Whoa, kun je echt de cel in gaan omdat je in opdracht sjoemelsoftware programmeert?

Een softwareontwikkelaar van Volkswagen is in de VS tot 40 maanden cel veroordeeld voor zijn aandeel in het sjoemelsoftwareschandaal, las ik bij Reuters. De man was volgens het vonnis deelnemer aan een samenzwering met als doel een “stunning fraud on the American consumer.” Wat gelijk behoorlijk wat ophef gaf: je kunt dus strafrechtelijk de cel in gaan wanneer je doet wat je baas zegt.

In theorie is dat inderdaad mogelijk. Artikel 51 Wetboek van Strafrecht bepaalt dat zowel natuurlijke personen als rechtspersonen (bedrijven, verenigingen, stichtingen etc) strafrechtelijk vervolgd kunnen worden. In dit geval was Volkswagen als bedrijf degene die de sjoemel oftewel fraude heeft begaan, dus is vervolging tegen het bedrijf mogelijk.

Maar volgens lid 2 van dat artikel zijn de natuurlijke personen binnen het bedrijf óók te vervolgen wanneer het gaat om “hen die tot het feit opdracht hebben gegeven, alsmede tegen hen die feitelijke leiding hebben gegeven aan de verboden gedraging”. Dat is dus een risico voor die werknemers, maar er staat een belangrijke beperking: ze moeten op een of andere manier een bevoegdheid hebben gehad om het strafbare feit te initiëren of uit te laten voeren. Dus kort gezegd zijn managers en projectleiders persoonlijk te vervolgen, maar de onderknuppels en stagiairs niet.

(Natuurlijk ben je wel persoonlijk te vervolgen ongeacht je positie als je zelf strafbare feiten begaat zonder dat daar een opdracht of iets dergelijks aan ten grondslag ligt. Denk aan een boekhouder die facturen vervalst om daar zelf beter van te worden, of een programmeur die bedrijfsdata verkoopt aan de concurrent. Pas als de handeling het bedrijf redelijkerwijs kan worden toegerekend, komt aansprakelijkheid van het bedrijf in zicht.)

Uit de berichten kan ik niet helemaal halen wat precies de rol was van deze ontwikkelaar, maar ik krijg niet het idee dat hij helemaal onderaan de boom zat en zich verplicht voelde dit te bouwen. Hij is echter ook weer geen manager of directeur, zodat het niet meteen te zeggen is hoe hij onder Nederlands recht strafbaar zou zijn. Ik denk van wel, wanneer hij senior genoeg zou zijn om enige inspraak of beslisbevoegdheid te hebben in het ontwerp of de invoering van deze software.

Wat moet je nu doen als ontwikkelaar, stel dat je zo’n opdracht krijgt. Allereerst zeg ik er wel bij dat het moet gaan om écht duidelijk strafbare zaken en dat dit ook voor jou kenbaar had moeten zijn. Verstuur je facturen die een ander vervalste, dan ben je natuurlijk niet strafrechtelijk aansprakelijk. Die kenbaarheid zal de doorslag geven verwacht ik. Daarbij speelt jouw professionele kennis een grote rol. Had je dit kunnen weten, had iedereen in jouw gebied dit kunnen weten of had dit alleen maar na diepgaande juridische analyses duidelijk kunnen worden?

Bij twijfel is mijn advies altijd, escaleren naar boven en/of naar Juridische Zaken. Je mag verwachten dat daar mensen zitten die dan ook zeggen, oei dit kan strafbaar zijn, laten we het niet doen. Dus dan komt er vanzelf een rem op. En de bedrijfsjurist is normaal ook iemand met als taak het bedrijf beschermen tegen claims, waardoor je ook daarvan mag verwachten dat deze er een stokje voor steekt als het duidelijk strafbaar is. Het is nooit verkeerd om iets aan de bedrijfsjurist te vragen bij zulke twijfels, en naar je manager toe lijkt me dat ook goed verkoopbaar: je wilt weten waar de grenzen liggen zodat je het netjes kunt bouwen binnen de wet.

De Volkswagenzaak is uniek omdat hier tot het hoogste niveau ingestemd lijkt te zijn geweest met de fraude. Dan heb je niemand meer om naar te escaleren of om te laten voorkomen dat er strafbare zaken gebeuren. Dan houdt het juridisch wel een beetje op. Klokkenluiden kan natuurlijk, maar heeft altijd grote persoonlijke gevolgen want of het OM er wat mee doet is altijd de vraag, maar dat je werkgever achter jou aankomt is vrijwel een gegeven. Ontslag nemen ligt voor de hand maar dat raakt mensen natuurlijk gigantisch in hun persoonlijke levenssfeer. Daar heb ik ook geen oplossing voor.

Arnoud

32 reacties

  1. Bij twijfel is mijn advies altijd, escaleren naar boven en/of naar Juridische Zaken.

    De Volkswagenzaak is uniek omdat hier tot het hoogste niveau ingestemd lijkt te zijn geweest met de fraude.
    Kortom, mensen op lagere niveaus hebben jouw advies gevolgd, en krijgen nu alsnog gevangenisstraf?

      1. Je hoeft geen ontslag te nemen, je kunt ook gewoon dat werk weigeren. Wordt je vervolgens ontslagen dan kun je een rechter haarfijn uitleggen waarom je werk geweigerd hebt. Is je klokkenluidersrol ook meteen ingevuld. Op die manier heb je veel meer rechtszekerheid denk ik.

        1. Ja, en dat levert je natuurlijk een geweldige arbeidsrelatie op waarin je werkgever je natuurlijk niet alle rotklusjes toe gaat schuiven en je aan de schandpaal gaat nagelen om je maar weg te pesten.

          Dan kun je wel juridisch in je recht staan om af te dwingen dat je werkgever je weer aanneemt, maar de vraag is echt of je daar veel mee opschiet.

  2. Dus kort gezegd zijn managers en projectleiders persoonlijk te vervolgen, maar de onderknuppels en stagiairs niet.

    Dus als ik opdracht krijg plankgas naar een klant te rijden en ik word vervolgens aan de kant gezet met 200 kmh+ dan ben ik niet strafrechtelijk te vervolgen ? Of is het eerder zo dat managers/projectleiders die zo’n opdracht geven door dit artikel óók te vervolgen zijn ?

    1. Ik heb die opdracht wel eens gehad. Resultaat: ik rij op mijn dooie gemakje en kom een uur te laat. Werkgever ziedend, maar in NL hebben we gelukkig ontslagbescherming. Zo’n Amerikaanse programmeur heeft dat niet – al komen programmeurs gelukkig makkelijk aan de bak.

    2. De aansprakelijkheid van de werkgever voor verkeersboetes is in 2008 bepaald door de Hoge Raad. Kort gezegd komen die voor rekening van de kentekenhouder van de auto”, met dien verstande dat niet valt uit te sluiten dat de werkgever onder bijzondere omstandigheden op grond van art. 7:611 BW gehouden is een boete voor zijn rekening te nemen, bijvoorbeeld indien hij het begaan van de desbetreffende overtreding heeft bevorderd.” Dat laatste is waar het hier om gaat: als je werkgever van je eist dat je te hard rijdt, dan draagt hij de gevolgen.

          1. Maar de verkeersregeling is geschreven om de veiligheid te bevorderen. Dus als een werknemer zegt “ga maar te hard rijden” dan impliceert dat dat hij onveilig rijden bevorderd, met alle gevolgen van dien. Dus als het gevolg van het te harde rijden niet een boete maar een (mogelijk fataal) ongeluk is, dan kan de werkgever er niet vanaf komen met “ja maar ik had niet gezegd dat hij een ongeluk moest maken”. Hoop ik.

            1. Inderdaad. Dan zou ik kijken naar wat de opdracht was en hoe de werknemer dat op moest vatten. “Als dit om 14 uur niet in Groningen is, dan ben je op staande voet ontslagen” om 12.30 in Utrecht te horen krijgen vind ik wat anders dan “oké dit moet ASAP naar Groningen en als je te hard rijdt dan betaal ik de boete”.

      1. als je werkgever van je eist dat je te hard rijdt, dan draagt hij de gevolgen.

        Dat werkt binnen de WAHV (waar de aangehaalde uitspraak ook uitdrukkelijk over gaat : bestuursrecht dus, geen strafrecht), want zo’n boete kan je inderdaad vergoeden. Helaas krijg je als werknemer die met 200+ aan de kant gezet wordt ook te maken met een OBM en een aantekening in de justitiele documentatie. Daarbij is het uiteindelijk vergoeden van de boete iets anders dan ‘de werknemer wordt niet vervolgd’. De werknemer wordt vervolgd en kan op basis van arbeidsrecht de schade die daar uit volgt verhalen.

        Kort gezegd komen die voor rekening van de kentekenhouder van de auto
        Een WAHV boete kan niet aan de kentekenhouder worden opgelegd als er staande gehouden (‘aan de kant gezet’) is. WAHV art. 5.

        1. Dat klopt. In Wegmisbruikers is dat ook regelmatig het geval. De agenten zeggen dan zoiets als “u krijgt de boete op uw naam, als u niet voor de kosten wilt opdraaien omdat het een bedrijfsvoertuig betreft, regel het dan maar met uw werkgever”.

        2. En welke schade levert die aantekening in dit geval op? Schade van het verlies van een rijbewijs kun je een bedrag aan koppelen. Bv een taxi of chauffeur voor alle ritten ipv zelf rijden. Een geld boete is simpel om de schade te bepalen. Een celstraf of strafblad kun je weer moeilijk een bedrag als schade aan verbinden.

  3. Ik vraag me af of het allemaal zo zwart wit is. Een programmeur die een module maakt om bv bij een bepaalde temperatuur bepaalde systemen aan of uit te zetten is niet aan het sjoemelen. Pas als deze modules worden gebruikt om in specifieke situaties te gaan werken kom je op sjoemelsoftware. En zelfs dan kan het nog zo zijn opgezet dat het alleen de parameterfile betreft.

    1. […] Liang was a “pivotal figure” in designing the systems used to make Volkswagen diesels appear to comply with U.S. pollution standards, when instead they could emit up to 40 times the allowed levels of smog-forming compounds in normal driving.
      U.S. prosecutors have charged eight current and former Volkswagen executives in connection with the diesel emissions cheating probe. Liang is one of the lowest-ranking executives charged so far.

      Hij was dus niet “zomaar een programmeur”, maar een leidinggevende engineer die een belangrijke rol heeft gespeeld bij het ontwerpen van de sjoemelsoftware. Hij heeft tevens schuld bekend en meegewerkt en daarom valt de straf voor hem (naar Amerikaanse maatstaven) laag uit.

        1. Na 25 jaar in Duitsland voor VW werkzaam te zijn geweest, waarvan de laatste 2 jaar aan de sjoemel diesels, ging hij in 2008 in de VS aan de slag. In de door jou gelinkte plea agreement staat op pagina 5:

          From about May 2008 to the present, LIANG was the Leader of Diesel Competence for VW Group of America (“VW GOA”), a VW subsidiary.

          Iemand met zo’n staat van dienst en een dergelijke functie beschouw ik toch wel als een van de verantwoordelijken en niet als onbenullig programmeurtje die geen nee tegen z’n baas durft te zeggen…

          1. De “Diesel Competence”-groep bestond uit slechts één persoon: hijzelf (de “Leader”).

            Ik maak er overigens geen bezwaar tegen dat hij wordt aangemerkt als belangrijk figuur in de zaak in de VS. Maar het is wel duidelijk dat hij tot het uitvoerend personeel behoorde, en geen beslissingnemer (leidinggevende, manager, etc.) was. Zulke mensen houden zich niet bezig met draaien aan knoppen.

    1. Eh, lees eens even goed? Arnoud schrijft niet dat de VW-zaak in zijn algemeenheid uniek is maar geeft een specifieke reden op, namelijk omdat er tot het hoogste niveau lijkt te zijn ingestemd met de fraude. Dat is nog niet bewezen bij die andere merken.

  4. Ik heb hier toch moeite mee.

    Ten eerste: Iedereen doet nu wel alsof je van te voren kon weten dat die software illegaal was, en noemt het sjoemelsoftware, maar is dat wel de realiteit? In de autoindustrie is het mbt tot wettelijke normen, meetmethoden (bijv brandstofverbruik) etc altijd een kwestie van het randje opzoeken, waarbij de mentaliteit is: wat niet genoemd staat in de wet of in de norm is vrij. Als je in een industrie met zo’n mentaliteit werkt, vind je het helemaal niet vreemd zo’n opdracht te krijgen, en stel je je niet meteen vragen over of dat wel mag.

    Ten tweede: Die programmeur kan het best gemaakt hebben gewoon om te proberen of het kon, of om het gedrag bij andere motorparameters te proberen, of als tijdelijke oplossing in een proefserie voordat er een typegoedkeuring was, of alleen voor testdoeleinden, of als grapje naar collega’s. Het is degene die besloten heeft dat die feature in de consumentenproducten moest komen die fout zit, niet degene die het gemaakt heeft.

    1. Het is degene die het voor een typegoedkeuring gaar gebruiken die de fout in gaat. Voor eigenlijk alle andere situaties zie ik weinig tot geen problemen.

      Anders stel ik voor alles wat voor strafbare feiten is gebruikt hardhandig aan te pakken. Te beginnen met banken, wegbeheerders en park eigenaren als het maar een keer voor een strafbaar feit is gebruikt. Dat is toch niet redelijk?

  5. Het bedenken van sjoemelsoftware lijkt me eigenlijk ook een methode die voorkomt uit de techniek hoek. Waarbij manager bepaalde (onmogelijke) normen opgeven die gehaald moeten worden en de technici truuks bedenken om die normen te halen en dan bijvoorbeeld voorstellen om de software aan te passen voor testsituaties om die normen alleen daar te halen. Ik zie dit zeker niet alleen als een manager probleem maar als een probleem dat van hoog tot laag in een organsatie is doorgedrongen.

    1. [..] bepaalde (onmogelijke) normen [..]

      De normen zijn prima te halen. Door een toevoeging aan de brandstof (adblue) en een aanpaste katalysator is dat geen enkel probleem. Maar: Het kost meer en is complexer in gebruik. De adblue-tank wordt bij onderhoudsbeurten bijgevuld, maar de gebruiker van de auto moet soms de vloeistof kopen als het verbruik hoger uitvalt, het bijvullen is lastig en ondanks het rare lastige ventiel lukt het toch om te morsen en adblue stinkt als dubbelgedestileerde pis. Het stinkt zo erg dat auto’s met in de cabine gemorste adblue onverkoopbaar blijken.

      Dus: een Euro6-compliant diesel zonder adblue is wat Volkswagen (en Audi en BMW enzovoort) wilde en dat mocht wat kosten.

      1. Interessant is ook dat BMW zijn Amerikaanse diesels wél schoon heeft kunnen krijgen. Kennelijk door grotere AdBlue-tanks met nieuwe katalysatortechniek te combineren. BMW is ook niet in beeld bij de Amerikaanse autoriteiten.

      2. Dat is niet alleen het geval, de Euro6 diesels hebben in verhouding ook minder motorvermogen. Het is niet voor niks dat het eerste wat iedereen doet die zo’n diesel koopt of leased op de lage bijtelling, is het verwijderen van het roetfilter en het chippen van de motor zodat het maximale er uit wordt gehaald.

        Een lage uitstoot is niet onmogelijk, maar een auto met een A++ label waarbij het aantal PK’s hoger ligt dan dat van de concurrent is een onhaalbare kaart.

        1. Het is niet voor niks dat het eerste wat iedereen doet die zo’n diesel koopt of leased op de lage bijtelling, is het verwijderen van het roetfilter en het chippen van de motor

          Echt niet iedereen doet dat hoor. De meeste mensen vinden het prima om het milieu niet zo zwaar te belasten en ook nog in een voordelig belasting bijtellingstarief te vallen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.