Data bestaat juridisch niet, wat betekent dat voor de praktijk?

Data is niets, is een mantra dat ik al geruime tijd verkondig op deze blog. Je kunt geen eigenaar zijn van data, want de wet kent dat concept alleen voor fysieke goederen. Dat roept dan altijd de nodige vragen op: als data niets is, wat doe ik dan allemaal online, en waarom zijn er dan soms toch wetten die wat zeggen over data die ik publiceer of up- dan wel download?

De reden dat ik dit roep, is om aan te geven dat je erg zwak staat wanneer je aanspraak wilt maken op data die je ergens hebt geplaatst. Bij fysieke goederen is dat makkelijk: die kun je te allen tijde terughalen met een beroep op je eigendomsrecht, no questions asked (behalve als je de rekening nog open hebt staan).

Een equivalent daarvan ontbreekt bij data. Er is geen enkele wettelijke grondslag om een kopie van je data op te eisen. Als je er niet bij kunt, of als hij weg is, dan heb je pech en de wet laat je in de kou staan. Hooguit kun je schadevergoeding krijgen voor de tijd nodig om deze te herstellen, maar in veel gevallen wil je helemaal niet de data herstellen of kún je dat niet eens (die vakantiefoto’s van tien jaar geleden, of je bonnetjes van je bedrijf van vorig jaar).

Natuurlijk heb je intellectuele-eigendomsrechten, met name auteursrecht en databankrecht op je data. Maar dit zijn ‘exclusieve’ rechten, oftewel rechten waarmee je anderen kunt verbieden iets te doen met die data. Ze geven je geen recht op toegang tot die data of anderszins beschikkingsrecht over die data. Je kunt daarmee dus alleen eisen dat men de data wist of weghaalt, meer niet.

Data in de vorm van virtuele objecten in online spellen bestaat juridisch dan weer wél, dat is gewoon een stukje eigendom. Dat volgt uit jurisprudentie over diefstal en beroving van dergelijke objecten. Ook je SMS-tegoed en dergelijke saldo’s gelden als eigendom. Maar dit is de uitzondering en niet de regel.

Ik noem dit met enige regelmaat een van de grootste, zo niet het grootste, probleem van de informatiemaatschappij. Informatie is alles, maar is tegelijkertijd niets in deze samenleving. Dat is raar. En het kan héél vervelend uitpakken, want we plaatsen steeds meer data bij derden in plaats van die zelf te bewaren. Als je daar geen zeggenschap over hebt, dan is dus die centrale grondstof van de maatschappij ineens juridisch buitengewoon kwetsbaar.

Misschien dat de nieuwe privacywet vanaf 25 mei hier verandering in brengt. Wie data over hemzelf elders onderbrengt, heeft recht op een kopie van zijn “dossier”, alle persoonsgegevens. Daarmee zou je dus je fotoverzameling terug kunnen halen, die hangt aan jouw account en is dus van jou. Maar ideaal is dat niet – zeker niet voor bedrijven, want data van een bedrijf is geen persoonsgegeven.

Is er een oplossing? Ik betwijfel het. Gewoon in de wet zetten dat eigendomsrecht ook geldt voor computergegevens gaat wat te snel. Je loopt dan tegen allerlei problemen aan, hoe pakt dat uit? Hoe geef je dan bijvoorbeeld data als onderpand, of wat gebeurt er als ik data dan twee keer verkoop? Maar een andere oplossing weet ik ook niet.

Arnoud

21 reacties

  1. Dankjewel Arnout, voor het attenderen op deze eigenaardige constructie. Hoewel, als je bekend bent met intellectueel eigendom is het zo gek niet. Maar evengoed. Het noodzaakt tot nadenken over ons digitale ‘bezit’. Als ICT’er en informatiespecialist denk ik meteen aan één ding, backups (kopieën). 🙂

  2. Hoe werkt dit als bedrijven onderling een contract hebben over data. Bv de beschikbaarheid van backups. In zo’n contract kan beschreven worden wat de data is ondanks dat de wet hier geen concept voor heeft? En kan je er waarde aan hangen. Die waarde moet je natuurlijk als bedrijf goed inschatten anders komt het waarschijnlijk alsnog op niks uit bij de rechter. De consument heeft weinig aan dit soort contracten maar voor bedrijven lijkt het me zeer gangbaar, denk aan sla’s. Of loopt het hier ook mis?

  3. Data in de vorm van virtuele objecten in online spellen bestaat juridisch dan weer wél, dat is gewoon een stukje eigendom. Dat volgt uit jurisprudentie over diefstal en beroving van dergelijke objecten. Ook je SMS-tegoed en dergelijke saldo’s gelden als eigendom. Maar dit is de uitzondering en niet de regel.

    Waar is die uitzondering op gebaseerd, en waarom geldt die niet in andere situaties?

          1. Echt waar? Ik heb het over bijzondere kleren of items in games zoals Overwatch. Is dat echt zo gebouwd dat die niet gedupliceerd kunnen worden?

            Maar zelfs als dat zo is, blijft mijn argument staan 1) Genoeg ‘unieke’ objecten die slechts op detailpunten verschillen worden vanzelf minder uniek. 2) Zelfs al is dat systeem zo gebouwd, dan kan dat vast wel aangepast worden, is gewoon een kwestie van willen, niet van kan wel of kan niet 3) Zelfs als het echt niet kan, dan is dat nog altijd zo omdat dat een keuze is geweest van de bouwer. Dat komt er dus op neer dat je vrij kunt kiezen iets ‘uniek’ te maken, waardoor het wel bestaat, of niet, waardoor het niet bestaat. Is ook wel een beetje vreemd, dat je vrij kunt kiezen of de data die je systeem gaat genereren wel of niets ‘juridisch iets’ is.

            Ik ben trouwens ook zeker dat mijn collectie familiefoto’s ook uniek is. Is die dan ook juridisch ineens ‘iets’.

            Kortom: De vraag van Corne blijft staan, het antwoord van Michel leidt tot allerlei ongerijmdheden.

            1. Het gaat dan toch om kleding e.d. die je kunt ‘kopen’ of vinden in een loot box bijvoorbeeld? Dergelijke items zijn niet door spelers te kopiëren lijkt me. Dat is wat ze waarde geeft, ik heb wel dat grote zwaard en jij niet. Als jij dat zwaard wil hebben, dan wil ik geld van je hebben. En als ik het geld heb, dan heb jij het zwaard en ik dus neit meer.

              Ik snap dat de speleigenaar alles aan kan passen en iedereen dat zwaard spontaan in hun inventory kan steken. Maar dat is niet het argument. Het gaat erom of in de situatie zoals die er is, het object uniek te noemen is in de zin van “als ik het heb, dan jij niet”. Er mogen best twee gelijke objecten zijn, zolang elk object maar onafhankelijk van de andere opereert. Net zoals mijn overhemd uniek is ondanks dat jij hetzelfde kocht bij de Bijenkorf.

              Het klopt dat een speleigenaar dus eigendommen kan maken: hij programmeert een nieuw zwaard met vlammenwerper, en dan kan hij die eigendommen kan verkopen. Ik zie dat als niet anders dan een boer die nieuwe eigendommen schept door een kip eieren te laten leggen of een pruimenboom te planten.

              Misschien moeten we niet ‘uniek’ zeggen maar ‘niet-kopieerbaar binnen de spelcontext’.

              1. OK, misschien ‘niet kopieerbaar binnen de spelcontext’. Daar kan ik mee leven.

                Maar dan introduceer je dus een volkomen kunstmatige context ‘het spel’ binnen het recht. De absoluutheid van het recht wordt dan wel heel gemakkelijk ondergraven.

                Eigenlijk is dat hetzelfde als per ongeluk (of expres) het schaakbord van twee spelers omgooien… zij creeeren een kunstmatige werkelijkheid met hun schaakspel. En het is lullig en onbeschoft om hen dat plezier te ontzeggen, maar niet strafbaar.

              2. Zoals ik er naar kijk gaat het ook bij spelitems, beltegoed of banksaldo niet om data, maar om een recht. Dat recht (bijv op je geld) is op een computer opgeslagen maar het zal je worst zijn hoe. Het gaat er om dat je het recht hebt. In spelcontext is dat het recht om een bepaald zwaard met vlammenwerper te gebruiken.

                1. Klinkt als een bruikbare manier van kijken. Kan je dit recht ook laten gelden tegenover de spelbeheerder? Wat als je een virtueel item koopt van de spelbeheerder, en de spelbeheerder verwijdert daarna jouw virtuele item? Wat als de spelbeheerder de spelregels zo verandert dat jouw dure virtuele item waardeloos wordt? Wat als kort na jouw aankoop iedereen plotseling praktisch gratis kan beschikken over jouw duur gekochte item, waardoor het waarde verliest? En wat als je je virtuele item niet van de spelbeheerder hebt gekocht, maar van een andere speler (al dan niet tegen de spelregels in)?

                  Wat zijn je rechten dan precies? En waar zijn die op gebaseerd? Voor zover ik weet wordt dit bij online spellen nog niet expliciet contractueel vastgelegd. Is hier wetgeving voor?

                  Leuk om dit ook op banken toe te passen. Je zou een bank ook kunnen zien als een “spelbeheerder”. Alleen: banken zijn wel degelijk zwaar gereguleerd.

  4. Als er al bedragen in staan voor een vergoeding als er data weg is dan is dit bedrag vaak beperkt of enkel bij duidelijke opzet van toepassing. Dit is heel dubbel. Een SLA die alle schade dekt en ook nog goed betaalbaar is en niet haast alles uitsluit moet ik nog tegenkomen.

  5. In een aantal gevallen kan wetgeving ook voor privé personen niet helpen: als de cloud provider failliet gaat, of als de data verloren gaat door een technisch probleem, een software fout, een boze (ex-)employee, of overheidsingrijpen (FBI – Megaupload).

  6. in veel gevallen wil je helemaal niet de data herstellen of kún je dat niet eens (die vakantiefoto’s van tien jaar geleden, of je bonnetjes van je bedrijf van vorig jaar)

    Als door nalatigheid van de dakdekker je fotoalbums in vlammen opgaan, of de ingehuurde koerier verliest de administratie, hoe wordt dan de schade bepaalt en waarom is dat niet toepasbaar voor het digitale equivalent?

  7. Als cloudprovider moet je de eventuele schadevergoeding in de prijs doorberekenen, en dat kan alleen als de klant van tevoren aangeeft hoeveel het waard is. Eenvoudig te doen bij het online afluiten van het contract met een veldje waar je de waarde invult, en het abonnementsgeld met 10% van de waarde wordt verhoogd. Dat veld zal dan vrijwel altijd op 0,0 blijven staan, omdat data kennelijk niets waard is. Misschien is de oplossing wel om expliciet in de wet te zetten dat data niets waard is, tenzij de eigenaar er een prijs aan hangt.

  8. ‘Data’ is meervoud. Ik weet, dat een Nederlander zich niet kan voorstellen, dat een meervoud op iets anders kan eindigen dan een -n of -s, maar er zijn talloze andere manieren om het meervoud te vormen.

    1. Ik denk dat werkelijk taalgebruik de taaltechnische kant hier aan het inhalen is, zoals bij de of het deksel. Momenteel is data meervoud, maar het wordt beiden. Data in de zin van digitale gegevens wordt standaard als enkelvoud gebruikt (en dan is het meervoud van data ook nog eens data). Zo is het verschil ook iets duidelijker tussen data als in gegevens of als in het meervoud van datums op je kalender. Maakt het redelijk overzichtelijk. Als het zou zijn “Data bestaan niet”, ga je toch denken dat Arnoud een soort anti-kalender cultleider is.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.