Bibliotheken mogen e-books net als papieren boeken uitlenen

scanbook.png Openbare bibliotheken mogen e-books uitlenen aan leden, net zoals zij dat doen met papieren boeken. Dat las ik bij Nu.nl. Het Hof van Justitie oordeelde (zaak C-174/15) gisteren dat het uitleenrecht voor bibliotheken techniekneutraal is geformuleerd: niet alleen papieren boeken mogen worden uitgeleend, ook digitale. Wel moet de bieb dan analoog uitlenen simuleren.

De Nederlandse Vereniging Openbare Bibliotheken wilde in een rechtszaak duidelijkheid krijgen over het uitleenrecht rond e-books. Boeken uitlenen is natuurlijk het bestaansrecht van een bibliotheek, en het kunnen uitlenen van ebooks ligt dan ook keurig in die lijn. Alleen uitgevers zien dat anders: “Wie betaalt er nog voor een e-book als deze straks (vrijwel) gratis via de bibliotheek verkrijgbaar zijn?” Ja precies, want de markt voor papieren boeken is ook compleet ingestort sinds de bibliotheek uitgevonden werd.

Het georganiseerd uitlenen van boeken is formeel een inbreuk op auteursrecht. Daar staat dan wel weer meteen een uitzondering over in de wet, een voor het publiek toegankelijke instelling mag dit doen onder afdracht van een leenrechtvergoeding. En het cruciale punt daarbij was dat de betreffende Europese regels niet duidelijk waren over of dat nu alleen ging over fysieke exemplaren, of ook over digitale.

Het Hof van Justitie bijt de tanden stevig in de taalanalyse en komt tot de conclusie dat het uitleenrecht voor allebei moet gelden. Mede omdat er destijds wel moeite is gedaan om elektronisch uitlenen van films wél en van boeken niet te verbieden in de wet. En uiteindelijk gewoon omdat bibliotheken van belang zijn:

Gezien het belang van de openbare uitlening van digitale boeken en om zowel de nuttige werking van de in artikel 6, lid 1, van richtlijn 2006/115 vervatte afwijking ten behoeve van openbare uitlening (hierna: „uitzondering voor openbare uitlening”) als de bijdrage van deze uitzondering aan de bevordering van culturele activiteiten te beschermen, kan dus niet worden uitgesloten dat artikel 6, lid 1, van richtlijn 2006/115 ook van toepassing is in gevallen waarin de door een voor het publiek toegankelijke bibliotheek verrichte handeling, met name met het oog op de in artikel 2, lid 1, onder b), van die richtlijn vervatte voorwaarden, kenmerken vertoont die in wezen vergelijkbaar zijn met die van de uitlening van gedrukte werken.

Wel moet het uitleenproces zo worden ingericht dat het zo dicht mogelijk aansluit bij analoog uitlenen. Dus: één ebook aankopen betekent één persoon tegelijk dit laten lenen. Twee keer tegelijk laten lenen? Dan twee ebooks (licenties) kopen. Oké, dat is een tikje geforceerd maar als dat de prijs is voor ebooks lenen, dan moet dat maar.

Arnoud

20 reacties

  1. Twee keer tegelijk laten lenen? Dan twee ebooks (licenties) kopen. Oké, dat is een tikje geforceerd maar als dat de prijs is voor ebooks lenen, dan moet dat maar.

    Dat is toch heel logisch? De bibliotheek mag nu ook niet zelf kopieën gaan maken van een boek en deze voor een tweede keer uitlenen dus waarom zou dat voor een ebook anders moeten zijn. Juist het gelijk stellen van een ebook aan een fysieke variant vind ik verhelderend. Dat zou voor meer dingen moeten gelden, niet het medium moet bepalend zijn maar het product.

    Dat gezegd hebbende, ik kan me de angst van de uitgevers wel voorstellen. Een fysieke bibliotheek heeft toch erg veel nadelen waardoor mensen nu nog veel boeken kopen. Zo moet je er naar toe, boeken zoeken en later weer op tijd terug brengen. Zeker voor werkenden is dat een drempel. Als je nu de boeken lekker op je e-reader uit kan zoeken, direct kan downloaden en ze automatisch terug gaan dan wordt een abonnement op de bieb wel weer prettig.

    Ook op vakantie nam ik liever geen boeken van de bieb mee omdat ze konden beschadigen, met mijn eigen e-reader is dat geen probleem meer.

  2. Twee keer tegelijk laten lenen? Dan twee ebooks (licenties) kopen. Oké, dat is een tikje geforceerd maar als dat de prijs is voor ebooks lenen, dan moet dat maar.

    Ik weet niet hoe ze dit gaan inrichten, maar ik hoop toch echt dat het niet zoiets wordt van: “het e-book van uw keuze is uitgeleend, u kunt hem reserveren voor volgende week “.

    De licentie vergoeding moet natuurlijk volledig dynamisch gaan. Dus als 100 mensen dat boek op 1 dag tegelijk willen lenen dan kan dat en wordt er voor 100 mensen meteen een licentie verleend. Ik ben benieuwd of de uitgevers dat kunnen en willen, want precies zoals NP hierboven schrijft: Het moet niet te makkelijk worden voor mensen anders kopen ze geen dode bomen boeken meer. Waarbij de uitgevers dezelfde fout maken als de rest van de entertainment industrie: Wordt het te moeilijk dan stapt iedereen over naar een minder legale versie en wordt er helemaal geen geld meer verdiend.

    1. “het e-book van uw keuze is uitgeleend, u kunt hem reserveren voor volgende week “. Dit gaat nu juist wel gebeuren, want op dit moment heeft de Nederlandse bib voor een Eboek 1 exemplaar met een multi-user licentie. Dan moet het 1 licentie = 1 boek uitlenen worden. In eerste instantie gaan de gebruikers (ik ook dus) er op achteruit. Terwijl er op dit moment wel per E-uitlening betaalt wordt, net zoals er voor elke individueele uitlening van een fysiek boek betaald wordt.

      1. Het staat bibliotheken natuurlijk vrij om andere vergoedingsregelingen met uitgevers af te spreken, zoals ze voorheen ook deden. Het gaat erom dat een bibliotheek geen bijzondere afspraken meer moet maken. Dan geldt het oude leensysteem.

  3. Interessante ontwikkeling. Het beheren van de rechten (DRM) wordt nu echter door de uitgever, of door een 3e partij gedaan. M.a.w. je kunt als bibliotheek wel een e-book aanschaffen bij Bol.com, maar daarna ben je nog niet in staat om het op “analoge wijze” uit te lenen. Daarnaast is de vraag of uitgevers verplicht zijn mee te werken aan het uitleenbaar maken van hun e-books. Sommige uitgevers stellen hun (studie)boeken alleen beschikbaar voor online lezen. Hier kun je als bibliotheek niet zomaar even een uitleenbaar e-book van maken.

    Wanneer uitgevers niet mee hoeven werken, dan kan een bibliotheek weinig anders dan alleen DRM-vrije e-books aanbieden die dan (ironisch genoeg) voorzien moeten worden van DRM.

    1. Ja, daar heeft de wetgever zich door de Amerikanen in de voet laten schieten. Als de uitgever alleen e-books uitgeeft met DRM, is elk omzeilen daarvan door een bibliotheek verboden, en kan de uitgever dus de facto bibliotheekgebruik verbieden.

  4. Ik ben sowieso nieuwsgierig naar hoe de kopieerbeveiliging van deze eBooks geregeld gaat worden. Immers, een bibliotheek hoeft geen extra maatregelen te nemen als ze normale boeken uitlenen dus waarom zouden ze dat wel moeten doen bij een eBook? En er zijn genoeg mensen met een scanner en printer thuis die alle normale boeken gewoon kunnen kopiëren.

    Natuurlijk kan er DRM geplaatst worden in het eBook maar deze is best eenvoudig te omzeilen. Maar lastiger is het als iemand het eBook leent en kopieert en blijft lezen nadat deze is geretourneerd aan de bibliotheek, aangezien de DRM dan later kan voorkomen dat een ander het eBook ook leest op hetzelfde moment. Zeker bij DRM die een callback naar de uitgever uitvoert om te controleren of het boek niet op 2 locaties open is.

    Een oplossing zou natuurlijk uitleen-functionaliteit in eReader-software zijn. Ofwel, vanuit de software geef je aan dat het eBook voor een bepaalde tijd wordt uitgeleend aan iemand anders. De software genereert dan een speciale licentiecode voor het betreffende product met een beperkte geldigheid. Dan kan iemand met deze licentie het boek dus lezen tijdens deze periode en na afloop wordt het weer geblokkeerd. Dit systeem zou ook gebruikt kunnen worden om een eBook door te kunnen verkopen aan een ander.

    Maar ja, welke eReader gaat dit implementeren? Want de uitgeverijen zullen dergelijke software mogelijk niet willen ondersteunen…

    1. Het lijkt mij logisch dat, als een bibliotheek het recht heeft om e-boeken uit te lenen, en leners daarbij het recht hebben om die e-boeken te lezen, uitgeverijen niet het recht hebben om bibliotheken en leners die rechten middels DRM af te nemen. Als een uitgeverij e-boeken met dergelijke DRM verkoopt, dan is dat een oneerlijke handelspraktijk: je geeft de indruk dat het om een verkoop gaat (dus dat de nieuwe eigenaar de controle over het product krijgt), maar intussen houdt de uitgeverij de touwtjes zelf in handen.

      Het lijkt mij dus dat DRM die legale dingen onmogelijk maakt verboden moet zijn. Het is dus de verantwoordelijkheid van de uitgever om er voor te zorgen dat de DRM alle legale use cases mogelijk maakt; voor zover dat niet mogelijk is moeten ze gewoon maar geen DRM toepassen.

      Ik ben wel benieuwd wat voor sancties er opgelegd kunnen worden aan uitgeverijen die zich hier niet aan houden.

      1. Lang niet alle uitgevers stellen hun E-boeken beschikbaar voor de bib, daar gaat zo zeker niet verandering in komen. Kijk op: https://www.bibliotheek.nl/e-books.html. Op het moment zijn er dus geen sancties. Het bib-systeem gebruikt nu een tijd beperking op de uitgeleende boeken, daarna zijn ze automatisch niet langer op de reader te openen. Dus DRM! De Acrobat software houdt daarnaast bij (en slaat op in Amerika?) wanneer je wat opent en welke bladzijden je leest.

        1. Mijn argument geldt niet alleen voor bibliotheken, het geldt voor iedere verkoop van e-boeken. Als ik (ik ben geen bibliotheek) een e-boek koop, dan is het auteursrecht op die kopie uitgeput; ik mag die kopie dus gewoon doorverkopen aan een bibliotheek. Als mijn argument overeind staat (dat DRM geen legale activiteiten mag tegenhouden), dan mag DRM ook die door-verkoop niet tegenhouden. De situatie dat uitgevers hun e-boeken niet aan bibliotheken verkopen is dan grotendeels irrelevant.

      2. Vraag is alleen of uitgevers hun eBooks verkopen of dat ze alleen een licentie verlenen. Dat hangt natuurlijk vooral af van de manier waarop de boeken worden aangeboden. Het probleem ontstaat vooral bij tussenpersonen die de eBooks vervolgens doorverkopen, zoals b.v. Amazon doet. Want die kunnen de licentievoorwaarden verkeerd interpreteren waardoor het alsnog een aankoop wordt.

        Het blijft natuurlijk lastig want je “koopt” fysiek niets, behalve het recht om het elektronisch te laden op je systeem en daar te lezen. Dit probleem speelt ook bij muziek, films en software. De wetgeving kan hier niet goed mee omgaan.

        Daarnaast mag een uitgever aan een licentie natuurlijk enkele voorwaarden hangen die niet van toepassing zouden zijn bij een fysiek product. Zo kan een licentie jou het recht geven op updates en upgrades van het product voor een bepaalde periode. Maar als deze periode voorbij is dan houden die updates natuurlijk op. Ik weet bovendien dat diverse verkopers een download maar voor een beperkte duur beschikbaar maken dus als je een kopie vergeet te maken en 6 maanden later het product opnieuw wilt downloaden dan moet je het opnieuw aanschaffen. Logisch, want die download-service is gewoon een extra dienst.

        En dat DRM legale dingen onmogelijk maakt? Probleem is dat DRM eigenlijk rekening moet houden met wetgeving over de gehele wereld en wat hier legaal is, is mogelijk illegaal in andere landen. Dan kun je zeggen dat DRM dan maar landspecifiek gemaakt moet worden maar op het Internet zijn er eigenlijk geen landsgrenzen. Dus een dergelijke techniek is veel te kostbaar om te implementeren. Maar goed, het alternatief is gewoon dat uitgevers dan een product in bepaalde landen gewoon niet verkopen. Lijkt mij ook niet de bedoeling…

        1. Het lijkt mij dat, in een land waarin een boek niet verkocht wordt, het inbreuk maken op het auteursrecht op dat boek niet tot verlies van inkomsten leidt. Piraten gaan dan vrijuit: geen schade, dus geen schadevergoeding. Uitgevers moeten dan maar kiezen welke landen ze interessant genoeg vinden om hun boeken uit te geven (en eventueel specifieke DRM voor te ontwikkelen).

          1. Dat is onzin natuurlijk. Als het boek nog niet verkocht wordt, kan het best zijn dat de uitgever eerst een hype wil opbouwen en over een half jaar pas het boek verkopen. Of dat er eerst een vertaling gemaakt moet worden. Inbreuk maken op het auteursrecht leidt dan tot verlies van toekomstige inkomsten, of zelfs potentiele toekomstige inkomsten, en die zijn ook waardeerbaar op een actuele waarde.

            1. Verschillende release-data in verschillende regio’s is een idioot concept, dat absoluut geen bescherming verdient. Er bestaat ook niet zoiets als een recht op een hype.

              Breng een boek gewoon overal ter wereld op het zelfde moment uit; dan kan je overal de zelfde hype opbouwen. Vertalingen maken kost tijd; je zou piraten voor kunnen zijn door je vertalingen alvast te maken voordat je de oorspronkelijke versie uitbrengt. Daarnaast heeft een officiële vertaling natuurlijk meerwaarde boven een piraten-vertaling. Zo niet, dan verdienen de piraten credits voor hun blijkbaar goede vertaalwerk.

              Auteursrecht mag nooit ten koste gaan van de beschikbaarheid van een werk. Als een uitgever niet van begin af aan een werk beschikbaar maakt aan een bepaalde markt, dan ziet ‘ie blijkbaar af van de mogelijkheid om aan die markt te verdienen; anderen moeten dan de taak van het verspreiden van het werk in die markt kunnen+mogen overnemen. Verlies van potentiële toekomstige inkomsten doet er niet toe: dat kan de uitgever ook incalculeren bij de beslissing om wel/niet vanaf het begin een bepaalde markt aan te breken.

              Daarnaast is het een vorm van dubbel tellen in je boekhouding: als de uitgever van begin af aan aanwezig was geweest in de markt, dan hadden zijn eigen verkochte, en in omloop zijnde, kopieën ook de potentiële toekomstige inkomsten beperkt. Als je dus eerlijk wilt vergelijken, dan moet je alleen naar de inkomsten in het heden kijken, en niet naar potentiële toekomstige inkomsten.

  5. De bieb kan het e-book op een reader van de bieb uitlenen. Dat komt wellicht het dichtst bij analoog uitlenen, maar dat lijkt verder wel erg duur en onhandig… Enige voordeel is misschien dat de privacy dan wat makkelijker is regelen.

    N.a.v. Wim’s reactie vraag ik me af: (1) of je bij een fysiek boek of dragers van andere media in de praktijk (impliciet) een licentie voor onbeperkte tijd koopt? Of zou je je rechten kwijt zijn als het fysieke middel na 20 jaar onbruikbaar wordt, bijvoorbeeld omdat de inkt, het papier, of de CD van beperkte kwaliteit is? En (2) in hoeverre mag/kan een uitgever van een fysiek boek of CD de licentie ook beperken tot bijvoorbeeld 10 jaar ?

    1. Ben ik niet met je eens. Als de bibliotheek 1 licentie heeft, dan kan het ook maar 1 gebruiker dienen. Er moet dus een ander licentiemodel worden bekeken voor bibliotheken waardoor er wel door meerdere gebruikers (eenvoudig) ebooks geleend kunnen worden.

      1. Het ‘licentiemodel’ uiteraard hierbij inbegrepen. Het is natuurlijk van de zotte, dat je bij een bibliotheek komt en ze zeggen, dat het laatste exemplaar van de bibliotheek ‘uitgeleend’ is en je moet wachten, tot de klant het ’terugbrengt’.

    2. Daar komt het wel op neer. Je hebt immers maar 1 licentie. Als je toelaat dat je met 1 licentie het boek onbeperkt kunt uitlenen aan tientallen gebruikers dan verdwijnt bij de uitgevers de motivatie om boeken digitaal uit te brengen. Dan keren we weer terug naar de papieren boeken.

      En dat is gewoon het probleem met digitale boeken! Een uitgeverij moet de kosten op zijn minst terugverdienen uit de verkoop van licenties. En veel boeken worden niet in grote oplages verkocht en zijn dan ook lang niet altijd winstgevend. En ook al zijn de moderne druktechnieken al zeer geavanceerd en vrij eenvoudig aan het worden, een drukkerij moet nog steeds investeren in de apparatuur, de inkt, papier, de ruimte om de apparatuur neer te zetten, personeel, beveiliging, administratie en nog veel meer.

      ik heb een tijdje gewerkt voor een bedrijf dat zich specialiseerde in de opmaak van drukwerk van catalogi en hoewel een groot deel ervan geautomatiseerd opgezet kan worden is een werknemer nog altijd meerdere dagen bezig om de layout op alle pagina’s op orde te krijgen en te zorgen dat alle gegevens correct zijn. Dit gaat vervolgens ook nog enkele malen digitaal heen en weer naar de klant en als de klant tevreden is komt er eerst een proefdruk van enkele exemplaren die de klant opnieuw beoordeelt. Als ook die in orde is kan de volledige oplage gedrukt worden. Maar je praat dan al snel over duizenden euros voor het maken van een catalogus.

      Okay, mensen kunnen die ook zelf opmaken als ze de juiste software hebben maar ook dan praat je over uren werk. Wel eens een Albelli/Bol/Hema/Kruidvat foto-album laten maken? Praat je ook al snel over meerdere tientjes voor het drukken en een halve dag minimaal om het zelf allemaal op te maken en de foto’s bij elkaar te zoeken.

      Kortom, boeken drukken is duur, zelfs elektronische boeken. Met de verkoop van 1 licentie maakt een uitgeverij zwaar verlies dus als ze niet meer kunnen verkopen nemen ze niet de moeite om dat ene boek te produceren. (Of ze gooien de prijs flink omhoog.)

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.