Rechtbank: Deliveroo-bezorger is zzp’er en geen werknemer

Deliveroo fietskoerier Sytse Ferwerda (20) is een zelfstandig ondernemer en geen werknemer, las ik bij de NOS. De overeenkomst die Ferwerda sloot met de maaltijdkoerier is een overeenkomst van opdracht, ondanks het feit dat hij eerder in dienst was en eigenlijk onder dit nieuwe contract exact hetzelfde werk deed. Dat vonniste de Amsterdamse rechtbank afgelopen maandag. De uitspraak bevestigt dat de platformeconomie goed de gaatjes opzoekt van het recht, in dit geval het arbeidsrecht. De bal is dus aan de politiek om hier wat aan te doen.

De zaak van fietskoerier Ferwerda is redelijk standaard bij platforms als deze: hij had zich aangemeld om maaltijden te bezorgen, en kreeg in eerste instantie een arbeidscontract voor bepaalde tijd. Op zeker moment besloot Deliveroo dat het beter voor haar bezorgers was om als freelancer aan de slag te gaan, zodat ook Ferweda geen nieuw arbeidscontract kreeg maar een overeenkomst van opdracht waaronder hij op eigen titel aan het werk ging. Daar kreeg hij achteraf spijt van, en hij stapte naar de rechter met in de kern het argument dat dit een verkapt arbeidscontract was.

De wet kent een sterke bescherming voor werknemers, althans op papier. Een contract is een arbeidscontract wanneer aan zekere feitelijke omstandigheden is voldaan, ongeacht wat partijen op papier zetten. Het is dus mogelijk dat iets dat “Freelanceovereenkomst” heet, aangemerkt wordt onder de wet als een arbeidsovereenkomst. (Dit is waarom opdrachtgevers vroeger altijd een VAR wilden, dat was een garantie dat dit niet zou gebeuren.)

Kern van een arbeidscontract is dat sprake is van betaling van loon, van een gezagsverhouding en persoonlijke arbeid. Dat laatste betekent dat een werknemer zichzelf niet mag laten vervangen, hij moet zelf het werk doen. Hij moet daarbij de instructies van de werkgever opvolgen over hoe het werk gebeurt (de gezagsverhouding), terwijl een opdrachtgever alleen kan zeggen wat hij wil hebben en wanneer. En als laatste heeft een werknemer recht op loon voor de gewerkte uren.

In dit geval staat heel duidelijk op papier dat geen sprake was van persoonlijke arbeid: de bezorger mocht zich laten vervangen. Ook was er op papier geen gezagsverhouding: de bezorger mocht in eigen kleding en met eigen warmhoudbox op pad, en had daarbij het recht iedere opdracht te weigeren als hij daar zin in had. Papier alleen is niet genoeg: ook de werkelijke uitvoering telt mee. Als die anders uitpakt dan het papier, dan is dat doorslaggevend. In dit geval had Ferweda zich ingeschreven als zzp-er bij de Kamer van Koophandel, wat volgens de rechter een zekere indicatie is dat hij zich bewust was van de veranderde arbeidsrelatie.

Belangrijk daarbij was de wijze waarop Deliveroo orders voorstelt aan bezorgers. Daarbij wegen factoren mee als hoe vaak je orders aanneemt of weigert en hoe netjes je die uitvoert. Dit ranking systeem kun je zien als een truc om mensen te dwingen alle orders te accepteren, en zo alsnog een soort arbeidsverhouding te creëren. Maar nee:

14. Al is van een direct rankingsysteem geen sprake, vast staat wel dat bezorgers die naar de maatstaven van Deliveroo goed presteren “priority acces” krijgen om een tijdvak in een zone te reserveren en daardoor meer kans hebben om op gewilde tijden bestellingen aangeboden te krijgen. Daar staat tegenover dat ook bezorgers die naar de maatstaven van Deliveroo minder goed presteren nog steeds (zij het later dan degenen met voorrang) tijdvakken kunnen boeken. Eveneens bestaat de mogelijkheid zonder van te voren tijdvakken te boeken in te loggen en de op dat moment aangeboden bestellingen te bezorgen, al bestaat daarbij de kans dat een tijdvak in een bepaalde zone al is volgeboekt.

Er is dus altijd een reële mogelijkheid om werk te krijgen als opdrachtnemer, zodat van dwang eigenlijk geen sprake is.

Deliveroo stelde wel eisen aan de manier van werken, maar dat ging eigenlijk alleen over veiligheidseisen. De kleding die men draagt, is een vrijwillige keuze: je mag in eigen kleding of zelfs in de kleding van de concurrent gaan bezorgen. Ja, ik viel ook van mijn stoel toen ik het las. Maar de advocaat van Deliveroo heeft het gezegd. En als laatste kijkt de rechtbank naar de relatief lage inkomsten per maand – 14 uur werk per maand is niet veel.

Alles bij elkaar is de conclusie onvermijdelijk: dit is echt een zelfstandige bezorger, geen pseudo-werknemer van Deliveroo. Althans volgens de formele juridische theorie. Praktisch rammelt er hier van alles, maar dat komt omdat de “platform economie” (je personeel aansturen met een app) keurig de gaatjes opzoekt van de wetgeving. De rechter kan daar echter niet op ingrijpen, omdat die gaten herstellen toch echt de taak van de wetgever is. Vorig jaar december fronste de Kamer de wenkbrauwen over deze actie van Deliveroo, dus ik ben benieuwd.

Arnoud

29 reacties

    1. Dat heeft er volgens mij vooral mee te maken omdat de sociale zekerheden best zijn uitgekleed de afgelopen tien jaar, en omdat de meeste Nederlanders het grootste deel van hun spaarvermogen kwijt zijn geraakt in de vorige economische crisis. Werknemers hebben gewoon niet de financiële reserves om hun poot stijf te houden tijdens onderhandelingen. Ook is de Nederlandse arbeidsmentaliteit nogal van het ‘niet teveel willen vragen’. Daarom ook dat discussies over salaris op de werkvloer nogal gevoelig liggen.

      Belangrijke details in deze discussie:

      Het nieuwe kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie komt met een minimumuurtarief voor zzp’ers. Wie minder verdient, is geen zelfstandige. — oktober 2017, RTL nieuws
      Dit is dan weer gebaseerd op een EU richtlijn welke nu in de maak is. het zou dus best kunnen dat de wetgeving in de komende jaren veranderd om dit te wijzigen.

    2. Het UWV stimuleert mensen om zzp’er te worden (zodat ze minder werklozen hoeven melden, vermoed ik). Bovendien zitten er nu eenmaal mensen in die branch. Ferwerda kreeg ook pas achteraf spijt. Je kunt niet verwachten dat iedereen overziet wat de gevolgen zijn van deze keuze en een andere baan zoeken is vaak een hogere drempel dan hetzelfde werk blijven doen, zelfs als je daarvoor ineens zzp’er moet worden.

  1. Als het (gemiddeld?) 14 uur werk per maand is, dan is het meer een bijbaantje. Waarom zou je voor een bijbaantje ZZP’er willen worden? En kun je dan wel voldoen aan de eis van meerdere opdrachtgevers?

    1. Het verbaast mij net als velen dat er inderdaad mensen zijn die voor zulke bijbaantjes dit soort moeite doen. Het wekt bij mij oprecht de vraag op of dit niet gewoon een soort collectieve ultimatum game is, waarbij we wel mopperen maar alsnog gewoon nauwelijks lonend werk accepteren. Dat zou nog begrijpelijk zijn bij gebrek aan alternatieven, maar dat zie ik in onze huidige economie echt niet. Bij de lokale Albert Heijn en het lokale cafe nemen ze altijd mensen aan onder aanzienlijk betere voorwaarden. Waarom dus niet gewoon een dergelijk onzin aanbod als zzp’er worden voor 14 uur per maand laten liggen?

      1. Bij Albert Heijn zit je veel strakker in een keurslijf: je begint om 8 uur en je mag pas om 16 uur naar huis, en je bent continu in de winkel bezig met kassa of vakkenvullen. Ik kan me voorstellen dat fietsen in de stad, steeds op andere plek zijn en ondertussen dingen zien én zelf bepalen of je wel of niet een bestelling gaat doen wel prettiger voelt. Als je tegen je AH teamleider zegt, nou nee ik ben er over een half uur weer, dan heb je echt een probleem. Bij Deliveroo kost dat je alleen de bezorgbeloning voor één ritje.

        1. Maar wat jij beschrijft lijkt me toch gewoon dezelfde afweging die de meeste werkzame Nederlanders moeten maken: ga je voor het geld of is vrijheid en werkplezier het belangrijkst? Als je al bereid bent zzp’er te worden voor maar 14 uur per maand dan is geld blijkbaar niet je grootste drijfveer, wat mij niet per definitie ongezonde marktwerking lijkt. In dit geval zie ik dat nog steeds niet zolang er sprake is van echte keuzevrijheid in de markt, en redelijke alternatieven zijn er genoeg. Voor zover ik weet werkt Albert Heijn met diensten van 4 uur, dus erg lang hoef je niet gescheiden te blijven van je ware roeping 😉

          Net als met de krantenbezorgers van vroegah zou je overigens kunnen betogen dat dit soort klusjeswerk helemaal niet bedoeld is om in iemands levensonderhoud te voorzien (zie ook jeugdloon), maar zich vrij exclusief richt op leuk werk voor een zakcentje. Zo worden studenten al sinds jaar en dag op dezelfde manier ‘uitgebuit’, waarbij op dezelfde manier wordt gezocht naar de mazen in de wet.

          Het zou voor mij eigenlijk pas een andere discussie worden als genoeg mensen met dit soort werk hoofdzakelijk in hun levensonderhoud proberen te voorzien, zoals in het geval van PostNL. Maar als het zover komt dan is de politiek inderdaad gewoon aan zet.

    2. En kun je dan wel voldoen aan de eis van meerdere opdrachtgevers?
      Is dat een eis dan? Is het niet voldoende om aan te tonen dat er geen gezagsverhouding is en anderen het werk ook mogen uitvoeren?

      1. Je moet inderdaad meerdere opdrachtgevers hebben, want anders kom je niet eens in aanmerking voor de ondernemersbelastingaftrek. Die heb je heel hard nodig, anders kukel je direct onder het bestaansminimum. De Hoge Raad heeft die eis van meerdere opdrachtgevers meerdere keren bevestigd. Voor zover ik begrepen heb, moet dat meerdere worden uitgelegd als minimaal drie.

  2. Beetje suf van de rechter. Had hij helemaal niks kunnen zeggen over het feit dat er eerst een arbeidsovereenkomst was voor precies hetzelfde werk? En dat de knul min of meer gedwongen werd deze constructie aan te gaan? “… en, geleidelijk aan, verwachten we dat alle riders die werken met Deliveroo op deze manier zullen werken. … Voor jou betekent het dat je contract afloopt op «Einddatum contract».”

    FNV zou zijn hoger beroep moeten bekostigen!

    1. Het is leuk om te zeggen: beetje suf van de rechter, maar het enige wat die heeft als reden is (echte of vermeende) spijt bij de bezorger en een contract. Hij kan toch niet een contract ontbinden omdat een van beiden spijt heeft?

      Stel nu eens dat ze allebei willens en wetens een ‘overeenkomst van opdracht’ wilden sluiten. Hoe hadden ze dat dan anders moeten doen? Wat had er dan anders in het contract moeten staan?

      1. Dat is waar ik juist op inhaak. Het gaat niet zozeer om “spijt”. Het gaat om dat hij gedwongen was dat nieuwe contract aan te gaan, omdat hij anders zonder geen enkele contract zou blijven zitten.

        1. Hoe, gedwongen? Ik heb het vonnis nagelezen en zie nergens ook maar een hint van ‘gedwongen’.

          Dat is interpretatie achteraf.

          Je weet niet of hij (toen) liever een arbeidsovereenkomst of een zzp overeenkomst wilde, als die keus er al was (maar die was er niet). De keus was: geen contract, of een zzp contract.

          En dat die keus soms niet leuk is, en dat je daardoor een voor jou suboptimale keuze moet maken, wil ik ook meteen geloven. Maar je kunt toch moeilijk een andere partij dwingen je een contract aan te bieden dat ze je niet willen aanbieden?

          Zonder duidelijke tegenindicatie kan de rechter niet anders dan aannemen dat wat op papier staat, ook is wat de partijen overeen wilden komen. En jij en ik kunnen dat ook niet. En ik zie nergens een tegenindicatie.

          1. Ik denk dat de uitslag van de rechtszaak nooit anders was geweest, maar neemt niet weg dat vanuit overheidswege de bevolking beschermd zou moeten worden tegen dit soort praktijken. Het probleem is namelijk dat iedereen behalve de werknemer erbij gebaat is dat die zzp’er wordt, waardoor zeer verkeerde prikkels ontstaan. De werkgever is van allerlei verantwoordelijkheden af, het UWV hoeft niet meer op te draaien voor uitkeringen en de regering kan positieve werkloosheidscijfers publiceren, maar niemand beschermt de man die in de zzp-rol is getild en nu nergens recht meer op heeft. Want reken maar dat de nadelen zijn onderbelicht en er overdreven (maar niet bindende) beloftes zijn gedaan.

            1. Ik ben het met je eens dat de bevolking beschermd moet worden tegen misbruik. Maar we moeten ook realistisch zijn:

              Niet voor alle werkzaamheden die iemand gedaan wil hebben en die iemand anders wil doen is een klassieke arbeidsovereenkomst de aangewezen contractvorm.

              Dit kan zijn omdat het eens af en toe een uurtje is, of omdat de werkgever wel netjes wil omgaan met de werknemer en de overheid, maar gewoon opziet tegen de enorme administratieve lasten, of omdat de werkgever bang is dat de werknemer misbruik gaat maken van werknemersbescherming.

              Laten we wel wezen: jobs van 38 uur per week, met regelmatige uren, en ‘for life’ worden schaars. Andere jobs steken de kop op.

              Als je te rigide blijft vasthouden aan de klassieke arbeidscontracten met al hun lasten voor de werkgever en voordelen voor de werknemer, en die maar met geweld op arbeidrelaties wilt laten passen waarvoor ze niet bedoeld zijn, dan dan gaat dat niet goed. De arbeidsrelatie komt niet tot stand, of er worden extreme ontwijkingsconstructies opgezet.

              En daar is ook niemand bij gebaat.

              1. Wat bedoel je precies met de laatste alinea?

                Als je te rigide blijft vasthouden aan de klassieke arbeidscontracten met al hun lasten voor de werkgever en voordelen voor de werknemer, en die maar met geweld op arbeidrelaties wilt laten passen waarvoor ze niet bedoeld zijn

                Welke arbeidsrelaties zijn er precies niet geschikt voor de klassieke arbeidscontracten dan? Ik denk dat de voormalige werkgever hier juist heeft aangetoond dat het prima op de klassieke manier kan, maar dat er om bedrijfseconomische redenen is besloten dat de kosten omlaag moeten en de werknemer maar zzp-er moet worden om dat te bewerkstelligen.

                Zo pronkt deliveroo met andermans veren, een prima verdienmodel wellicht, wel de lusten maar niet de lasten. Als je een bedrijf voert komen daar nu eenmaal administratieve lasten bij kijken, helemaal als je anderen werkzaamheden wil laten uitvoeren. Als je geen zin hebt in die administratieve rompslomp, moet je daar dan je (voormalige) werknemers mee opzadelen?

                1. Ik heb geen specifieke mening over deze zaak. Ik wil niet speculeren of deze arbeidsrelatie onder een klassiek contract zou kunnen/moeten vallen. Voor mij is het even waarschijnlijk dat Deliveroo tijdelijk en met tegenzin een zeker (voor hun op de lange termijn onhoudbaar) model geaccepteerd hebben, dan dat zij bewezen hebben dat een dergelijk model ook prima kan, zoals jij beweert.

                  Maar daar gaat mijn opmerking niet over.

                  Wat ik bedoel met de laatste alinea is: Als je als goedwillende potentiele werkgever slechts een week per jaar, of de ene week 1 uur en de ander week 20 uur, iemand nodig hebt, en iemand gevonden hebt die dat voor een eerlijke vergoeding flexibel voor je wil doen, en je wilt ook nog best de nodige verzekeringen en sociale bijdragen betalen, dan nog blijft het moeilijk om die persoon aan te nemen, wegens allerlei risico’s (ziekte, burn-out, opleidingsverplichtingen, arbeidsongevallen door onbenulligheden of katers, lange termijn commitment).

                  De consequentie is: je neemt als potentiele werkgever niemand aan en je werkt zelf 60 of 70 uur per week, of je gaat naar het zzp model voor medewerkers. Je moet wel, want er is geen serieus alternatief.

                  De wetgeving is heel erg werknemer-gericht (waarschijnlijk als antwoord op historische misbruiken door werkgevers) en levert een enorme administratieve last op voor de werkgever. Fijn voor de werknemer.

                  Maar de consequentie is wel dat vele, op zich goedmenende, potentiele werkgevers, zeker die werkgevers die niet meteen een fulltime baan met regelmatige uren in de aanbieding hebben, het gewoon het risico en de rompslomp niet waard vinden om iemand aan te nemen.

                  Lang niet alle werkgevers zijn Philips of NS of KLM of Rabobank, vergeet dat niet.

    2. Het doet me op deze manier heel sterk denken aan die straatschoonmakers in Den Haag die werden wegbezuinigd door de gemeente, vervolgens bij het UWV terechtkwamen en nu precies hetzelfde werk doen voor de gemeente op vrijwillige basis en dus voor een veel lager loon (want uitkering is lager dan wat ze voorheen betaald kregen door de gemeente)…

  3. Hoe zit het dan met aansprakelijkheid? Als deze meneer geen werknemer is maar zelfstandig ondernemer, dan zou het ook betekenen dat hij nu ineens zelf verantwoordelijk is voor alle bedrijfsaansprakelijkheid die daarbij hoort. Dus als ie onder werktijd een ongeval krijgt, dan is ie ineens als ondernemer, niet als particulier aansprakelijk. Want zijn privé verzekering zal dit niet dekken.

    Lekker handig trucje van Deliveroo om zo onder (dure) bedrijfsaansprakelijkheidsverzekeringen uit te komen.

    1. Verzekering is door Deliveroo geregeld en betaald (sinds mei 2018)

      Voor Deliveroo-koeriers is die verzekering kosteloos. Nederlandse en Belgische bezorgers worden door een Belgische tussenpartij verzekerd. Persoonlijk letsel is gedekt, net als aansprakelijkheid bij een ongeluk dat zich onder werktijd voordoet. Ook wordt een eventueel verlies van inkomen vergoed: tot 75 procent van de gemiddelde verdiensten van een bezorger, maximaal dertig dagen lang. Bezorgers zijn verzekerd op het moment dat ze ingelogd zijn, tot een uur erna – ongeacht of ze met het afhandelen van een bestelling bezig zijn of niet.

  4. Een uitgebreid gemotiveerd maar toch minder bevredigend vonnis. Ik vind niet dat er willens en wetens getekend is. Ferweda reageert daags na bekendmaking van het nieuwe verdienmodel, wetend dat hij drie maanden later zijn baan kwijt is. Juist in een arbeidsverhouding wordt misbruik van omstandigheden eerder aangenomen. De inschrijving bij de KvK is nodig voor Ferweda’s BTW administratie. Ook dat is geen doorslaggevend bewijs voor zijn instemming. Het “priority acces” systeem lijkt verdacht veel op beoordelen. En betaalt Deliveroo Ferweda voor een voor haar risico geannuleerd ritje op basis van art. 7:411 BW? Ook als dat contractueel is uitgesloten, kan er sprake zijn van de in de jurisprudentie ontwikkelde reflexwerking van consumentenbescherming bij zeer kleine (en afhankelijke) ondernemers. En over de vraag over het ontbreken van meerdere opdrachtgevers: de fiscus en het UWV nemen schijnzelfstandigheid eerder aan als je maar één opdrachtgever hebt, zeker als die opdrachtgever je vorige werkgever is. Ik hoop op hoger beroep.

    1. Een groot deel van de argumenten die jij noemt golden onder de vorige wetgeving (toen er met VAR gewerkt werd.) De wet is gewijzigd naar “modelcontracten” en daarna is de goedkeuring van die contracten een puinhoop geworden… Helaas, dankzij slecht wetgeving kunnen een heleboel (te) laag betaalde banen nu met ZZP contracten ingevuld worden. Denk ook maar aan post- en pakketbezorging.

  5. Het voordeel van ZZP-er is dat je wel elk jaar je uurtarief kan indiceren. En in feite zou kunnen bepalen of je alles op 1 dag of op meerdere dagen loopt.

    Niet dat dat laatste in het laatste geval mogelijk is, maar dat eerste mag zeker wel.

    1. Je uurtarief aanpassen is afhankelijk van wat je aan onderhandelingsmacht naar je “opdrachtgever” hebt. In mijn vakgebied (informatica) kom je als ZZPer wel aan een inkomen dat (na aftrek van kosten) beter is dan een salaris voor een vergelijkbare vaste baan; als je rekening houdt met “leegloop” valt het verschil wel mee. Er zijn vakgebieden waar de positie van een ZZPer beter is, er zijn ook gebieden waar die slechter is.

      Bij Deliveroo (Uber, post- en krantenbezorging, etc.) bepaalt de opdrachtgever zowel het tarief als het aanbod van werk en heb je als “ondernemer” maar te slikken. In dat geval zou de politiek de uitvoerders horen te beschermen tegen hun opdrachtgever, bijvoorbeeld door werknemersbescherming van toepassing te verklaren.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.