Wat is nu echt het juridisch nut van de blockchain?

De blockchain afserveren als een hype, het begint op zichzelf een hype te worden volgens mij. Maar ergens wel terecht: als iets ondertussen de oplossing voor alles begint te worden, dan moet je daar ook kritisch tegenover kunnen staan: wat is dan nu echt het nut van die blockchain? Het systeem is technisch zeer vernuftig en bitcoin was een heel goed idee, maar wie deze blog volgt weet dat ik de overige toepassingsgebieden niet perse nuttig vindt. En na deze rant wordt het tijd daar ook eens juridisch op te reflecteren.

Eerste en lastigste vraag is wat mensen nu precies bedoelen als ze “de blockchain” zeggen. De meest gehoorde omschrijving is dat het een gedistribueerd grootboek is, wat dan wordt gezegd alsof iedereen wel eens zo’n administratieve verzamelmap met documenten in de hand heeft gehad. Iets praktischer is “multiple copies of a giant Excel spreadsheet”, maar ik geef toe dat dat in je investeringspitch iets minder sjiek staat. Maar in de kern is het dat wel – een registratie van transacties, waarbij er niet één authentiek origineel is maar een hoop mensen elk een kopie hebben en middels consensus vaststellen of een nieuwe transactie klopt met de geregistreerde geschiedenis.

Er zit een heleboel technologie achter om dit te laten werken, vervalsingen tegen te houden en mensen te stimuleren hieraan mee te werken (zoals het minen of delven van bitcoins, in dat blockchainsysteem). Maar uiteindelijk gaat het daar niet om. De kern is dat je het idee van een centrale autoriteit of een authentiek origineel loslaat en in plaats daarvan consensus over de administratie haalt bij een grote groep mensen. Gedistribueerde consensus in plaats van autoriteit. Grote voordeel daarvan is dat die grote groep mensen veel lastiger (of eigenlijk onmogelijk) te manipuleren is om informatie aan te passen.

Nu is het natuurlijk een probleem dat registraties van van alles en nog wat aan te passen zijn als je niet uitkijkt. Foutjes worden overal gemaakt, en beheerders kun je omkopen, bedreigen en wat al niet meer. Het blockchainsysteem voorkomt dat inderdaad. Maar dan dringt zich de vraag op, is dat voordeel zo veel groter dat we over moeten stappen?

In de juridische wereld kennen we dat probleem natuurlijk al veel langer. En er zijn dan ook al lang oplossingen voor bedacht, zoals de notaris die als taak heeft als vertrouwde derde te fungeren. Als de notaris het zegt, dan is het waar (art. 156 Rechtsvordering). Idem voor bijvoorbeeld de constatering door een deurwaarder, of de registratie bij het Kadaster van perceelgrenzen. Natuurlijk zitten hier zwakke punten, in theorie is een notaris omkoopbaar of te foppen, maar dit is uiterst zeldzaam en vrijwel altijd te detecteren als het toch speelt. Het voelt dan wat zwaar om dat hele systeem af te schaffen.

Daar komt bij dat de blockchain net als elk nieuw systeem last heeft van het rewrite syndrome. Laten we het opnieuw bouwen, want het huidige systeem is rommelig, oud en zit vol met rare constructies waarvan we de helft niet snappen. Dit is een bekende reflex bij software-ontwikkelaars, en het is zeer begrijpelijk maar het probleem is dat dat oude systeem zo rommelig en raar is omdat het tien jaar aan bug fixes en ondersteuning voor randgevallen heeft meegekregen. Dat nieuwe systeem wordt dan strak en fris opgezet en blijkt vervolgens al die randgevallen en bugs niet te kunnen adresseren, wat dan de komende tien jaar weer allemaal opnieuw toegevoegd moet worden.

We hebben het hier dan over juridische randgevallen. Zaken waarover geen consensus is, moet je niet met een consensusmechanisme beslissen. Neem de situatie dat iemand met een ernstige ziekte een grote transactie doet. Het is goed denkbaar dat dat niet de bedoeling was, en dat die dus teruggedraaid moet worden. In het oude systeem ga je dan naar de rechter, die toetst aan redelijkheid, billijkheid en verwachtingen over en weer en hakt dan een knoop door. Zulk maatwerk krijg je niet in een blockchainsysteem geïmplementeerd. Dat systeem kent alleen de binaire optie dat het klopt en de optie dat het niet klopt.

Natuurlijk, dit is een randgeval en de overgrote meerderheid van de gevallen zijn prima te automatiseren. Maar als ik één ding heb geleerd van het recht, dan is het wel dat iedere situatie een uitzondering of randgeval kent en dat het recht al zesduizend jaar lang daar rekening mee probeert te houden. Dát lijkt me de grote uitdaging voor de blockchain.

Arnoud

10 reacties

  1. Voor mij falen tot nu toe nog steeds 99% van de blockchain oplossingen op het essentiele criterium dat ze de deelnemers effectief genoeg moeten stimuleren om uberhaupt mee te blijven rekenen. Want we zitten natuurlijk allemaal al decennia op de eerlijkebanaancoin te wachten, nietwaar…

  2. Als je iets opzet dat zekerheid moet geven dan zoek je iets dat de komende tientallen jaren waarschijnlijk blijft werken en daar gaat het hier mis denk ik. Welke motivatie is er om over tientallen jaren nog bij te dragen?

  3. Gewetensvraag: Is het wel haalbaar dat iedereen straks “multiple copies of a giant Excel spreadsheet” heeft?

    Gewoon technisch bedoel ik dat. Als we daadwerkelijk elke webpagina, softwarepatch, transactie, boodschappenlijstje, en dergelijke in een blockchain stoppen om de echtheid te garanderen, dan wordt dat een behoorlijke digitale archiefkast.

    Ik heb al eens wat experimenten gedraaid met netwerken die dit uitproberen, zoals ZeroNet en ipfs, maar je komt er snel achter dat het zelf hosten van al die data ongeveer net zo kostbaar is als al die ronkende servers. Economisch dus vooral interessant naar mijn inzien als het client-server model niet uit kan.

        1. Als er een volgnummer bij zit kan het in theorie. Wel vertrouw je het deel voor je als de hashes aansluiten. Voor het deel na je moet je die persoon blind vertrouwen en bij een discussie is er geen bewijs wie van jullie gelijk heeft denk ik.

      1. Dat kan op zich. Maar let op een spatie of witregel wijzigen zorgt voor een andere hash. Het opnieuw opslaan kan in bepaalde gevallen al een nieuwe hash opleveren. Plaintekst kun je gauw vrij veel van opslaan en kent denk ik de beste mogelijkheden voor het opslaan of hashen.

  4. “Grote voordeel daarvan is dat die grote groep mensen veel lastiger (of eigenlijk onmogelijk) te manipuleren is om informatie aan te passen.” Dat hoeft ook niet. Wie, al dan niet samen met anderen, over meer dan 50% van de rekenkracht van een blockchain beschikt kan tenminste theoretisch uitkomsten manipuleren. Dat probleem is inmiddels ook door Forrester gesignaleerd. Ook slim forken zou volgens deskundigen een mogelijkheid tot manipulatie bieden. Hoe dan ook we zijn inmiddels 10 jaar verder en er zijn weliswaar veel (vooral overheids)pilots maar nauwelijks werkende toepassingen. Dat zou genoeg moeten zeggen.,..

  5. Veel leuker is om je eigen administratie volgens een logstructuur (lees journaal uit boekhouding) op te zetten. Elke entry krijgt een hash en je kunt de hash laten ondertekenen. Dan heb je bewijs van geschiedenis zonder dat je gegevens openbaar worden (de hash van transactie met key 87654 was op 1 April 12345). Daar is geen gedistribueerd systeem voor nodig.

  6. Wat ik mis in veel toepassingsgebieden waar de blockchain nu veelvuldig aan wordt gekoppeld is het antwoord op de vraag: Welk probleem probeer je nu precies op te lossen? Meestal heb je hier helemaal geen blockchain voor nodig, sterker nog het is een slecht idee. Komt nog eens bij dat in veel blockchaintoepassingen er helemaal geen sprake is van een gedecentraliseerde infrastructuur waarbij een verzameling stakeholders de transacties bewaken. Kortom, je wint er niets mee terwijl je jezelf wel opzadelt met techniek die een hoop nadelen heeft.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.