De EULA als dranghek versus de wet als verkeersbord

Blog ik vorige week over wat internetrecht is, zeg ik helemaal niets over de EULA. Opmerkelijk, want internet hangt van de EULA’s aan elkaar en die EULA’s bepalen feitelijk hoe het recht uitpakt, bepalen wat rechtens is. Tegelijkertijd is algemeen bekend dat niemand zich wat van EULA’s aantrekt. En dat geeft een raar spanningsveld, met vaak hoog oplopende discussies over hoe bindend of rechtsgeldig die EULA’s nu zijn. Merkwaardig.

De EULA of end-user license agreement komt uit de softwarewereld, waar men op zeker moment van maatwerkcontracten naar standaardsoftware overstapte en daarbij ook standaardlicenties wilde verkopen. “Software like a book”, zoals softwaremaker Borland het ooit noemde. Je kreeg rechten, vaak niet zo veel, en een zwik plichten. De in theorie simpelste vorm was het eindgebruik: je mag de software gebruiken zoals ‘ie is, en daar moet je voor betalen, aansprakelijkheid en updates bla bla, punt.

Parallel daaraan hadden online forums en dergelijke diensten ook steeds vaker behoefte aan voorwaarden. Het oudste voorbeeld dat ik ken, was Compuserve dat te maken kreeg met ongewenste/ongepaste discussies en daarom Terms of Service opstelde met wat je wel en niet mocht bespreken en op welke manier. De structuur was grotendeels hetzelfde. Met de opkomst van online softwarediensten (SaaS) kwamen die twee werelden een beetje bij elkaar, en zag je online zowel EULA’s als TOSsen opduiken. Maar de strekking is ondertussen wel gelijk: dit is wat je mag, dit is wat wij kunnen doen als jouw gedrag ons niet bevalt, aansprakelijkheid blabla juridisch bla. Nee, ik lees ze ook niet in detail meer.

Omdat er eigenlijk geen wetsartikelen zijn die regelen wat je online bij een dienst mag, zijn EULA’s voor dienstverleners van groot belang. Zo kunnen ze zelf de regels stellen, ongeveer zoals café’s huisregels stellen. Daar is op zich niets mis mee; de een wil streng zijn, de ander wat minder, en zolang je het vooraf rustig kunt lezen en beoordelen zou daar weinig mis mee moeten zijn. Bovendien, we hebben toch gewoon regels over onredelijk bezwarende voorwaarden? Vanuit dat perspectief is er lange tijd nooit echt regelgeving ingevoerd om EULA-voorwaarden aan banden te leggen.

Wat wel een essentieel verschil is met dat café met z’n bordje, is dat een EULA niet alleen maar een setje regels is. Vaak is het gekoppeld aan een stuk techniek: een EULA verbiedt het gebruik van ongepast taalgebruik, en een filter checkt je bericht op de aanwezigheid van een of meer ongepaste woorden uit een lijst. En dat heeft gevolgen: woon je dan in Scunthorpe of Lopik dan heb je pech. Bij het café kun je daar -met ongetwijfeld wat gehinnik vanaf de bar- nog wel een punt van maken, en dan is het opgelost.

Meer algemeen kom je dan bij wat Lawrence Lessig code as law noemt: software die de wet wordt. Dat begon als programmeren van de wet: we willen geen gescheld, dus we blokkeren scheldwoorden. Maar gaandeweg werd de code daarmee de wet. En haast per definitie is dat een verschraling, een verlies. Want wetten kennen nuances, uitzonderingen, beroepsmogelijkheden, spitsvondigheden, variaties. Software kent dat niet, het improgrammeren van redelijkheid en billijkheid is tot dusverre weinig succesvol gebleken.

In de praktijk geeft dat vaak frustratie. Waar je denkt dat iets mag (laat ik een filmpje van mijn circusbezoek op internet zetten, de muziek is een citaat) kom je erachter dat de software het niet toestaat (uw muziek werd geclaimd door Universal Music, sorry) én dat je vervolgens helemaal niets kan. Alsof je ergens linksaf wil en een betonblok tegenkomt bij wijze van wegafzetting. Oké, dan mocht je kennelijk die weg niet in maar wat nu als je een noodgeval hebt, een kind met stevige bloeding op de achterbank? Een verbodsbord kun je negeren in een noodgeval, een betonblok niet. Een agent heeft begrip voor dat noodgeval, een AI die je kenteken registreert en de boete uitstuurt niet.

Ik blijf me erover verbazen. Het recht is geprivatiseerd en geautomatiseerd. Maar is het nog wel het recht zoals we dat bedacht hadden?

Arnoud

4 reacties

  1. Maar is het nog wel het recht zoals we dat bedacht hadden?

    Al heel leng niet meer. Gaat ook steeds meer richting vergelding en wraak, misschien vanwege de publieke opinie. Maar het zou om straf moeten gaan zoals beschreven in de wet. Erg op zijn Amerikaans zeg maar. En dat is nooit de bedoeling geweest. iedereen die ook maar iets roept over straffen is feitelijk een leugenaar en hypocriet. Want WE hebben iets afgesproeken en dat is dan ineens niet maar van toepassing, en wordt er geroepen om doodstraffen en meer van dat soort zaken die we niet meer in onze wetgeving hebben .

    Misschine vandaar ook dat het OM/politie het niet zo nouw meer neemt? ( zie oa Mitch Henriquez) en dat dan ook verdedigd

  2. Arnoud schrijft ‘In de praktijk geeft dat vaak frustratie. Waar je denkt dat iets mag (laat ik een filmpje van mijn circusbezoek op internet zetten, de muziek is een citaat) kom je erachter dat de software het niet toestaat (uw muziek werd geclaimd door Universal Music, sorry) én dat je vervolgens helemaal niets kan. Alsof je ergens linksaf wil en een betonblok tegenkomt bij wijze van wegafzetting. Oké, dan mocht je kennelijk die weg niet in maar wat nu als je een noodgeval hebt, een kind met stevige bloeding op de achterbank? Een verbodsbord kun je negeren in een noodgeval, een betonblok niet. Een agent heeft begrip voor dat noodgeval, een AI die je kenteken registreert en de boete uitstuurt niet’

    Misschien ligt het aan het feit dat voorbeelden altijd tot discussie leiden, of misschien begrijp ik je gewoon niet. – Je hebt geen echt belang bij het zetten van dat filmpje op het internet, dat is gewoon een leukigheidje. Net alsof het cafe, waar je eerder wel je studentenfeest op het prikbord mocht aankondigen, dat nu niet meer toelaat. Het is niet vergelijkbaar met een verkeersovertreding bij een ziek kind.

    • Je mag nog steeds het filmpje wel op internet zetten, alleen is dat moeilijk/onmogelijk via de faciliteiten van Facebook en Youtube, vanwege de zwart-wit filters die zij (onterecht) inzetten. Maar dat zijn private partijen, als zij hun klanten willen weg-bully-en, dan is dat hun goed recht (misschien dom van hen, maar… hun keuze). Maar er zijn nog genoeg andere mogelijkheden om het op internet te zetten.

    • En eigenlijk… is dat op internet zetten van de prestaties van een ander (de artiest, de muziekanten) uberhaupt wel een natuurlijk recht? Ja het mag, als je het als citaat kunt laten tellen. Maar dat is al een uitzondering in de wet. Eigenlijk mag het fundamenteel niet, maar met een paar uitzonderingen. Iemand wil niet meegaan in jouw interpretatie of iets net wel of net niet een uitzondering is, en wil het liever veilig spelen. Kun je hem dat kwalijk nemen?

    Het is natuurlijk zo dat je in een noodgeval met een bloedend kind lak hebt aan de verkeersregels, maar aan de andere kant: je mag die weg niet in. Eigenlijk bestaat die weg niet, hij had er technisch net zo goed niet kunnen zijn. Het feit dat je het verkeersbord KUNT negeren, en in noodgevallen zult negeren, is eigenlijk een bonus, niet iets wat je kunt verwachten. Je kunt niet verwachten dat er een uitgebreid wegennet ligt dat door niemand gebruikt mag worden, gewoon voor het geval er eens een keer een noodgeval is.

  3. Maar de grootste frustratie die ik kan bedenken met EULA’s, benoem je niet. Ze worden namelijk je strot door gedouwd zonder dat je goed kan begrijpen waar je overal mee akkoord gaat. Ja, oké, je kunt een jurist inhuren die de 10 pagina’s aan overeenkomst en 11 verwijzingen aan onderliggende documenten voor je gaat doorspitten. En hem of haar twee weken later hem nog eens inhuren omdat je met een update opnieuw een document (hetzelfde document?) voor de neus geschoven krijgt. Niet akkoord? Alles weg!

    Daarnaast ga je nu in de maatschappij zo ongelooflijk veel overeenkomsten aan, dat het ondoenlijk is bij te houden welke voorwaarden je allemaal wel en niet kent. En dit alles gebeurt bij zoveel diensten waar je in de maatschappij niet zonder kan, zonder dat er alternatieven zijn met een normale EULA. Want ze doen het ook nog eens allemaal.

    Ik vraag me af hoe lang het gaat duren voordat een rechter dergelijke EULA’s voor consumenten als ongeldig verklaart en reduceert tot ‘je mag doen en verwachten wat binnen de redelijkheid en billijkheid valt’. Of dat een hoop bijkomstigheden in EULA’s op de zwarte lijst belanden. En dat daarmee de deur wordt gesloten voor een bedrijf om via de EULA je grondrechten in te perken, je IE toe te eigenen, onredelijke voorwaarden of boetes op te leggen, of het recht opeisen om je lippen aan de anus van een andere persoon te naaien.

  4. Ik denk eigenlijk dat het recht niet meer is zoals we hem hebben bedacht. Maar dat kan ook niet meer: social media, pers die vooral uit is op verkoopcijfers, iedereen kan alles online opzoeken, een maatschappij waarin gezag niet zomaar meer wordt geaccepteerd…

    Handhaving die in staat is om de menselijke maat te hanteren, is niet controleerbaar en dat vinden we om een of andere reden niet meer acceptabel met zijn allen. “Waarom hij wel en ik niet?”, krijg je dan…

    De belastingdienst werkt gelukkig nog wel zoals het bedoeld is, maar ook dat gaat misschien veranderen. Een belastingcontroleur vertelde me ooit eens, in een privé situatie weliswaar, dat de belastingwet (voor ondernemingen) vrij streng en niet heel expliciet geschreven is, omdat ze er vanuit gaan dat er altijd mensen zijn die er misbruik van willen maken en dat het in praktische zin onmogelijk is om elke boekhouding volledig te controleren op rechtmatigheid. De belastingwet geeft belastingcontroleurs als het ware handvatten om op te treden bij vermoedens van fraude, zonder dat ze het hoeven te bewijzen. Alleen dat wil niet zeggen dat ze bij elke overtreding of vermoeden boetes op hoeven te leggen. Het kan ook om een menselijke fout gaan. Als we zowel boekhouding, verantwoording daarvan en de belastingcontroles in zijn geheel zouden automatiseren, zou er aardig wat veranderen in ons land…

    Er zijn ook een hoop mensen die niet om kun gaan met de vrijheid van anderen. Leven aan laten leven, is teveel gevraagd, dat vinden ze eng. Alles moet precies zoals afgesproken, volgens het boekje, want anders overzien ze deze complexe samenleving niet meer. Er is geen vertrouwen meer in elkaar en elkaars goede bedoelingen. Of dat terecht is verschilt per geval, maar dat is eigenlijk ook niet zo belangrijk. Steeds meer beroepen worden gebonden aan beleid en in sommige beroepen komen ze om in de regelgeving. Die is ook niet eenvoudig te overzien, door taalniveau en allerlei verwijzingen naar normen en andere regelgeving. Als iemand je dan eenmaal iets heeft uitgelegd, dan hebben veel mensen het daarna ook nodig dat iedereen zich daar strikt aan houdt. Anders kunnen ze het zelf niet goed aanleren en onthouden en gaan ze misschien zelf in de fout. Het is zo complex voor die mensen, dat ze enorm in de war raken als er dan ook nog eens iemand flexibel in gaat zijn en redelijkheid erop gaat toepassen. Daar komt nog bij, dat als je niet in staat bent om zo’n tekst zelf te begrijpen (en driekwart van Nederland kan dat niet), je wat vrijheid betreft in Nederland gewoon met 10-0 achterstaat. En dan gunnen ze een ander die vrijheid vaak ook niet.

    Met schelden gaat dat net zo. Wat de een normaal vindt, vindt een ander zeer beledigend. De meeste mensen overzien dat niet meer en houden krampachtig vast aan hun eigen normen en waarden en veroordelen al het andere. Als je er met elkaar toch niet uitkomt, is een beslissing by code, misschien nog wel de enige werkbare oplossing.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.