Wat is beter: juridische of gewone taal?

Eenvoudige taal in polissen en andere juridische teksten wekt vertrouwen, schept verwachtingen maar kan ook de conflictbereidheid verhogen. Dat las ik in NRC (via). Kort gezegd komt het artikel erop neer dat als consumenten de juridische taal in zulke documenten beter begrijpen, ze eerder rechten voor zichzelf zien en deze gaan opeisen. Het voorbeeld is de gratis bril die veel verzekerden gauw gingen eisen omdat hun eenvoudigetaalpolis zei dat dat eens perjaar kon. Ik mis vast iets want hoe is dit uiteindelijk nadelig?

Voorwaarden van banken en verzekeraars gaan meer en meer naar gewone taal, enigszins denigrerend Jip-en-Janneketaal genoemd. Het idee is dat geen hond begrijpt wat er in die juridische taal staat, en dat daar de consument stevig door op achterstand komt te staan. Het is gewoon niet eerlijk dat je een product afneemt dat in feite bestaat uit juridische regels, en dat je vervolgens geen wijs kunt worden uit diezelfde regels. Vandaar dus deze veranderingen.

Een voorbeeldje van mijn eigen bank de ABN Amro. Oud artikel over de veiligheidsregels:

De cliënt moet aan hem ter beschikking gestelde middelen zoals formulieren, informatiedragers, communicatie- en beveiligingsmiddelen, passen, pin- en toegangscodes en wachtwoorden zorgvuldig bewaren en behandelen. De cliënt moet met persoonlijke pin- en toegangscodes en dergelijke zorgvuldig omgaan en deze geheim houden voor andere personen. De cliënt houdt zich aan de door de bank gegeven beveiligingsvoorschriften.

En het nieuwe:

1. U moet zorgvuldig en veilig omgaan met codes, formulieren, (bank)passen of andere hulpmiddelen. Zo helpt u voorkomen dat deze in verkeerde handen raken of dat iemand ervan misbruik kan maken. <br/> 2. Het kan gebeuren dat een code, formulier, (bank)pas, of ander hulpmiddel in verkeerde handen komt of dat iemand daarvan misbruik maakt of kan maken. Als u dit weet of redelijkerwijs kan vermoeden, meldt u dit meteen aan ons. Door uw melding kunnen wij proberen (verder) misbruik te voorkomen. <br/> 3. Houdt u er rekening mee dat wij nog andere veiligheidsregels stellen (zoals de Uniforme Veiligheidsregels Particulieren).

Deze nieuwe tekst zal zeker helpen bij het begrip ervan, hoewel je je natuurlijk nog steeds kunt afvragen of mensen echt nu beter omgaan met hun hulpmiddelen voor internetbankieren.

(Vanaf 2018 gaat dit trouwens ook gelden voor privacyverklaringen en dergelijke: de Privacyverordening eist simpele en gewone taal voor uitleg wat er met persoonsgegevens gebeurt. De typische wollige juristenteksten waarbij sprake is van een zorgvuldige verwerking ten behoeve van onder meer het optimaliseren van uw gebruikservaring zijn dan eindelijk verleden tijd. En ook hier, benieuwd wat het uit gaat maken voor het privacybegrip van de consument.)

Wat de NRC-column signaleert, is dat zulke teksten wel een interessant effect hebben: teksten met kortere zinnen en speciale lettertypes beïnvloeden onze cognitieve processen en roepen associaties op met ‘positieve gevoelens, minder risico’s, betere prestaties en groter vertrouwen in eigen kunnen.’ Wat in Nederland erop neerkomt dat we meer rechten zien en die ook op gaan eisen. Een nieuwe bril, recht op een verzekeringsuitkering of geen verhoogde kosten.

Ik kan niet helemaal opmaken of dit nu écht een bezwaar is, of meer een constatering. Als je een recht hebt, dan lijkt uitoefening daarvan geen probleem. Natuurlijk kunnen mensen daarbij onredelijk zijn, maar dát is al apart geregeld: schuldeisers en schuldenaars moeten zich redelijk gedragen naar elkaar (art. 6:2 BW). Toegegeven, dat kan een lastige discussie zijn maar die los je niet op door je voorwaarden moeilijker te maken.

Wel voorzie ik dat we nu weer gewoon langzaam weer terug gaan naar die juridische teksten. Die worden meestal immers niet geschreven vanuit een wens van moeilijk doen; men wil problemen uit het verleden pareren, dit mag niet nog eens gebeuren. (Toon mij iemands algemene voorwaarden en ik zeg welke geschillen hij in het verleden heeft gehad.) Dan krijg je dus dat simpele frases als “Houd uw pin geheim” veranderen in “Cliënt dient haar codes, formulieren, passen en andere hulpmiddelen zorgvuldig te gebruiken en geheim te houden en onverwijld melding te maken bij Bank van een vermoeden van misbruik”. Dat er dan ook ineens cliënt, onverwijld en dergelijke ouderwetse taal opduikt is een bijeffect, ouderwetse taal is namelijk preciezer.

Arnoud

24 reacties

  1. Als veel meer mensen dan gebruikelijk zo’n gratis bril gaat eisen, gaan volgend jaar de premies omhoog. Dat is een beetje het probleem: mensen zien een verzekeringspremie niet meer als iets waarmee je je verzekert tegen onvoorziene gevallen, maar als een onvrijwillige bijdrage waar je elk jaar het maximale uit moet slepen. Dat is leuk op de korte termijn, maar op de lange termijn betalen we allemaal meer.

    Ik geloof dat de laatste keer dat ik iets claimde in 2003 of 2004 was. Ik heb inmiddels dus al zo’n €15k verlies geleden. Dat vind ik geennprobleem zo lang hrt gaat naar het vergoeden van fingen die andere mensen echt nodig hebben, maar voor de meesten valt een “gratis” bril elk jaar daar niet onder.

      1. Als je een bril draagt, moet je die periodiek vervangen want je ogen veranderen naarmate je ouder wordt. Het is dan netjes dat een ziektekostenverzekering dat vergoedt net als andere hulpmiddelen. Dit is dus vanuit een stukje zorg bedacht, maar komt dan in de polis te staan als recht, en dan wordt het “gratis bril elke x jaar!!1!”. Ik denk dat de gedachte was dat mensen terughoudend zouden zijn: alleen als het nodig is en geadviseerd wordt door een opticien/optometrist/oogarts.

      2. Je hebt er recht op als je die bril nodig hebt. Niet zomaar omdat je een andere kleur wilt.

        Net zoals je bij bijv een reisverzekering recht hebt op een vergoeding 1000 Euro als je juwelen uit je hotelkamer worden gejat. Er moet natuurlijk altijd eerst ‘schadegeval’ buiten je wil zijn.

  2. Ik ben geen jurist, maar eerlijkheidshalve moet ik toch zeggen dat ik weinig juridisch vindt aan het eerste voorbeeld wat je geeft (oude tekst van ABN Amro). Prima begrijpelijke taal.

    Met een partner als juriste zie ik nog wel eens wat echte juridische stukken langskomen, en sommige zinnen zijn dermate complex opgebouwd, uit soms meer dan 6 delen met naar elkaar verwijzende meervoudige ontkenningen, dat ik die meerdere malen moet lezen voordat ik begrijp of je iets nu wél of juist niet mag doen… Dergelijke taal zou echt met wortel en al uitgeroeid moeten worden. Als je niet in staat bent om met normaal formeel taalgebruik een begrijpelijk stuk tekst op te stellen, dus nog lang niet op Jip- en Janneke-niveau, dan heb je wat te verbergen. In de programmeer-wereld heb je zo’n adagium “security by obfuscation is very bad…” Dit schurkt er dicht tegen aan.

    Ik voel er daarnaast wel voor om bij partijen die dergelijke ingewikkelde juridische taal gebruiken om hun (contract)voorwaarden vast te leggen, deze voorwaarden per definitie ongeldig te verklaren in geval van een geschil met een consument. De voorwaarden zodanig complex opstellen dat je ervan uit kan gaan dat de consument niet begrijpt waarvoor hij tekent kan naar mijn mening gelijk worden gesteld aan een contract waarbij helemaal geen voorwaarden ter hand zijn gesteld. Maar dat is wellicht een ietwat te recalcitrante mening van mij 🙂

    Wat is er trouwens mis met: “U moet uw codes, formulieren, passen en andere hulpmiddelen zorgvuldig gebruiken en geheim houden. Indien u misbruik vermoedt, dan meldt u dit direct bij de bank.”. Gewoon nette begrijpelijke taal, volgens mij dan…, geen oude termen gebruikt die sommige mensen slecht begrijpen. Een goede tussenweg is altijd mogelijk.

  3. Wel voorzie ik dat we nu weer gewoon langzaam weer terug gaan naar die juridische teksten. Die worden meestal immers niet geschreven vanuit een wens van moeilijk doen; men wil problemen uit het verleden pareren, dit mag niet nog eens gebeuren.

    haha, het is net software waarbij eens in de zoveel tijd besloten wordt om het helemaal opnieuw te bouwen maar nu goed. Resultaat is dat allemaal oude obscure bugs weer te voorschijn komen en je eindigt met weer dezelfde soort code als je mee begon….

  4. Waar het om gaat is: Voor wie is de tekst bestemd? en: Wat is de functie van de tekst? Er is niets mis met juridische taal in een tekst voor juristen. Wat mij betreft is daar echter wel altijd de plicht om een en ander zo eenvoudig en duidelijk mogelijk te houden, ook omdat tegenwoordig meer en meer ook niet-juristen met juridische teksten aan het werk moeten (contracten, voorwaarden, etc.). Waar het vaak fout gaat is bij dit soort teksten van de bank die aan de ene kant een juridische functie hebben en aan de andere kant een informatieve. Dat is bijzonder lastig te verenigen (hoewel niet onmogelijk). In dat geval is het vaak beter om met twee verschillende teksten te werken, bijv. dmv het toevoegen van een samenvatting van de juridische tekst. Die moet echter wel door een jurist beoordeeld worden.

    1. Ik ben het eens met uitgaan van de lezer/gebruiker van de tekst. Dat betekent vaktaal vermijden naar leken toe (of uitleggen wanneer het echt nodig is om jargon te gebruiken). Zo helder mogelijke taal in korte zinnen gebruiken is een goed uitgangspunt naar alle doelgroepen.

      Ik zie weinig in twee varianten van een document, dan krijg je weer “Bij conflicten geldt de onbegrijpelijke variant van de voorwaarden.”

      1. Niet zozeer twee varianten. Er is een document dat ondertekend / akkoord verklaard wordt en er is een handleiding oid. Je ziet het vaak bij verzekeringen waarbij er algemene en bijzondere voorwaarden zijn, en daarnaast een informatiefiche. Uiteraard mag er geen conflict zijn tussen de twee documenten.

        1. Als consument vind ik dat ik mijn handtekening onder een voor mij duidelijk contract moet kunnen zetten en die duidelijkheid hoort ook te gelden voor alle documenten waar dat contract aan refereert. (Okee, ik weet dat dat dagdromerij is… Desondanks een bedrijf dat onduidelijk is in wat het gaat leveren heeft minder kans op omzet van mij.)

  5. ” Dat er dan ook ineens cliënt, onverwijld en dergelijke ouderwetse taal opduikt is een bijeffect, ouderwetse taal is namelijk preciezer.”

    Dit is volgens mij de reden dat juristen vaak zulke onleesbare teksten beginnen schrijven. Maar ik durf te stellen dat dit gewoo niet waar is. Je kan perfect leesbare teksten met eenzelfde inhoud schrijven zonder te moeten vervallen in ‘onverwijld’, ‘Bank’ of ‘informatiedragers’. Als je Legal afdeling echt koudwatervrees heeft, dan vindt ik de oplossing met twee teksten (korte, begrijpelijk versie en lange, juridisch volledige versie) best wel ok.

    Ik vind het toch gewoon respectvol tegenover je klant als je eerlijk kan zeggen wat je verkoopt. Als voorwaarden voor de meerderheid van de mensen niet te begrijpen zijn door wollig taalgebruik, dan ben je als bedrijf toch fout bezig?

  6. Wat dat betreft zou een gelaagdheid in de voorwaarden wenselijk zijn. Een algemeen begrijpelijke tekst waarin dingen kort worden benoemd en daaronder een uitgebreider document met het ‘ouderwetse/juridische’ taalgebruik, meer bedoeld voor de jurist. In de toplaag krijg je dan de simpele tekst ‘Houdt uw pin geheim’ en in de daaronder liggende documentatie krijg je dan de uitgebreide ‘ouderwets/juridische’ tekst. Op die manier ben je volledig en begrijpelijk.

    1. Dan zie ik liever een begrijpelijke tekst, en voor de juristen een extra document waar alle begrippen uit de begrijpelijke tekst precies worden gedefinieerd. Dan heb je geen kans op conflicten tussen twee documenten waarbij ze zeggen dat een van de twee leidend is, en waardoor de ander van de twee waardeloos wordt.

    1. Ik weet niet hoe oud dit onderzoek is maar men claimt hier dat ongeveer 1,5 miljoen mensen moeite hebben met lezen en schrijven, plus dat zo’n 60% van de mensen op niveau B1 of B2 (basis-Nederlands) zit. En dat terwijl teksten meestal op niveau C1 zitten. Dit lijkt me dan ook geen luiheid maar een mismatch in het niveau dat de ontvanger verwacht wordt te hebben.

    2. Dunning-Kruger werkt twee kanten op: Domme mensen onderschatten hoe dom ze zijn, maar andersom dus ook: Slimme mensen (zoals jij) onderschatten hoe slim ze zijn. Met andere woorden: Omdat jij zelf het makkelijk vindt om zulke teksten te lezen verwacht je dat het voor iedereen wel zo makkelijk is, en dat mensen die zoiets dus niet doen wel lui zullen zijn.

      Dus laat je eigen gevoel van “wat is makkelijk” varen en accepteer dat voor de meeste mensen zulke juridische teksten onbegrijpelijk en onleesbaar zijn.

  7. Ik weet niet of dit ook voor Nederland geldt, maar in de VS heb ik het gevoel dat complexe juridische taal vooral wordt gebruikt vanwege de geldende jurisprudentie.

    Als voorbeeld had mijn vorige werkgever in het arbeidsovereenkomst over het overdragen van uitvindingen de tekst “I will assign” opgenomen. Er was een rechtszaak waarin twee verschillende werkgevers aanspraak maakten op de overdracht van dezelfde uitvinding. De andere werkgever had in een vergelijkbare overeenkomst “I will assign and do hereby assign” gezet. De rechter besloot dat dat een dwingendere formulering was. Na deze uitspraak wilde mijn werkgever als de wiedeweerga dat iedereen een amendement op zijn arbeidsovereenkomst tekende om die frase te vervangen.

    Dit soort onzin leidt natuurlijk al snel tot een explosie van juridisch gebrabbel waar het individu weinig aan heeft.

    1. Wat dit betreft zijn er inderdaad behoorlijke verschillen tussen het recht van de VS en Nederlands recht. Ben zelf geen specialist maar in de VS wordt in principe meer gekeken naar de letterlijke tekst dan naar de bedoeling van partijen.

  8. “De cliënt moet aan hem ter beschikking gestelde middelen zoals formulieren, informatiedragers, communicatie- en beveiligingsmiddelen, passen, pin- en toegangscodes en wachtwoorden zorgvuldig bewaren en behandelen. ” Het probleem hier is de tangconstructie. De lezer zit te wachten op het zelfstandig werkwoord, dat bij ‘moet’ hoort, maar moet zich eerst door al die producten worstelen , voordat hij ziet wat er moet. Daar binnen zit nog een tweede tangconstructie met een nulvorm van het onbepaald voornaamwoord.

  9. Wat de NRC-column signaleert, is dat zulke teksten wel een interessant effect hebben: teksten met kortere zinnen en speciale lettertypes beïnvloeden onze cognitieve processen en roepen associaties op met ‘positieve gevoelens, minder risico’s, betere prestaties en groter vertrouwen in eigen kunnen.’ Wat in Nederland erop neerkomt dat we meer rechten zien en die ook op gaan eisen. Een nieuwe bril, recht op een verzekeringsuitkering of geen verhoogde kosten.

    Algemene voorwaarden in gewone taal kunnen ook heel goed in je voordeel werken als bedrijf, vooral als klanttevredenheid je belangrijkste kernwaarde is.

    Voor Coolblue maakt het niet uit om de ‘normale’ rechten van de klant in jip-en-janneketaal aan de klant voor te schotelen. Vanwege de focus op klanttevredenheid geven zij de klant in hun normale procedures toch al meer rechten dan wat de Europese Richtlijn voorschrijft.

    Het komt er in dit geval dus op neer dat Coolblue door deze duidelijke taal de klant niet meer rechten geeft die de klant anders ook niet zou hebben gehad, maar nu met het voordeel dat ze deze ‘simpele en heldere’ algemene voorwaarden kunnen gebruiken om hun imago van klantgericht bedrijf te versterken.

    Edit: Ik vraag me trouwens af hoe artikel 18 van hun algemene voorwaarden in de praktijk uitvalt:

    “AANVULLENDE OF AFWIJKENDE BEPALINGEN Artikel 18. Dit waren onze algemene voorwaarden. Lekker duidelijk, toch? Als wij in de toekomst iets gaan veranderen aan deze voorwaarden, vind je dat terug op onze website. We zorgen er sowieso voor dat veranderingen niet nadelig zijn voor jou.”

    Hebben ze zich hiermee niet potentieel juridisch ‘klemgeluld’?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.