Britse wetgevers: Maak techbedrijven aansprakelijk voor nepnieuws

Bedrijven zoals Facebook moeten aansprakelijk worden gesteld voor “schadelijk en misleidend” materiaal op hun websites, stellen Britse wetgevers. Dat las ik bij Nu.nl maandag. Het gaat dan met name om persoonsgegevens: “Bedrijven als Facebook maken het gemakkelijk voor ontwikkelaars om gebruikersdata in te zetten voor campagnes, zonder kennis of toestemming van die gebruikers”, aldus Damian Collins van de Britse Digital, Culture, Media and Sport-parlementscommissie zaterdag in een persbericht. Hij wil ze verantwoordelijk en aansprakelijk houden voor dergelijk misbruik.

Het gaat hier zo te lezen niet om het aansprakelijk houden van de platforms voor de inhoud van het nepnieuws zelf. Dat zou ook wel erg ingewikkeld worden; zoals ik eerder al blogde, is de term ‘nepnieuws’ zo lastig te definiëren dat je er echt niet uitkomt. En voor strafbaarheid (of civiele aansprakelijkheid) is dat toch echt wel nodig.

De focus van Collins lijkt meer te liggen op het bijeenharken van persoonsgegevens van de lezers van dergelijke berichten. In 2016 werd data van 87 miljoen socialemediaprofielen door het databedrijf gebruikt om de presidentsstrijd in het voordeel van Donald Trump te beïnvloeden, zo las ik bij Nu.nl nog. En het wereldwijde onderzoek naar Cambridge Analytica laat zien hoe ver je kunt gaan met zulke gevoelige data.

Hoe je dit voor elkaar kunt krijgen, blijft voor mij wel de grote vraag. De E-Commerce Richtlijn uit 2000 zegt dat providers en platforms niet aansprakelijk zijn voor inhoud van hun klanten, mits ze maar een adequaat notice-takedownbeleid voeren. (Niet alleen voor auteursrechten, ook voor smaad en andere nepberichten dus.) Dus die zou je dan moeten veranderen, en omdat dat een Europese regel is, zal dat niet meevallen.

Na de Brexit kan de UK zelf de regels aanpassen, dus misschien biedt dit dan een interessant experiment in een alternatieve manier van nepnieuws aanpakken?

Arnoud

18 reacties

  1. Rechters oordelen soms dat torrent-sites auteursrechtelijk materiaal bevatten op dit moment, dat dat eraf gehaald moet worden en dat voorkomen moet worden dat dat opnieuw geüpload gaat worden. Kan zoiets vergelijkbaars niet met nepnieuws? Een rechter die oordeelt dat er nu nepnieuws op staat, dat dat eraf moet en dat nieuw nepnieuws voorkomen moet worden.

  2. Ik vind nepnieuws altijd een moeilijke term. Het is naar de voorgrond gekomen door Donald Trump, die toch op hele andere bronnen doelt dan waar ik op doel als ik nepnieuws noem. We kunnen dan algemeen zeggen dat het gaat om nieuws dat aantoonbaar onwaar is, maar dan krijgen we gewoon nieuws waarvan gezegd kan worden “hoewel onwaarschijnlijk, is het niet te bewijzen dat het niet waar is”. En wat belet een overheid om nieuws dat ze niet leuk vinden neer te sabelen om kleine fouten, terwijl ze nieuws dat ze aanstaat gewoon laten staan, hoe vals ook?

    Wat ik me nog zou kunnen voorstellen is dat er een waarschuwing bijstaat, met een icoon, waarbij een onafhankelijke instantie heeft uitgezocht of het artikel op waarheid berust. Ik denk dan aan iconen als “waar”, “onwaar”, “gedeeltelijk waar”, “ongeverifieerd” of “nog niet bekend”.

    Volgens mij is echter een belangrijke bron van nepnieuws op sites als Facebook plaatjes waarin feitelijk onjuiste informatie staat met de vraag om te delen “als je het hier mee (on)eens bent!”. Een voorbeeld is bijvoorbeeld een bericht over een blikje van Pepsi, nu op de markt, waarop de grondwet van de Verenigde Staten zou staan, waar ze “under God” uit verwijderd zouden hebben om mensen niet te schofferen. De vraag was daar of je dat ook stom vond en wilde delen en Pepsi wilde boycotten. In het echt ging het om een Dr. Pepper blikje (ander merk, andere eigenaar) die de woorden “One nation… indivisible” had geplaatst op een blikje in 2001(!). Tussen nation en indivisible staat normaal gesproken inderdaad “under God”, maar het ging hier om een blikje als reactie op 9/11, en stond voor de onverdeeldheid van de VS, dat als één blok weerstand moest bieden tegen hun vijanden (aldus de mindset). Het was niet om niet te schofferen, maar voor de nadruk op een bepaald sentiment uit de grondwet.

    Punt is dat het vaak gaat om een ernstig verdraaide versie van de werkelijkheid (of een complete fabricage), gestopt in een plaatje en verspreid als de oude kettingmails (“Als je dit niet met minstens 10 mensen deelt, ga je heel erg dood”). Er zijn ook nieuwsbronnen die erg veel nepnieuws verspreiden, maar ik denk dat je er maar moeilijk grip op krijgt en het gevaar is dat de overheid bepaalt wat nep is.

    1. De pijn zit hem in die onafhankelijke instantie. Je ziet dat nu al met de factcheckers van bijvoorbeeld Snopes: die ontkrachten dan een broodjeaapverhaal, waarop de auteurs/verspreiders gaan klagen dat Snopes linkse rakkers zijn en dus helemaal niet onafhankelijk en eerlijk. (“The truth has a well-known liberal bias”, Colbert). Als je het al niet eens kunt worden over hoe je feiten bepaalt, over wat de waarheid is, dan is echt en nep niet meer van elkaar te onderscheiden.

      1. Inderdaad. Ik heb ook geen idee hoe het precies opgelost moet. Hoewel ik niet uit ervaring spreek, heb ik het idee dat vroeger het verschil vooral zat in hoe je dacht dat de problemen uit het journaal en de krant moesten worden opgelost. Met name kranten hadden vaak wel een politieke inslag, maar het was toch wat meer op waarheid gestoeld. Het idee dat het journaal niet de waarheid zou spreken was voor rare mensen die een bunker tegen de Russen hadden. Nu zitten we ineens in een maatschappij waar een groot deel van de bevolking lijkt te denken dat klassieke nieuwsbronnen met hoge journalistieke waarde worden bestuurd door de overheid of om andere redenen expres dingen verzwijgen of verdraaien. Dat wantrouwen wordt ook gevoed door bepaalde politici in binnen- en buitenland.

        De enige reden waarom het misschien zou helpen om de betrouwbaarheid zichtbaarder te maken, is om zo zwevende mensen te informeren. Mensen die zich niet zo bewust zijn van de betrouwbaarheid van de bronnen. Mensen die niet vastzitten in hun “conspiracy theories” maar gewoon al snel geloven dat iets waar is, omdat het op het internet staat. Ook op links zijn er nog wel eens verhalen die simpelweg niet waar zijn (hoewel veel minder vaak, als je snopes e.d. bekijkt) en een indicatie, die niet te wollig is en die je niet hoeft te zoeken op een andere site, kan dan best bruikbaar zijn.

        Ik vind dat toch wel wat veiliger dan de ruimte geven om nieuws te verbieden, want de term nepnieuws wordt vrij subjectief toegepast, ondanks dat de term weinig ruimte voor interpretatie lijkt te hebben.

        1. Vergeet niet dat journalisten ook maar (beperkte) mensen zijn. Een journalist kan zomaar weinig van een onderwerp afweten en dus het verhaal selectief vertellen (onbedoeld). Daarnaast is iedereen bevooroordeeld en heeft iedereen een normenkader.

          Een quote van de hoofdredacteur van de NOS: “Blank roept associaties op met rein en schoon en zwart is dat dan blijkbaar niet.”. Los van of je het daar mee eens bent of niet, het is duidelijk een vrij specifieke, subjectieve mening, waar de berichtgeving sindsdien aan onderhevig is.

          Ik heb toevallig een jaar journalistiek gestudeerd. Hier werd anekdotisch verteld dat kranten er vrij vaak naast zitten in de berichtgeving, lezers die iets lezen over hun eigen onderwerp die iets fouts zien denken: Ah dat hebben ze zo verkeerd begrepen, kan gebeuren. En ondertussen neemt diezelfde lezer alle andere zaken in de krant voor 100% waarheid aan.

          Dan nog eens iets anders, een rapport met gewicht van het SCP of noem maar op. Of een wetenschappelijk onderzoek. Veel op dat gebied is tevens onderhevig aan bovenstaande. Selectief zijn, onzorgvuldig, in een bepaalde politieke hoek zitten. En dat kan allemaal bewust én onbewust.

          Dankzij het internet is het ‘brengen van feiten’ niet alleen meer weggelegd voor een klein clubje mensen, maar kan iedereen mee doen. Daar zit veel ruis tussen, maar eerst was het voor iedereen niet eens een mogelijkheid dat de berichtgeving misschien niet wel eens niet klopt.

          In dit soort discussies wordt er vaak gedacht dat het simpelweg gaat om feiten, het nadeel is alleen dat zodra het ook meer enigszins abstract wordt, een vermeend feit gedragen wordt door 10 aannames. Die kunnen vervolgens onduidelijk zijn, of gezien worden als geaccepteerd door een bepaalde groep.

          Maar de realiteit is helaas ingewikkelder dan dat er feiten en meningen zijn en dat je die 2 makkelijk kunt onderscheiden.

          1. Oh, ja, daar ben ik het volledig mee eens. Maar er zitten duidelijke verschillen tussen onbedoeld verkeerde berichtgeving, bedoelde verdraaiingen of zelfs compleet verzonnen nieuws en complotdenken. Ik denk dat we gewoon de ruimte moeten laten voor onjuiste berichtgeving, zelfs als dat is ingegeven door persoonlijke meningen of politieke voorkeuren. De meeste kranten en Nederlandse televisiezenders houden zich hier gewoon redelijk aan. Tegelijkertijd denk ik wel dat je iets moet kunnen zeggen van nieuwsbronnen die de maanlanding of zelfs de holocaust ontkennen. Nieuwsbronnen die claimen dat schietpartijen nep zijn en bezaaid met “crisisacteurs”. Nieuwsbronnen die claimen dat de overheid de bevolking onder bedwang houdt met chemicaliën die ze uit passagiersvliegtuigen sproeien. Nieuwsbronnen die claimen dat er stoffen in het water worden gestopt waarvan we homoseksueel worden.

            Ook kun je iets zeggen over nieuwsbronnen die melden dat het nog nooit zo goed of slecht ging in bepaalde sectoren, terwijl de resultaten niet het record hebben gebroken, of zelfs in de top 5 staan.

            Je zult het flink moeten begrenzen, en er zal een grijs gebied zijn, maar er is wel echt nieuws dat ronduit van geen kant klopt en dat bewijsbaar onwaar is, en je hebt nieuws dat oprecht niet lijkt te zijn begrepen. Ik denk ook niet dat je een nieuwsbron kunt afrekenen op één artikel of zelfs een paar artikelen. Het gaat om het brede beeld. Dat is bijvoorbeeld, vermoed ik, waarom Alex Jones nu wordt geweerd van veel social media.

            Daarbij kan het nog steeds nuttig zijn als bij artikelen een indicatie staat, zelfs als het gewoon een fout begrepen verhaal is. Dat zegt niet per se iets over de hele site, maar betekent dat je weet of het artikel klopt, of dat dit even een miskleun is.

      2. Inderdaad. Ik blijf het voorbeeld voeren van RTL vs het koningshuis: RTL vond zogezegd documenten dat er een geheime belastingdeal was tussen de overheid en het koningshuis en Mark Rutte(’s onderzoeksteam) vond daar geen bewijs voor. Maar wie heeft er nu gelijk? Aan de ene kant heeft RTL openheid van zaken gegeven in hun onderzoek en de resultaten ervan en dus komen ze geloofwaardig over, aan de andere kant zijn er ook mensen/bedrijven/socialemediaplatformen die (automatisch) de overheid geloven. Dus is het nepnieuws van RTL of niet? Inderdaad, zoals je zegt, niet van elkaar te onderscheiden.

        1. Ik zal in ieder geval eens aangeven hoe RTL dergelijk nieuws brengt. RTL zet in 2016 op de voorpagina van hun site een artikel dat het koningshuis gecompenseerd wordt voor het betalen van belasting. Ergens op de site zetten ze ook een achtergrondverhaal waaruit zou blijken dat er echter slechts ongeveer 4-5% van de vergoeding die de koning nu krijgt zou bestaan uit die compensatie (volgens RTL zo’n 230.000 euro in 2016). Dat lijkt veel minder dan het koningshuis aan belastingen betaalt. Iets wat RTL echter nergens vermeldt.

          In 2018 Brengt RTL een bericht (obv een rapportje van het republikeins genootschap) dat het koningshuis jaarlijks 354 miljoen euro kost waaronder jaarlijks 192 miljoen aan gemiste vermogensbelastingen over hun privé vermogen. Iets wat duidelijk niet klopt omdat hun eigen redactie dus al 2 jaar eerder heeft gemeld dat het koningshuis sinds 1973 belasting moet betaling over hun prive vermogen. Dat rapportje van het genootschap is dus gewoon volstrekt nepnieuws en RTL wist dat maar zet ook dat gewoon op de voorpagina

          Het bericht over een belastingcompensatie van het koningshuis uit 2016 had best waar kunnen zijn en was in 2016 dan ook geen nepnieuws maar is door RTL wel gebracht op een manier die de omvang van deze compensatie voor de meeste lezers verbergt om een sensatie effect te bewerkstelligen.

          Overigens is nav de berichtgeving door RTL in december 2017 een rapport verschenen voor de tweede kamer van een aantal onderzoekers en historici (commissie van Baalen) die de zaak onderzocht hadden en is niets gebleken van een vermeende belastingdeal voor het koningshuis.

          Als RTL het bericht nu nog een keer zou brengen is zou je het dus wel als nepnieuws kunnen zien en achteraf gezien kunnen we op zijn minst concluderen dat deze berichtgeving ook in 2016 voornamelijk een hoog gehalte sensatiezucht bevatte en weinig echte inhoud zoals vaak als het om het koningshuis gaat.

          1. Inderdaad, als RTL het nu zou brengen, dan zou het nepnieuws zijn. Maar het gaat me ook zozeer om wat voor sensatie of wat dan ook, het gaat me meer om het voorbeeld “pers vs overheid” en uitzoeken wie er dan gelijk heeft. Goed, uiteindelijk bleek dat RTL ongelijk had, vond de onderzoekscommissie maar Mark Rutte riep het al vrij snel nadat RTL het had geplaatst. En als bijv. Facebook dan zou moeten controleren of het bericht waar is, dan wordt het lastig omdat het dan het woord van een gevestigd nieuwsmedium (RTL) vs de minister-president (Mark Rutte) is. Of er dan sprake is van sensatie of niet is een tweede, maar dat is NIET relevant voor mijn argument.

            Hoop dat ik het zo wat verduidelijkt heb.

    2. “Wat ik me nog zou kunnen voorstellen is dat er een waarschuwing bijstaat, met een icoon, waarbij een onafhankelijke instantie heeft uitgezocht of het artikel op waarheid berust. Ik denk dan aan iconen als “waar”, “onwaar”, “gedeeltelijk waar”, “ongeverifieerd” of “nog niet bekend”.”

      Maar dan nog blijft het lastig, want als het bijv. om insider-informatie gaat, dan kan die instantie ook geen oordeel vellen. En zelfs zonder insider-informatie kan het nog steeds een welles-nietesspelletje worden. Als ik als nieuwsmedium roep dat B iets gedaan heeft en B ontkend, zelfs als ik met bewijzen kom, dan blijft het nog steeds mijn woord tegen het zijne. Wie heeft er dan gelijk? Dus nee, die pictogrammen gaan wat mij betreft niks oplossen. Bovendien werken ze ook nog satire tegen, want bijv. De Speld zou dan constant “onwaar” krijgen en dan zullen ze er gauw mee stoppen omdat dan de grappige insteek verpest wordt.

      1. Die gevallen worden gecoverd door een icoon als “Niet gecheckt” of “Niet te checken”. Er is nieuws dat onmogelijk te checken is, maar we leven niet meer in een wereld waar nieuws óf waar is, óf niet te checken. Er zijn zat artikelen die bewijsbaar onwaar zijn. Het zou zo dus zorgen dat echt nepnieuws wordt gemarkeerd en hoe erg je kunt liegen wordt gemarginaliseerd. Je kunt namelijk geen dingen meer zeggen die bewijsbaar fout zijn, zonder een negatief icoon te krijgen. De focus zou dan mogelijk verschuiven naar leugens die zogenaamd van insiders komen.

        Maar uiteindelijk denk ik dat het allemaal niet veel zal helpen, ook het verbod niet. Op social media gaan dit soort berichten als een lopend vuurtje. Voordat een bericht gecheckt is, hebben ze al het merendeel van hun publiek al bereikt. Deze mensen zullen vaak het verbod of het icoon nooit zien. Bovendien knaagt het aan het vertrouwen in de overheid en de gerenommeerde nieuwsbronnen. Het lijkt er haast op dat er eerst iets vreselijk mis moet gaan, van het niveau tweede wereldoorlog, voordat mensen inzien dat het mis zit, en zelfs dan zal de nadruk vaak liggen op de gevolgen en niet de oorzaken.

  3. Het verstrekken van persoonsgegevens aan partijen die je nauwelijks kent zoals een nieuwe app bouwer wordt riskant voor grotere techbedrijven zoals Facebook en Google (via android). En dat vind ik wel prima.

  4. Het verspreiden van feitelijk onjuiste informatie is geen meningsuiting, bepaalde de Duitse Constitutionele Rechtbank vandaag. Foute feiten oplepelen (in dit geval de Holocaust ontkennen) draagt niet bij een een maatschappelijk debat en je kunt dus geen beroep doen op je grondrecht van de uitingsvrijheid. Ik snap de uitspraak, heb er ook neit echt een tegenargument tegen maar het voelt wel zwáár.

    1. ‘Foute feiten’ is wat licht gesteld. Bewijsbaar niet ware en opzettelijk valse claims (over een gebeurtenis) dragen niet bij tot het vormen van een mening over een gebeurtenis en vallen daarom volgens de rechtbank niet onder de vrijheid van meningsuiting.

      Er moet dus niet alleen sprake zijn van foute feiten maar dat moet ook bewezen zijn (wat voor dit soort holocaust ontkenningen claim al vaker is gebeurt in rechtbanken) en het moet opzettelijk valse informatie zijn

      1. Dat lijkt mij ook, want anders kun je bijv. ook niet meer roepen dat Jezus nooit is gekruisigd, simpelweg omdat de bijbel dat wél als een feit bestempeld… Maar bewijs als rechter maar eens dat de bijbel het bij het juiste eind heeft.

  5. Het probleem is niet de inhoud per se. Het probleem is dat deze posts “viral” gaan doordat het Facebook (bijv.) algorithme dat bepaalt. Het geven van aanrdingen is een actie van Facebook, niet van de auteur van dat artikel. Facebook is dus gewoon verantwoordelijk voor wat ze aanraadt. Onafhankelijk of Facebook dat automatisch of door personeel doet.

    Een automatisch algorithme is handig, maar het is niet onredelijk om artikelen die meer significant zijn handmatig te laten reviewen. Doordat Facebook als editor handelt bij de feed zou Facebook ook gewoon aansprakelijk moeten zijn voor die selectie.

    1. Deze redenatie leidt tot een “damned if you do, damned if you don’t” scenario. Gaat Facebook modereren of ingrijpen, dan zou zij aansprakelijk worden voor alles, doet zij het niet dan blijft de meest ongepaste zooi, die je echt niet op je fora wilt hebben, staan. Zo pak je dat bedrijf (via een omweg) haar eigen vrijheid van meningsuiting af.

  6. @Arnoud, Het EU parlement had er anders wel heel erg weinig moeite mee om de E-commerce richtlijn opzij te zetten waar het gaat om social media aansprakelijk te maken voor auteursrechteninbreuk door gebruikers (dat beruchte artikel 13 van de nieuwe auteursrechtenrichtlijn), door social media bedrijven te herdefinieren zodat ze niet meer onder de E-commerce richtlijn vallen. Nu het invoeren van deze uiterst onzalige maatregel steeds meer in de buurt komt, hoe waarschijnlijk is dat deze op die basis nog juridisch kan worden aangevochten? Ik zelf geef het niet zoveel kans, omdat nieuwere wetgeving voor oude gaat, en denk dat deze wetgeving juridisch aanpakken omdat zij effectief leidt tot een grote mate van censuur op berichten van gebruikers, en uit de voorgeschiedenis blijkt dat verplicht vooraf filteren (dus censuur) ook de intentie was, en daarmee als “maatregel van gelijke werking” strijdig is met Artikel 10 van het EVRM.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.