De toekomst van het slimme contract #legaltechtuesday

Smart contracts zijn net als de blockchain en AI deel van de legal tech hype van de laatste tijd. Zelfdenkende software die buiten de greep van één partij automatisch voorwaarden checkt en afgesproken handelingen uitvoert. Samen gaan ze de advocatuur en het notariaat overbodig maken, alles wordt automatisch en fantastisch, u kent het wel. En alles op de blockchain ook nog, dus super autonoom en fantastisch.

Er zijn vele definities van smart contracts, maar kortweg komen ze erop neer dat je een aantal beslisregels in software giet die vervolgens vanzelf uitgevoerd worden. Als de domeinnaam advocatie.nl op 1 februari 2020 op naam staat van X, stuur dan 1 bitcoin naar wallet Y. Maar het hoeft juridisch gezien geen contract, geen overeenkomst te zijn: je zou ook bewijs kunnen vrijgeven als aan een voorwaarde (overlijden persoon X) is voldaan, of een specifieke voorwaarde van een overeenkomst borgen.

Ik pieker al een tijdje wat nu de echte praktische toepassingen van smart contracts gaan zijn. Dat voorbeeld van de domeinnaam is namelijk een van de weinige die ik in de categorie van het volledige contract zie werken. Dat is volledig automatisch na te gaan en uit te voeren middels gestructureerde registers, en er zit ook weinig controversieels aan zo’n afspraak. Je verkoopt of niet, op een specifieke datum en je mag tussentijds annuleren of niet.

Maar vooral: dat er geleverd is, nagekomen is, dat is eenduidig vast te stellen. Dat register vermeldt dat het ding op naam staat van de koper. Er zijn nog wel een paar voorbeelden in die categorie – onroerend goed, merkenrechten, misschien ondernemers in gereglementeerde beroepen – maar het is marginaal.

Ga je echter verder dan zo’n specifieke constructie, dan wordt het ingewikkeld. Betaald krijgen omdat je iemands algemene voorwaarden hebt gereviewd, of een website hebt gemaakt, voegt een smart contract daar wat toe? Je zit dan met een kwaliteitstoets namelijk (is de klant tevreden) waar een smart contract moeilijk op kan toetsen. Een AI die een website mooi kan vinden, of zelfs maar vaststellen of het ding adequaat is beveiligd en geprogrammeerd, dat zal nog wel even duren.

Het feit dat zo’n voor mij fundamenteel probleem nog niet opgelost is, maakt dat ik de slimme contracten vooral als een hype zie.

Toch geloof ik wel dat het smart contract er gaat komen, maar dan op een andere manier. Vaak gaat het namelijk zo met hypes. Er is een nieuwe innovatie of technologie, die gaat op zoek naar een oplossing. De eerste oplossingen lijken veelbelovend, dat zwelt aan tot een hype, waarna op zeker moment blijkt dat het toch niet werkt. Daarna stort de aandacht in, maar vasthoudende types blijven ermee doorgaan en komen bij iets uit dat wél interessant is. In managementjargon: de Gartner Hype Cycle. Waarschijnlijk wordt dat een combinatie met de blockchain. Ook dit is een oplossing op zoek naar een probleem. De blockchain is een gedistribueerd grootboek, een registratie van transacties, waarbij er niet één authentiek origineel is maar een hoop mensen elk een kopie hebben en middels consensus vaststellen of een nieuwe transactie klopt met de geregistreerde geschiedenis.

Er zit een heleboel technologie achter om dit te laten werken, vervalsingen tegen te houden en mensen te stimuleren hieraan mee te werken (zoals het minen of delven van bitcoins, in dat blockchainsysteem). Maar uiteindelijk gaat het daar niet om. De kern is dat je het idee van een centrale autoriteit of een authentiek origineel loslaat en in plaats daarvan consensus over de administratie haalt bij een grote groep mensen. Gedistribueerde consensus in plaats van autoriteit. Grote voordeel daarvan is dat die grote groep mensen veel lastiger (of eigenlijk onmogelijk) te manipuleren is om informatie aan te passen.

Nu is het natuurlijk een probleem dat registraties van van alles en nog wat aan te passen zijn als je niet uitkijkt. Foutjes worden overal gemaakt, en beheerders kun je omkopen, bedreigen en wat al niet meer. Het blockchainsysteem voorkomt dat inderdaad. Maar dan dringt zich de vraag op, is dat voordeel zo veel groter dat we over moeten stappen?

In de juridische wereld kennen we dat probleem natuurlijk al veel langer. En er zijn dan ook al lang oplossingen voor bedacht, zoals de notaris die als taak heeft als vertrouwde derde te fungeren. Als de notaris het zegt, dan is het waar (art. 156 Rechtsvordering). Idem voor bijvoorbeeld de constatering door een deurwaarder, of de registratie bij het Kadaster van perceelgrenzen. Natuurlijk zitten hier zwakke punten, in theorie is een notaris omkoopbaar of te foppen, maar dit is uiterst zeldzaam en vrijwel altijd te detecteren als het toch speelt. Het voelt dan wat zwaar om dat hele systeem af te schaffen.

De uitdaging voor zowel blockchain als smart contract is dus te zoeken naar een plek waar die centrale registratie er niet is, en waar eigenlijk ook geen behoefte is aan een enkele beheerder daarvan. Welke transacties of activiteiten willen we graag onder controle houden maar zonder controleur?

Arnoud

4 reacties

  1. ‘Dat register vermeldt dat het ding op naam staat van de koper. Er zijn nog wel een paar voorbeelden in die categorie – onroerend goed, merkenrechten, misschien ondernemers in gereglementeerde beroepen – maar het is marginaal.’

    Ten eerste: Ja, maar hoe ga je dan om met dingen zoals spelfouten en naamswijzigingen en verplaatsingen van de URL van het register?

    Ten tweede: het is een wijdverspreid misverstand dat merkenregisters (en ook octrooiregisters) een een houderschap/eigendom bewijzen. IE rechten mogen (itt onroerend goed) best onderhands verkocht worden, dus de registers zijn lang niet altijd correct. De registers zijn formeel ook zeker geen eigendomsregisters en zijn ook nooit zo bedoeld, en de overheden die ze bijhouden checken slechts marginaal de correctheid, en checken de volledigheid helemaal niet.

    Om een IE recht in te roepen moet je A: eigenaar (of andere rechthebbende) zijn, en B: als zodanig in de openbare registers vermeld staan. Een correcte registervermelding is dus een voorwaarde om het recht te kunnen gebruiken, meer niet.

    ‘Grote voordeel daarvan is dat die grote groep mensen veel lastiger (of eigenlijk onmogelijk) te manipuleren is om informatie aan te passen.’

    Is dat zo? Ik noem maar Dot-com bubble, tulpenmanie, georganiseerde religie, goedheiligmannen, anti-vaxing, etc….

  2. Bij die zin “Grote voordeel daarvan is dat die grote groep mensen veel lastiger (of eigenlijk onmogelijk) te manipuleren is om informatie aan te passen.” had ik inderdaad ook mijn twijfels. Ook ik dacht meteen aan diverse hypes en economische bubbels en dergelijke. Het zou wellicht zelfs zo kunnen zijn dat een grote groep makkelijker te manipuleren is dan het individu, in verband met groepsdruk en zo, en de mogelijke inzet van propaganda gericht op die specifieke groep.

  3. Ik een paar jaar terug op een bijeenkoomst over blockchain van mijn beroepsvereniging. Daar waren een aantal fintech startups aan het presenteren over hun revolutionaire ideeën die door de blockchain mogelijk werden.

    Eind van de dag had ik mijn Permanente Ellende punten binnen en vrienden en vijanden gemaakt. Elk revolutionaire idee dat met de blockchain mogelijk werd heb ik een voorbeeld kunnen geven van een ‘klassieke’ oplossing die prima werkt zonder blockchain en zonder de nadelen van de blockchain (inefficientie in rekentijd en energieverbruik van alle ‘oplossingen’ voorop).

    Aantal andere bezoekers was erg blij met mijn voorbeelden van bestaande bewezen oplossingen voor de gepresenteerde problemen, de heren van de fintech die deden alsof alleen blockchain de oplossing was konden mijn bloed wel drinken. En ik dat van hun, je overtechnische marketing BS om een zaal met vooral a-technische mensen te overbluffen en overtuigen heeft geen plaats op een PE bijeenkomst.

  4. Smart contracts zou je ook in de zorg kunnen implementeren.

    De gemeente geeft mij dochter een indicatie (PGB). De SVB verifieert dat de zorgverlener zorg mag verlenen. En ik onderhandel met de zorgverlener over de geleverde zorg voor mijn dochter

    Een smart contract kan helpen met vooraf verifiëren dat andere partijen aan de voorwaarden voldoen en dat je geen naheffing gaat krijgen. (Het zelfde met bijvoorbeeld kinderopvangtoeslag, als je smart contract “waar” terug geeft kan de belastingsdienst niet zomaar terugvorderen). Ik zie de toepassing dan ook niet zozeer dat het buiten controle van 1 partij op de blockchain leeft. De meerwaarde is dat het juist die 1e partij kan houden aan zijn taak/dat je weet wat er van jou verwacht word.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.