Aangeboden: een jaar lang goedkoop wonen, zo meldde het FD onlangs. Ingebouwde sensors meten hoeveel je slaapt, wat je doet met ‘slimme’ huishoudelijke apparaten, hoeveel tijd je doorbrengt met social media, of je nog genoeg beweegt. Behoorlijk indringend maar er staat iets tegenover: hoe meer je laat meten, hoe lager je huur wordt. In theorie zou je zelfs geheel gratis moeten kunnen wonen als ze letterlijk álles van je mogen weten. Inclusief je Brown Big Data dus, de sensoren in de riolering. Een mooi initiatief, maar diverse lezers kregen er de vraag door, mag dat eigenlijk wel van de AVG?
Het Brainport Smart District in Helmond heeft als ambitie een toekomstwijk te zijn: een veilige, veerkrachtige wijk met sociale samenhang met, voor en door bewoners. De focus ligt op integratie en diensten voor de bewoner, dit in tegenstelling tot eerdere experimenten waarbij de focus lag op datagraaien voor de techbedrijven erachter (zoals Toronto). Veelzeggend vond ik de uitspraak van een voorlichter dat “data is arbeid”, arbeid mag best beloond immers.
Zo op het eerste gezicht lijkt er weinig mis met de opzet, juridisch gezien. Je gaat daar wonen terwijl je duidelijk weet wat er gaat gebeuren, daar zie ik wel een vrijwillig gegeven toestemming in. Die kun je intrekken, zelfs getrapt – deze week even de slaapkamer niet – en daar doet dan niemand moeilijk over. Volgens mij zit dat AVG technisch wel snor.
In het huurrecht is deze constructie een nieuwe volgens mij. Op zich is het nogal ongepast voor een verhuurder om te snuffelen in de privézaken van zijn huurder. Een verhuurder heeft het recht niet eens om het pand te betreden, om eens wat te noemen. Dus camera’s of sensoren, dat mag allemaal niet. Maar met toestemming mag er natuurlijk heel wat meer.
De enige mogelijke juridische vraagtekens kun je volgens mij zetten bij hoe vrij die toestemming echt is, omdat er immers keihard geld (en vast geen tientjes) tegenover staat aan korting op de huur. Het argument zou dan zijn, mensen gaan er heen met het idee dat het wel meevalt met die sensoren, en als ze dan ontdekken dat ze het onprettig vinden dan is die huurkorting al het budget ingeslopen zodat ze niet vrijelijk nee meer kunnen zeggen. Die gaat me wat ver, maar in de lijn van de cookiemuur-uitspraak van de AP is het verdedigbaar.
Arnoud
Ik benieuwd hoe de fiscus tegen deze ‘ruilhandel’ aankijkt. Mogelijk wordt elke huurder als ondernemer voor BTW aangemerkt waarbij data wordt geleverd tegen een waarde gelijk aan de huurkorting. Met een beetje bovenmodale huur zou je zomaar boven de BTW vrijstelling (klein ondernemersregeling) uit kunnen komen. Die grens ligt op 1345 euro, dus bij ruim 500 euro huurkorting per maand gaat de teller lopen.
Waarom laat je die huurkorting niet gewoon onder de inkomstenbelasting vallen? Tjakka, 36% voor de overheid en de netto korting kan ook nog op de bijstandsuitkering ingehouden worden.
En dan bedenk ik me iets, een bijstandsontvanger is verplicht om inkomsten te proberen te verwerven, dat betekent dat de gemeente een bewoner van zo’n “slimme” woning kan verplichten om de korting aan te vragen en dan is er geen sprake meer van vrijwillig gegeven toestemming.
Een bijstandsontvanger kan volgens mij niet tot een inbreuk op de lichamelijke integriteit worden gedwongen, dus verplicht gaan sekswerken of medisch proefpersoon worden valt al af. Ik zou diepgaand jezelf langdurig laten monitoren in diezelfde categorie rekenen, gezien wat voor gevolgen het psychisch heeft als je gedwongen dat ondergaat.
Dus eigenlijk ook: “Mag Big Brother nog wel op TV?”
Mag je de metingen van de sensoren beinvloeden zodat ze andere gegevens doorsturen? Of zorgen dat ze defect zijn? Misschien dat ze dat in de voorwaarden hebben afgetikt maar dat valt moeilijk te controleren lijkt me.
Sensoren stuk maken lijkt me een strafbaar feit. Metingen opzettelijk beïnvloeden door extra input te leveren is denk ik niet strafbaar, maar zou denk ik wel een grond voor opzegging van de huurkortingsregeling opleveren. Als iemand input voor je onderzoek vervalst of manipuleert, dan wil hij niet meedoen en dan hoef je hem niet aan te houden.
Het is natuurlijk wel een hellend vlak. Ik lees dat het huurwoningen worden, geen idee of die in de particuliere sector vallen of dat het ook sociale huurwoningen zijn. In dat laatste geval wordt het voorstel zelfs eng: mensen die in aanmerking komen voor sociale huurwoningen hebben vaak een beperkt budget. Als ze dan horen dat door akkoord te gaan met sensors kunnen besparen op huur, dan is dat voor die groep zeer interessant en zal de afweging snel die kant uitvallen. Privacy wordt daarmee een luxe, voor de mensen die het kunnen betalen. Als we daar nu mee akkoord gaan, kunnen we over een aantal jaar als we er aan gewend zijn niet meer terug. En dat is een heel gevaarlijke situatie. Iedereen heeft recht op privacy, niet alleen de elite.
En nog: de afgelopen jaren is er steeds kritiek gekomen op “gratis” clouddiensten, diensten waarvoor je betaald met je gegevens. Daar is massaal kritiek op, en dan hebben we het over iets nietigs als social media. Als we vervolgens in West-Europa, waarvan we zelf denken dat we leidend zijn op het gebied van privacy, in tegenstelling tot die rare Amerikanen, hetzelfde gaan doen met een essentiële levensbehoefte als een dak boven je hoofd, kunnen we dat idee wel laten varen. En mogen we gerust schande van onszelf spreken.
“Als we vervolgens in West-Europa, waarvan we zelf denken dat we leidend zijn op het gebied van privacy, in tegenstelling tot die rare Amerikanen,”
Ik vind dat sowieso al een domme gedachte (niet persoonlijk bedoeld – ik doel op de mensen die zo denken). Er is, bij mijn weten, slechts een handjevol landen in West-Europa die de privacy écht hoog in het vaandel heeft staan: Duitsland, Zwitserland en IJsland. En een paar waar het nog redelijk hoog staat, zoals Oostenrijk bijv. Een hoop West-Europese landen doen wel mee met de GPDR/AVG, maar het kan verder weinig schelen.
Moet toestemming onder de avg niet vrijelijk zijn en zonder nadelige gevolgen kunnen worden ingetrokken? Dat lijkt me een eerste probleem hier. Daarnaast zit je ook met bezoekers die geen bewuste toestemming geven.
Als ik vooraf zeg, toestemming geeft 30% korting op de prijs en die is normaal X, heb je dan een nadelig gevolg van intrekken of juist een voordeel van het geven?
Het is een beetje een taalspelletje of je zegt “toestemming geeft korting” of “intrekken geeft een boete”…
Een beetje als wat autoverzekeringen doen met “”””korting””””” voor schadevrije jaren, waardoor je toch maar liever zelf te schade gaat afrekenen. Daarbij zou ik het concept van negatieve schadevrije jaren eigenlijk ook al een (enorm afschrikwekkende) boete noemen, maar toch lijkt het door de beugel te kunnen.
Een boete of een motivatie om beter op te letten in het verkeer? Natuurlijk kun je niet altijd iets doen aan schade – als iemand tegen jou oprijdt, dan was dat waarschijnlijk niet jou fout. Maar dat praat nog niet alles goed. Op school is dat niet anders: als je totaal geen interesse toont in een opdracht, dan kun je ook geen 10 verwachten. Maar als je er wél bewust mee bezig bent, dan is de kans groot dat je een 8+ haalt. Zo zie ik het dan ook met die korting: het is een goede stimulans; er zijn immers ook genoeg on- en schadegevallen die je wél kunt voorkomen door wél serieus bezig te zijn. Door te denken “oppassen, dan rijd ik schadvrij en krijg ik korting” kan daarbij dus erg goed helpen, net zoals de gedachte aan een 10 je kan helpen een schoolopdracht succesvol af te ronden.
En hoe zit het met de verplichte voorlichting? Toestemming is alleen maar geldig als ook de juiste informatie geboden is. Niet alleen over wat er over je verzameld wordt, maar ook precies waarvoor en welke consequenties dat precies heeft.
Met name dat laatste lijkt me knap ingewikkeld. Wat zijn er eigenlijk voor privacytechnische consequenties van het bemeten van je rioolafvoer? Welke risico’s bergt het live laten volgen van je dagelijkse activiteiten in zich?
En de toestemming kan ook weer worden ingetrokken. In de praktijk blijkt het telkens weer schier onmogelijk je datastromen zo goed in kaart te hebben dat je individuele brokjes exact kunt volgen. Laat staan dat je ze overal, ook bij alle afnemers, kunt laten wissen. Als de systemen überhaupt al ingericht zijn op getarget wissen van details. Ook dan is die toestemming nietig.
Hoe gaat dat dan met de kinderen? In deze blog is toch al een aantal keren voorbij gekomen dat kinderen ook recht op privacy hebben. Of als je net 18 geworden bent moet je maar gelijk het huis uit want je bent dan volwassen? Lijkt me ook niet echt een vrije keuze.
Tot slot vraag ik me af of een aantal van die gegevens niet te vatten zijn onder bijzondere persoonsgegevens. Zeker als letterlijk ook de informatie uit de riolering wordt gebruikt zie ik die kans wel.