneer maken dat de publicatie niet door de beugel kon.

Einde van de persvrijheid? Welnee. Gewoon een dertien-in-een-dozijn vonnis over privacy versus publicatie, waarbij alle omstandigheden op een rijtje zijn gezet en de rechter onder de eindstreep komt tot “nee, dit mocht niet”. En volgens mij hoort het ook zo te werken in een rechtsstaat: je publiceert, je neemt je verantwoordelijkheid onder de wet en als je te ver blijkt te zijn gegaan dan fluit de rechter je terug.

Arnoud

27 reacties

  1. Zie ook http://www.volkskrant.nl/media/doet-de-volkskrant-iets-fout-met-deze-voorpagina~a4359407/ (van voor de uitspraak van de rechter). Remarque erkent overigens wel dat een afweging moet worden gemaakt tussen beide grondrechten, maar vindt de vrijheid van nieuwsgaring zwaarder wegen. Maar zegt ook dat “Maar de krant heeft de taak de werkelijkheid te laten zien. Had de fotograaf net zo lang moeten zoeken tot hij een controle vast kon leggen van zeg, een blonde vrouw, omdat ons die werkelijkheid niet aanstaat? Dat zou pas manipulatie zijn geweest. De boodschap over deze controles mag onaangenaam zijn, dat betekent nog niet dat de boodschapper, in dit geval de krant, iets fout doet.”

    Had De Volkskrant kunnen volstaan met een balkje over het gezicht van Rashid? Dan was hij onherkenbaar, en kon ook aan bovenstaande citaat worden voldaan.

    1. Ik denk dat met een balkje (over de ogen, toch?) het alleen maar erger was geworden. Misschien als ze het hele gezicht afgeblokt hadden, dan had het geholpen.

      Maar de krant had beter volstaan met een foto van een grote rij auto’s die gecontroleerd worden, zonder herkenbare bestuurders; bijvoorbeeld zoals hier: http://www.volkskrant.nl/binnenland/te-veel-dreiging-om-niets-te-doen~a4358386/

      Zoals gezegd, bij dit nieuwsfeit was de foto van de bestuurder niet nodig. Dus waarom plaats je die? Terechte uitspraak.

    1. Ja, de Volkskrant heeft het recht in beroep te gaan, maar ik verwacht daar niet veel van. Naar mijn mening is het oordeel van de rechter correct, begrijpelijk en helder uitgelegd. Arnoud lijkt dezelfde mening toegedaan, kortom ik verwacht een bevestiging van het vonnis in beroep.

    2. Het lijkt mij dat in beroep een vergelijkbare uitspraak zal volgen. Deze man die zo herkenbaar in beeld staat voegt namelijk niets aan nieuwswaarde toe. Een rij auto’s met controlerende marechaussee zou meer bij het nieuws passen in mijn ogen. Je weet hoe de stemming momenteel in het land is. Wanneer je dan zo’n foto plaatst met de vraag of schiphol nog wel veilig is dan is het logisch dat deze man daar niet blij mee is want het stopt hem in een hokje waar je niet in wil komen. Bescherming van privacy is vele malen breder dan het vermelden van een naam………. Dat je geen naam vermeld zegt nog niet dat de persoon niet herkenbaar is……

  2. “hadden we misschien de associatie kunnen vermijden die nu bij een deel van de lezers is ontstaan.” (http://www.volkskrant.nl/media/doet-de-volkskrant-iets-fout-met-deze-voorpagina~a4359407/) Dit schreven ze zelf al. Ik zie daar het woord mogelijk niet staan…

    “Bij foto’s die kranten in de openbare ruimte maken, weegt het recht op vrije nieuwsgaring in principe zwaarder. ” Deze foto gaat verder dan de openbare ruimte alleen. De foto laat een persoon duidelijk in beeld zien, die in zijn eigen auto zit. Een foto die de aandacht naar het gezicht trekt. Dus niet toevallig in de openbare ruimte gefotografeerd maar als focus punt met een militair die uit het kader er op af komt lopen met een wapen. Met daar onder “Is Schiphol nog veilig?” Er is niet zomaar een foto in de openbare ruimte genomen en wat tekst er op geplakt. Er zijn keuzes gemaakt.

  3. Ik zie eigenlijk niet waarom het uiterlijk van de man terzake doet.

    De afweging tussen privacy en persvrijheid is simpel. De Volkskrant had door de foto van de andere kant van de auto te nemen, dezelfde nieuwsfeiten kunnen publiceren, zonder de privacy aan te tasten. Dus (1) ik zie niet in dat er enige beknotting is van de persvrijheid. En (2) de inbreuk op de privacy was dus niet nodig voor uitvoering van de persvrijheid.

    Een terechte uitspraak dus, maar ik zie niet hoe het uiterlijk van deze persoon in bovenstaande redenering past. Dat is in mijn ogen dus irrelevant.

      1. En zo’n associatie is objectief gesproken onzin. Dan hoeft die hoofdredacteur daar toch geen rekening mee houden? Die kan toch geen rekening houden met alle vooroordelen die mensen in hun hoofd hebben maar die hij niet kent (of misschien wel kent/vermoedt, maar dan nog)

        Die associatie is onzin, net zoals de Yeti, of horoscopen, of homeopathie.

        Door rekening te houden met dergelijke onzin geef je er alleen maar geloofwaardigheid aan. Moet je gewoon niet doen.

        1. Deze “onzin” zoals jij het noemt wordt gevoed door topambtenaren, zie ‘Terreurdreiging in Nederland in jaren niet zo groot geweest’ (nu.nl):

          “De dreiging is nog nooit zo groot geweest sinds ik hier vijf jaar geleden hoofd van de dienst werd”, zegt hij in het interview . “Sinds eind 2012 zag ik het aantal uitreizigers toenemen. Nu zijn het er 260. Als je bij IS zit, ben je betrokken bij geweld, dat geldt voor iedereen. Kijk naar de recente aanhouding van vrouwen in Parijs. Ook zij zijn bereid aanslagen te plegen”
          Of je het onzin wilt noemen of niet, islamofobie wordt van alle kanten gevoed… En de Volkskrant speelt daar met combinatie van kop en foto op in. Voedsel voor de collectieve Nederlandse onderbuik.

          1. Ja, er is meer dreiging/terrorisme. En Ja ‘Als je bij IS zit, ben je betrokken bij geweld, dat geldt voor iedereen’. Maar de onzin is de associatie terrorisme = uiterlijk.

            Juist de associate van uiterlijk met (risico op) crimineel gedrag (bijvoorbeeld die rapper in Zwolle) vindt iedereen belachelijk. Maar als het de associatie ‘moslim uiterlijk’ (whatever that may be, had Muhammed Ali een ‘moslim uiterlijk’?) met terrorisme is, dan mag het ineens weer wel?

    1. Helemaal mee eens. Het onnodig herkenbaar afbeelden van een persoon is hier het probleem; niet het feit dat de persoon een Arabisch (om het zo maar te noemen) uiterlijk heeft. Dat de rechter rekening houdt met wat MOGELIJK in de hoofden van lezers van de krant opkomt bij het zien van de foto, vind ik inderdaad glad ijs. Zou het uitgemaakt hebben als de afgebeelde persoon blank was geweest? Het MAG niet uitmaken. Een blank persoon had net zo goed het recht gehad om te klagen dat hij onnodig herkenbaar op de voorpagina van een landelijke krant stond. De verwachting op zich, dat mensen wel eens bepaalde dingen zouden kunnen gaan denken bij het zien van een bepaald uiterlijk, is al subjectief. Reden te meer om daar dan ook niet een juridische uitspraak op te baseren.

  4. Het is de combinatie van die kop met de foto die het hem doet. Mocht er nu gestaan hebben ‘Politie controles vervijfvoudigd’, ‘ Wachttijden groeien sterk, groeit veiligheid mee?’, ‘Verwacht gecontroleerd te worden’ of het iets verkoopbaardere ‘Schiphol in? Pasje tonen!’., dan was er volgens mij geen probleem geweest.

  5. In grote lijnen lijkt me dit een goede uitspraak. Wat opmerkingen:

    1500 euro lijkt mee een beetje laag. Is dat wat er geëist werd? Als het veel minder is dan geëist werd, dan is het toch een soort uitspraak van “ja meneer, u heeft gelijk, maar eigenlijk moet u niet zeuren”.

    “rekening houden met mogelijke associaties bij de lezers” klinkt wel als glad ijs; is daar geen goede norm voor te verzinnen? Er kunnen natuurlijk altijd mogelijke associaties zijn, en die kan je als journalist (of als wetgever) niet allemaal voorzien. Zou de norm niet moeten zijn dat je mensen niet zonder toestemming herkenbaar maakt in een publicatie (naam/foto/nummerbord/etc.), tenzij dat noodzakelijk is voor het brengen van een nieuwsfeit? Dan sla je volgens mij meerdere vliegen in één klap: het is gewaarborgd dat elk nieuwsfeit gebracht moet kunnen worden, je hebt een duidelijke norm waar je je als journalist aan kunt houden met minimaal risico veroordeeld te worden, als potentieel “nieuws-slachtoffer” heb je bescherming tegen elke “mogelijke associatie” en elke andere privacy-schade, en de regel discrimineert niet tussen moslims/niet-moslims, mensen met verschillend uiterlijk en dergelijke.

    Het is dan ook duidelijk waarom deze publicatie niet op deze manier had gemogen: dat is omdat er ook een andere manier mogelijk was om dit nieuws te brengen, waarbij de privacy van deze man niet werd geschonden.

  6. Ik denk dat de volkskrant beter een zwart balkje over zijn gezicht had kunnen plaatsen. Da’s immers de standaard manier om verdachten te anonimiseren, toch? 😀

    Maar ik verwacht dat de Volkskrant nog in beroep gaat en mogelijk dat deze zaak nog verder gaat. Het gaat namelijk een principe-kwestie worden.

    Overigens wordt deze Moslim-achtige man ook op GeenStijl regelmatig weergegeven met verhalen die hem ook associeren met mogelijk Moslim-terrorisme en dat deze man er mogelijk extremistische gedachten op na houdt. Het valt mij op dat hij tegen GeenStijl geen actie heeft ondernomen.

      1. Zou kunnen, maar ik denk dat hij het niet aandurft om tegen GeenStijl te procederen omdat GeenStijl dan heel veel informatie over hem bloot zou kunnen geven. Je krijgt dan het Streisand-effect waarbij de poging om GeenStijl het zwijgen op te leggen gaat resulteren in nog veel meer negatieve publiciteit.

        Daarnaast doet GeenStijl verslag over deze persoon die door dit alles eigenlijk een “bekende Nederlander” is geworden. Deze Mohammed is zelfs live bij De Wereld Draait Door verschenen en staat nu dus in de publieke belangstelling. Dat maakt zijn belang voor privacy al een stul kleiner aangezien hij nu zelf de publiciteit zoekt.

        Dus ik denk dat hij tegen GeenStijl maar weinig kans heeft.

        1. Een jurist denkt zo van: laten we eerst vaststellen dat de primaire bron onrechtmatig gehandeld heeft, dat maakt het makkelijker om herplaatsers aan te pakken. Aan de andere kant heb je gelijk dat de persoon zelf een stuk publiciteit heeft gezocht, dus niet alles dat Geen Stijl over hem geschreven heeft is onrechtmatig.

          Of hij Geen Stijl laat aanschrijven hangt af van zijn inschatting op de kans op een veroordeling met schadevergoeding. Als Geen Stijl op haar bekende wijze inhakt op de advocatenbrief verlaagt dat de schadevergoeding zeker niet. We horen het wel als Geen Stijl gedagvaard wordt..

  7. Ik vind dit een moeilijke zaak.

    Ik snap dat iemand niet graag met zijn hoofd in de krant komt in een dergelijk bericht.

    Aan de andere kant snap ik de Volkskrant ook wel: een belangrijk bericht, een relevante foto erbij. Er is al een paar keer gesteld dat ze dan maar een foto van een rij auto’s moeten nemen, maar die hadden ze misschien niet. Wat moeten ze dan, geen foto, of een irrelevante foto? Dat lijkt me toch ook niet juist?

    Of dat ze de man onherkenbaar hadden moeten maken. Maar dan haal je de kwaliteit van de foto onderuit en dan maak je de man helemaal verdacht voor die paar mensen die hem wel herkennen aan zijn houding of zijn auto. Ook geen goede oplossing.

    Ik vind het uiterlijk van de man (wat de rechter erbij haalt) nu juist de grootste non issue in het hele verhaal. Of je er nu uitziet zoals hij of een blonde studente van 20 bent, dat zou helemaal niet mogen uitmaken. De rechter stelt ‘ Deze inbreuk treft [eiser] als persoon des te ernstiger, omdat hij een – zoals De Volkskrant omschrijft – moslim-achtig uiterlijk heeft’. Wat nou? Sinds wanneer is het uiterlijk van iemand van belang in een rechtszak. Daar zit het grootste hellend vlak: dat je uiterlijk je rechtspositie verandert. Belachelijk.

    Het hele associatie verhaal wil er bij mij ook niet in, juridisch gesproken: Je kunt je als serieus nieuwsmedium toch niet gaan bezighouden met feitelijk onjuiste associaties gemaakt door domme mensen. Er zijn mensen die denken dat alle moslims terroristen zijn, of alle blondjes dom, of alle BMW rijders verkeershufters, of dat 2000 jaar geleden iemand over het water kon lopen. Tja, dat moeten ze dan maar denken, veel levensgeluk met hun ‘waarheden’.

    (Misschien kun je zelfs nog wel zeggen dat het een maatschappellijke taak is van de Volkskrant om mensen te confronteren met hun eigen vooroordelen, en dat ze dat op deze maniet wel heel goed gedaan hebben)

    Blijft over als kern van de zaak: had er een foto van een herkenbaar iemand (man/vrouw/haarkleur/afkomst/baardigheid irrelevant) bij een dergelijke kop mogen staan.

    Ik vind, op het randje, van wel. Iedereen weet toch dat die foto maar een illustratie is en niets impliceert qua strafbaarheid of sympatie voor terroristen? Eerlijk, ik had niet eens naar het uiterlijk van de man gekeken de eerste keer.

    (En als ik nu op die foto had gestaan? Leuk had ik het niet gevonden, maar ik vind het eerder een risico van je in het maatschappelijk verkeer begeven. Je kunt van achteren worden aangereden, je kunt lastiggevallen worden door opdringerige verkopers, je kunt een drenkeling uit de gracht moeten halen en nat worden. Er kan van alles gebeuren dat je nu eenmaal liever niet had gehad. C’est la vie!)

    Vergelijk dit eens met een verkeerde foto van een vermeende dader in ‘Opsporing verzocht’. Dat is ook al gebeurd. Wordt daar ook zo’n heisa om gemaakt? De verspreiding is even groot (zo niet groter) en de associatie met een zware misdaad veel sterker.

    Dat is objectief gesproken veeeeeel erger.

    1. Late reactie, maar hoe herken je deze persoon aan zijn auto terwijl ‘ie zo te zien in een VW UP rijdt? Als het nu een Ferrari was geweest of een Lancia Delta of zo, dan had je een punt, maar er rijden miljoenen mensen in een VW UP en die houding van hem is ook niet bijzonder genoeg om hem aan te herkennen.

      Wat jij doet is zoiets als Opsporing Verzocht: “[…], dus kijk naar hem/haar uit, want deze man/vrouw rijdt in een opvallend zwarte VW Golf!”.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.