Hoe strafbaar is het liken van strafbare berichten?

Een rechter in Zwitserland heeft een man veroordeeld vanwege het liken van lasterlijke berichten over een dierenrechtenactivist op Facebook, las ik bij de NOS. Met zijn likes zou hij de posts uitdrukkelijk hebben onderschreven, en daarmee zeg maar medeplichtig zijn aan het plegen van de laster. Dat vonden ze bij de NOS raar: liken is toch de basis van Facebook, dus hoezo kan dat nou strafbaar zijn?

Wat betreft het delict laster ligt het op zich relatief simpel. Wie een smadelijke bewering verspreidt wetende dat deze in strijd is met de waarheid, pleegt laster. Dat is Ouder Dan Het Internet, en op zich dus ook gewoon strafbaar om op internet te doen. Een Facebookbericht waarin je dus schadelijke onwaarheden verspreidt, is net zo goed lasterlijk als een krantenartikel.

Maar liken is natuurlijk niet hetzelfde als zelf een artikel schrijven. Alleen, dat is niet vereist om van smaad of laster te kunnen spreken. Je pleegt ook die misdrijven als je de betreffende beweringen verder verspreidt – althans als je dat doet op een positieve manier. Dan ga je achter de inhoud staan, en doe je in feite hetzelfde als de oorspronkelijke uiter van de bewering.

Het komt dus neer op de vraag wat een like nu precies betekent. Heel naïef kun je zeggen: er stáát “Dit vind ik leuk”, dus wat je doet is zeggen dat je die inhoud leuk vindt. Dat is een positieve uiting, en het bericht verschijnt ook nog eens op je tijdlijn. Dat is dus een manier van verspreiding waarbij jij achter de inhoud gaat staan, en dan kom je dus bij laster terecht.

In de praktijk heeft een like meer functies. Facebook kent niet echt een uitgebreid vocabulaire: ook als je een bericht juist stom vindt maar wel wilt delen (“gatver moet je dít nou zien, wat een schande”) dan moet je het liken. Vanuit dat perspectief zou het geen laster zijn om een bericht verder te verspreiden via dat mechanisme.

Uiteindelijk komt het er dus op neer wat je intenties waren, althans hoe dit overkomt bij de rest van de wereld. Dat is een vrij subjectieve inschatting, waardoor het voor een rechter dus geen eenvoudige kwestie zal worden. In een zaak uit 2007 werd een hyperlink naar opruiende teksten strafbaar geacht:

In het geval van de verdachte zijn die relevante omstandigheden dat zij een moslima is met een meer dan gewone belangstelling voor het jihadistisch-salafistisch gedachtegoed en dat zij actief is deze geloofsovertuiging uit te dragen via het internet door daar allerlei bestanden en stukken op te plaatsen. In ruim drie maanden tijd heeft de verdachte meer dan 65 artikelen geplaatst op het internet. […] Gelet op het voorgaande en met haar kennis van zaken aangaande de islam kan het plaatsen van de betreffende links door de verdachte, niet anders worden gezien dan als een strafbare handeling als bedoeld in artikel 132 van het Wetboek van Strafrecht, te weten – kort gezegd – het verspreiden van geschriften waarvan zij ernstige reden heeft te vermoeden dat die opruiend zijn.

Die lijn doortrekkend zou dus een like strafbaar zin als iemand ernstige reden had moeten hebben om te vermoeden dat sprake is van laster, en je enigszins in de materie zit waar het artikel over gaat. Je zou die strafbaarheid dan weer wel kunnen weerleggen door er expliciet afstand van te nemen.

Arnoud

20 reacties

  1. Tegenwoordig kan je wel aangeven wat je “gevoel” is bij een post. Helaas is dat te laat voor deze man. Een Facebook post kan je delen om het aan je vrienden / volgens te tonen. Een like is niet per se nodig. Het argument dat je een post moet “liken” lijkt mij hier niet juist.

    Aangezien dit een artikel betreft. Kan het dan niet zo zijn dat je de schrijfstijl goed vind, argumentatie goed vind of de manier van uiten goed vinden. Dat je een like hebt geplaatst voor één van die punten in plaats van de mening die wordt gegeven in het artikel.

    Wat zou je moeten doen om jezelf in te dekken voor dit soort boetes. Zou een reactie met de tekst “Ik ben het niet volledig eens met de inhoud van deze tekst” voldoende zijn?

    Verder mis ik eigenlijk wel wat de originele schrijver van dit artikel als boete heeft gekregen. Waarom krijgt alleen deze man een boete, waren er niet meer likes?

    1. Verwacht niet dat je met een of andere “slimme” tekst een strafrechtelijke veroordeling kunt ontlopen… Wanneer je aandacht geeft aan smadelijke teksten is er al snel sprake van “medeplegen” van smaad.

      Het oorspronkelijke artikel vermeldt niet of de oorspronkelijke plaatser ooit opgespoord of veroordeeld is. Ik verwacht dat, als justitie hem/haar kan achterhalen, hij of zij ook voor de rechter zal moeten komen. Maar als die auteur in (voor justitie) het buitenland verblijft lukt dat niet zo simpel.

      1. De laatste tijd krijg ik op Facebook steeds vaker berichten met fotos en de mededeling dat een persoon iets gestolen heeft of iemand opgelicht heeft en een verzoek tot hulp die persoon op te sporen. Die berichten worden massaal gedeeld. Als het echt een dief of oplichter is, dan is een klacht wegens laster natuurlijk mooi, dan hoef je hem niet meer te zoeken 😉 Maar als iemand zo’n bericht ten onrechte plaatst, dan is half Nederland binnen een dag mede schuldig aan laster.

        1. Dat is makkelijk wanneer een of andere ambtenaar een zaakje nodig heeft om zijn quotum voor het jaar te halen: Pak een Facebook-laster-pagina en jaag alle likers die je kunt vinden langs de rechter.

          Ik verwacht zo’n zaak binnen een paar jaar langs te zien komen.

  2. Uit het NOS-artikel:

    Hij had posts geliket waarin iemand de activist beschuldigde van antisemitisme, racisme en fascisme. Maar ten overstaan van de rechter kon de Facebookgebruiker niet bewijzen dat die beweringen klopten of in alle redelijkheid voor waar konden worden gehouden.

    Is dat de norm? Moet de rechter overtuigd worden van de juistheid van beschuldigingen, en is het anders smaad?

    Ik ben wel benieuwd naar de oorspronkelijke smadelijke tekst. Iets zegt me dat het wel niet veel meer zal zijn dan ongefundeerd gescheld, maar puur vanuit de mogelijkheid dat er werkelijk een goed onderbouwd verhaal in staat zou het eigenlijk wel openbaar beschikbaar moeten zijn.

    1. Even citeren: Artikel 261 WvSr

      1. Hij die opzettelijk iemands eer of goede naam aanrandt, door telastlegging van een bepaald feit, met het kennelijke doel om daaraan ruchtbaarheid te geven, wordt, als schuldig aan smaad, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.
      2. Indien dit geschiedt door middel van geschriften of afbeeldingen, verspreid, openlijk tentoongesteld of aangeslagen, of door geschriften waarvan de inhoud openlijk ten gehore wordt gebracht, wordt de dader, als schuldig aan smaadschrift, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.
      3. Noch smaad, noch smaadschrift bestaat voor zover de dader heeft gehandeld tot noodzakelijke verdediging, of te goeder trouw heeft kunnen aannemen dat het te last gelegde waar was en dat het algemeen belang de telastlegging eiste.
      Artikel 262
      1. Hij die het misdrijf van smaad of smaadschrift pleegt, wetende dat het te last gelegde feit in strijd met de waarheid is, wordt, als schuldig aan laster, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste 2 jaren of geldboete van de vierde categorie.
      Dus (artikel 261) als je iemand op Internet zwart maakt dan moet je daar een goed excuus voor hebben, ook al is het waar wat je zegt. (Je moet kunnen aantonen dat je overtuigd was dat het waar was.) Als je gaat liegen alsof het gedrukt staat (artikel 262) wordt de straf hoger.

      Een rechter kijkt naar de omstandigheden van het geval, zowel naar wat er geschreven is als naar de persoon wiens “eer” aangetast wordt. Dat Justin Bieber een losbandig leven leidt is alom bekend, maar suggereren dat Rutte sex heeft met een vrouw is je op glad ijs begeven.

  3. Het lijkt me vreemd dat ik zonder een uitspraak van een rechter of juridische kennis moet kunnen weten wat al of niet laster is. Het lijkt me normaler dat als een rechter heeft gezegd dat iets werkelijk laster is, je dan pas gestraft kunt worden voor het liken.

    1. Datzelfde argument zou je kunnen gebruiken over je eigen publicaties. Ik zeg maar wat, ik weet niet of dat laster is totdat een rechter het zegt, dus ik zeg nooit iets strafbaars. Dat is raar.

      Uiteraard zit er een element in van wetenschap. Als je redelijkerwijs niet kon weten dat iets lasterlijk was, dan ben je met het liken daarvan niet strafbaar. Maar als je het gewoon had moeten weten, dan zie ik niet in waarom je niet strafbaar zou zijn.

      1. En ik neem aan dat een beschuldiging waarvoor geen bewijs is valt onder laster?

        Wat nu als de ‘liker’ aanvoert dat hij te goeder trouw aan had genomen dat de originele poster wel bewijs had voor zijn beschuldigingen (maar die in die post niet had gedeeld)?

        1. Dan wordt de vraag hoe geloofwaardig dat overkomt. Mensen op hun blauwe ogen geloven bij controversiële zaken is een risico, daar kom je niet ver mee.

          Een beschuldiging is laster als je wéét dat hij niet waar is (of dat had moeten weten). Dat is een trapje erger dan smaad, waarin je “alleen maar” iets zegt dat niet waar blijkt of dat wel waar is maar onevenredig schadelijk is om te publiceren.

    2. Ik denk dat de meeste mensen wel slim genoeg zijn om laster te herkennen. Het is meer een probleem dat mensen lasterlijke opmerkingen gewoon tolereren, en zelfs overnemen om verder te verspreiden. Sommige mensen worden dan ook compleet blind voor laster als het om bepaalde personen gaat. Veel politici hebben hier dan ook veel last van. En lasterlijke opmerkingen over politici beginnen we al eigenlijk heel normaal te vinden, ook al blijft het strafbaar.

      Als we straks rechters nodig hebben om in te zien dat een bepaalde opmerking laster is, dan is het wel heel droef met de huidige maatschappij. Dan is het respect voor elkaar helemaal weg.

      Maar feitelijk is de oplossing heel simpel. Je geeft een like omdat je een bepaalde opmerking ondersteunt. Je wordt vervolgens voor laster aangeklaagd en dus bewijs je op dat moment gewoon dat het geen laster is maar ware feiten. Je ondersteunt immers het bericht dus je zult wel bronnen hebben die het verder kunnen ondersteunen. Je bent immers onschuldig tot het tegendeel is bewezen en er is kennelijk bewijs dat de opmerking laster is. Dat bewijs zul je dus alleen maar hoeven te ontkrachten. Dat zou niet moeilijk moeten zijn, tenzij het overduidelijk laster is…

      1. Bij politici komt het ook omdat er steeds meer sprake is van “op-het-randje-opmerkingen” binnen de politiek zelf. Kijk bijv. maar naar Wilders’ uitspraak over Cohen (dat Cohen een schoothondje zou zijn) of naar die van Pechtold over de Turkse (?) ambassadeur (waar hij hem min of meer een Turkse aap noemde). Of semi-politiek, zoals Rutte die het had over “tuig van de richel”. Als het zo normaal wordt binnen de (semi-)politiek, dan vind ik niet vreemd (maar ik keur het niet goed!) dat het ook onder de bevolking normaal wordt jegens politici.

  4. Ik vind het meest interessante hieraan dat je geacht word de waarheid te kennen of in iedergeval als je de waarheid kent hiernaar te handelen. Ik kan me nu al verheugen over de zaak “God bestaat” of nog leuker “Israel is door god aan de Joden geschonken”. Ik weet dat dit Zwitserland was maar in de USA worden dit soort uitspraken nogal eens teruggedraaid door de supreme court, hebben die Zwitsers geen “Hohes Gericht” of zo die dit terug gaat draaien?

    1. Nou ja, dat gaat me wat al te ver. Het gaat hier om vermeende smaad. Dat betreft (on-)waarheden over een persoon. Dat lijkt me in principe wel iets dat je zou kunnen achterhalen. Of anders gezegd, waarom doe jij beweringen over iemand terwijl je geen idee hebt of ze zelfs maar een beetje waar zijn?

  5. “ook als je een bericht juist stom vindt maar wel wilt delen (“gatver moet je dít nou zien, wat een schande”) dan moet je het liken”

    Dit is niet waar. Je kunt een bericht delen zonder een like, en er desgewenst een eigen bericht bij schrijven.

  6. Hmmmm… “copyright-trolls” komen vaak ter sprake. Zou het kunnen zijn dat er nu jurisprudentie aan het ontstaan is waardoor we er ook nog eens “smaad-trolls” bij kunnen krijgen? Hoop het niet. 🙁

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.