Burgemeester is vaak tandeloos bij online handhaven

Burgemeesters weten nog altijd niet precies wat ze aanmoeten met online-provocaties die kunnen escaleren op straat. Dat las ik in het Friesch Dagblad, dat ik ook niet elke dag opensla. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en NHL Stenden Hogeschool blijkt dat preventief ingrijpen na een online dreiging een meerwaarde kan zijn bij het voorkomen van erger op straat. Dit type probleem escaleert online snel, en als je pas ingrijpt nadat het is overgeslagen naar de straat in je eigen woonplaats dan heb je als burgemeester een forse achterstand. Alleen heb je als burgemeester nu net geen goede bevoegdheden om online al in te kunnen grijpen. Dit is gek maar ook weer niet.

De burgemeester speelt ten aanzien van de openbare orde in de gemeente een belangrijke rol. Hij heeft bijzondere bevoegdheden daarin onder de Gemeentewet. Zo oefent hij toezicht uit op openbare evenementen, kan hij gebouwen sluiten (ook woningen) en mag hij gebieden tot risicogebied verklaren zodat de politie vergaande maatregelen mag nemen. Uniek is zijn positie bij “oproerige beweging, van andere ernstige wanordelijkheden of van rampen” – hij mag dan alle bevelen geven die nodig zijn om dit te bestrijden, en mag daarbij de wet negeren (behalve de Grondwet) als dat nodig is.

Zouden er in een gemeente bijvoorbeeld mensen uit het hele land samenkomen per trein met de bedoeling een oproer te beginnen, dan mag de burgemeester het station sluiten en die treinen terugsturen. Kan dat niet, dan mag hij die mensen bij aankomst in hechtenis nemen en ze op zijn gemak terugsturen naar waar ze vandaan komen. En bij dat laatste hoeft hij dus (als het inderdaad écht niet anders kan, en geen uur langer dan nodig) geen rechter nodig die strafbare feiten vaststelt en een gevangenisstraf uitspreekt.

Die mensen kwamen samen omdat er op zeg Twitter werd opgeroepen tot het een of ander. Veel handiger zou dan zijn geweest dat de burgemeester die Twitteraars had kunnen aanspreken op wat ze deden, net zoals hij een demonstratie op straat kan verbieden. Maar dat is ingewikkeld. Om te beginnen omdat die Twitteraar zijn grondrecht van uitingsvrijheid uitoefent, en de burgemeester mag de Grondwet nu net niet passeren. Maar ten tweede omdat de Twitteraar waarschijnlijk niet in de eigen gemeente woont, zodat de burgemeester niet bevoegd is om wat dan ook met hem te doen. De burgemeester van diens eigen woonplaats natuurlijk wel, alleen je doet in Amsterdam onder het gemeenterecht niets verkeerd als je oproept naar Haren te gaan om daar te gaan rellen.

Ook zit je natuurlijk met het punt dat je niet vooraf kunt inschatten wat het effect zal zijn van een digitale oproep. Soms heeft het groot effect (zoals inderdaad het Haren-gebeuren, Project X) maar heel vaak ook niet. En iemand preventief in hechtenis nemen of van Twitter af trekken als overheid omdat er ‘misschien’ wat misgaat, is natuurlijk ook weer zo wat.

Wat te doen? Je kunt natuurlijk zeggen, dit moet nationaal geregeld worden. Daar hebben we de landelijk opererende politie voor. Alleen gaat het dan in principe om misdrijven, terwijl ordeverstoringen vaak van veel geringere omvang zijn, zeker in het begin. Daar moet dus een wetswijziging voor komen. Ook een optie is dat de burgemeester de social media in kwestie vraagt berichten te verwijderen (notice/takedown) maar ook dan kom je snel in de sfeer van het censuurverbod. Dat lijkt me dus minstens zo heikel. Maar wat moet je dan?

Arnoud

7 reacties

  1. Detail: Project X Haren was volgens mij vooral een Facebook ding. Zoals ik het me herinner had een meisje een verjaardagsfeest waarin de uitnodigen op open waren gezet, zodat deelnemers anderen konden uitnodigen. Het meisje heeft uiteindelijk het evenement verwijderd, maar het was toen al best bekend en er ontstonden kopie-evenementen voor dezelfde plaats en tijd.

    Ik heb echter het gevoel dat de politie (dus niet de burgemeester) zelf nog wel eens ingrijpt als er een dreigende situatie ontstaat door social media. En volgens mij is Project X Haren ook de meest uit de hand gelopen online oproep die er ooit geweest is, in ieder geval in Nederland. Bovendien ben je op social media denk ik al gauw te laat. Tegen de tijd dat je ziet dat een oproep explodeert, ben je al te laat om er iets aan te doen, en je kunt moeilijk alle oproepen aanpakken.

    Ik snap overigens niet waarom iemand meedoet aan een Project X achtige toestand. De film was verschrikkelijk en liet erg duidelijk zien waarom je zoiets nooit zou willen, maar misschien ligt dat aan mij.

  2. Ik zit nu aan allerlei Amerikaanse films uit de jaren 70 en 80 te denken waar de ‘bad guys’ tot net over de countygrens rijden, de auto uitstappen en een lange neus naar de achtervolgende politie trekken, omdat die buiten hun jurisdictie niets mogen.

    Als het probleem al oud is, dan zal de oplossing ook wel oud zijn.

    Dit klinkt mij als een typisch gevalletje van dat denken wat jij normaal zo graag aan de kaak stelt, denken dat iets bijzonder is vanwege internet.

    1. Goed punt. Het is in zoverre wel nieuw dat burgemeesters nooit de focus buiten de stad nodig gehad hadden. Tot internet kwam het zelden voor dat men in stad B, C en D ging opruiien om naar stad A te gaan en herrie te schoppen. Ja, je had de buurgemeentes met eeuwige ruzies, maar daar waren de lijntjes dan kort en het hoefde dan vaak ook niet heel juridisch opgelost.

      Grootste probleem bij de oplossing is denk ik dat je al snel uitkomt bij een nationale autoriteit en dat is de politie; maar die gaat zich niet snel bemoeien met beginnende veenbrandjes die zich via gemeenteforums of Twitter openbaren.

    2. Nuja, het hangt er vanaf wat de afspraken daarover zijn. Van de week was er bijv. nog een achtervolging die in Nederland begon en in België eindigde, maar het was de Nederlandse politie die hem klem reed in België omdat dat zo was afgesproken met de Belgische politie.

  3. Ik neig ernaar om het eens te zijn met Branko. Het internetaspect is hier niet bijzonders.

    Mensen (klootzakken) plannen om eens goed het beest uit hangen in een andere gemeente. Dat dat via internet gaat is normaal tegenwoordig, maar dat maakt het feit niet anders. (En het voordeel is dat de ordediensten er van kunnen weten, dat konden ze 20 jaar geleden niet).

    En dat project X in Haren: die mensen waren echt niet uit goede wil op weg naar dat verjaardagsfeest (of een alternatief feest), dat was gewoon een excuus om bewust en met opzet rotzooi te trappen. Die dachten echt niet dat ze daar met taart en koffie ontvangen zouden worden.

  4. Ik ben eens opgepakt voor “samenscholing”, wat volgens de agente betekende: Je mag niet met meer dan 5 personen op of rond een parkbankje zitten. Geen orde-verstoring, maar gewoon een handvat om een stel koters te sarren.

    Toen ik vroeg hoe vaak deze wet was ingezet sinds de Tweede Wereldoorlog mocht ik mee in het busje.

    Dit was een land van Damslapers. Lekker op straat met Kabouters en Provo’s jointjes roken. 11 tegen 11 met 4 jassen en een grasveld. Uit heel het land kwam men naar Amsterdam, want daar gebeurde het.

    Ik snap het nu wel: Een boze buurman belt met de politie, omdat er Marrokanen op de straat staan, en je moet toch wat als handhaver. Je gezichtsherkenning en social media analyse toont aan om welke groepen het gaat. Dan zet je een specifiek verbod op een bepaalde groep Marrokanen om niet met meer dan 5 personen bij elkaar te staan. Dat doet men maar thuis. Of in het jeugdhonk dat medio 2020 klaar moet zijn.

    wetboek-online nl jurisprudentie ljnBC4155.html

    De kantonrechter in Utrecht heeft zeven jongeren – in leeftijd variërend tussen 15 en 19 jaar – die werden verdacht van het overtreden van het samenscholingsverbod in de wijk Kanaleneiland-Noord in Utrecht vrijgesproken. Volgens de rechter is niet bewezen dat de jongeren daadwerkelijk ‘samenschoolden’. De jongeren waren aangehouden omdat zij eind vorig jaar (op verschillende momenten en locaties) in een groep van meer dan vijf personen op straat hadden gestaan. De burgemeester had in september 2007 besloten dat een vooraf aangewezen groep jongeren zich niet meer in een groep van meer dan vijf personen op straat mag bevinden. Of de groep de orde verstoort of dreigt te verstoren doet volgens de burgemeester niet meer ter zake. Die uitleg van het samenscholingsverbod ging de rechter een stap te ver. De rechter oordeelde dat het simpelweg met een groep mensen op de openbare weg staan, niet per definitie een samenscholing is. Er zal hoe dan ook sprake moeten zijn van een (dreigende) verstoring van de openbare orde. Juist dat achtte de rechter in deze zeven gevallen niet bewezen. Uit de tenlasteleggingen is namelijk niet gebleken dat de er sprake was van een (dreigende) ordeverstoring.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.