Een kopie identiteitsbewijs bewijst niet dat je een contract sloot

Leuk als je via internet contracten sluit en mensen kopie identiteitsbewijs laat opsturen, maar het bewijst niets. Dat vonniste de rechtbank Rotterdam onlangs. Telecombedrijf Tele2 dacht zo’n 1800 euro te krijgen van een internetklant wegens niet-betaalde abonnementskosten en restprijs telefoon, maar liep tegen het bekende probleem aan dat iedereen wel via internet een contract kan afsluiten op andermans naam. Het is eigenlijk een wonder dat het zo vaak goed gaat met online contracteren, want als het misgaat dan heb je als bedrijf echt een serieus probleem.

De uitspraak opent als een standaardverhaal. Er was een contract gesloten voor mobiele telefonie met een telefoon op afbetaling, de rekeningen werden niet betaald dus er werd afgesloten en een incasso opgestart om het geld toch te krijgen. Dat komt vaker voor.

Nieuw was dat de abonnee nu stelde het contract nooit aangegaan te zijn. Niet hij, maar zijn ex-partner, zou dat hebben gedaan. Tele2 wees erop dat het webformulier voor het abonnement netjes was ingevuld, dat er een kopie identiteitsbewijs was ontvangen en dat er een cent was geïncasseerd vanaf de bankrekening van de gedaagde. Dat is standaard voor heel veel bedrijven en zou dus bewijs moeten zijn.

Toch niet. Want iedereen kan wel zo’n formulier invullen, dus dat bewijst niets. Sterker nog, in dit geval bleek een adres te zijn ingevuld waar de gedaagde niet woonde, dus welke check Tele2 uitvoert op die informatie is niet geheel duidelijk. Ook de kopie van identiteitsbewijs en bankpas leveren niets op: dat bewijst alleen dat de inzender daarvan die dingen had, niet dat hij de genoemde persoon is. Hetzelfde geldt voor de ene cent: bewijst dat Tele2 de incasso kon doen maar niet dat de eigenaar van die rekening het contract is aangegaan.

Oh ja, en bij de handtekening op het aanvraagformulier stond ook nog eens “i.o.”, waardoor je vrij zeker weet (als jurist dan) dat dit niet door de abonnee zelf getekend is. Het kan natuurlijk, dat je iemand machtigt om namens jou een abonnement af te sluiten, maar het is handig om dan even de machtiging op te vragen. Allemaal niet gebeurd.

Hoe moet het dan wel? Het is natuurlijk erg lastig als je niet bij de persoon zelf bent om vast te stellen met wie je te maken hebt. Alle stukken die je krijgt, zijn mogelijk vervalst of gestolen. Alle personen die je spreekt, kunnen onbekenden zijn die zich voordoen als de abonnee. Toegang tot het GBA heb je niet, dus je weet niet zeker naar welk adres je het contract moet sturen. En elke keer iemand langssturen die een identiteitscheck doet, is ook zo wat.

Ik blijf dus met de conclusie zitten dat e-commerce eigenlijk alleen maar goed gaat omdat de meeste mensen geen oplichters zijn.

Arnoud

42 reacties

  1. Als dit “Een kopie identiteitsbewijs bewijst niet dat je een contract sloot part 4691” zou zijn dan zou je inderdaad die checks uit moeten voeren.

    Maar wel een goede extra dienst voor postnl of een van de snelle hap bezorg diensten (alhoewel die vaak minderjarig zijn) IDCheck

  2. Hetzelfde geldt voor de ene cent: bewijst dat Tele2 de incasso kon doen maar niet dat de eigenaar van die rekening het contract is aangegaan.

    En als Tele2 zou vragen om vanaf die rekening een bedrag van tussen de 0-99 cent over te boeken vanaf die rekening. Zou dat wel een sluitend bewijs zijn?

    1. Ik vermoed dat je dat als Tele2 wel sterker zou staan, maar in de kern zegt de rechtbank hier dat er niet uitgesloten kan worden dat een andere persoon toegang had tot paspoort- en bankgegevens, en daarom dus niet vast is komen te staan dat degene op wiens naam het abonnement is afgesloten ook degene is die het abonnement heeft afgesloten. Volgens die redenering zou eigenlijk geen enkele actie voldoende zijn om sluitend bewijs te leveren van overeenkomst, zolang de identiteit van degene die de handeling verricht niet vaststaat.

      Daarnaast zou ik me afvragen hoe dit loopt als dit betwist wordt met “Oh, dus jullie laten bij deze weten dat de door mijn toenmalig partner gedane betaling onverschuldigd was? Dan zie ik die graag teruggestort zien.” Dat zou immers volledig in lijn liggen met de rest van de betwisting van de vordering.

    2. Je slaat de spijker op zijn kop! Ik verbaas me hogelijk dat Tele2 een onzalige hoeveelheid gegevens vraagt, en compleet verzuimd om het enige relevante feit te vragen: “Is de opgegeven bankrekening ook van degene die dit online formulier invult?”. En dat is heel eenvoudig: eindig het formulier met een iDeal betaling die de invuller van het formulier moet afronden. Pas dan heb je enig idee dat de juiste rekening wordt opgegeven. Identiteit verifiëren lijkt me voor de betaling volstrekt irrelevant (hooguit dat het moet vanwege wettelijke verplichtingen). Meer controle op identiteit helpt geen zier, want dan controleer je het verkeerde, namelijk niet het rekeningnummer.

      1. En als Tele2 je nu een telefoonnummer laat invullen en je later opbelt om bevestiging te vragen? En dan alleen bevestiging van de persoon op het contract en niet iemand anders die toevallig opneemt?

        1. Eigenlijk het enige wat je telefonisch vaststelt is of iemand een man of vrouw is, en mogelijk benader je tot welke leeftijdscategorie deze persoon behoort; geen enkel sluitend bewijs.

          Kort door de bocht; ik vul de gegevens van mijn ex-partner in, met daarbij mijn adres voor aflevering van het toestel en het telefoonnummer van mijn nieuwe partner (of partner-in-crime, zo je wil), die ik op de hoogte stel. Zij wordt gebeld, neemt de telefoon op, en bevestigt vervolgens dat ze mijn ex-partner is, en de bestelling inderdaad door haar geplaatst is. Er is ‘bewezen’ dat mijn ex-partner de bestelling heeft gedaan, en dus is ze aansprakelijk.

          Ik neem aan dat je zelf ook snapt hoe absurd dit zou zijn.

      2. Op die manier zou ik op de naam van mijn vader van alles kunnen afsluiten, waar hij niet lijfelijk bij aanwezig is. Ik heb geen machtiging. Uiteraard beheer ik zijn zaken naar eer en geweten. Maar het verbaast hoe makkelijk je in Nederland electriciteit, gas, kabel, verzekering en zelfs huur kunt opzeggen voor iemand anders zonder machtiging, zonder dat ik heb moeten bewijzen zijn zoon te zijn en zonder mijn identiteitsbewijs te tonen; met als enige motivatie van de overheid en soortgelijke instanties: gemakzucht. Bij mijn vader gaat het goed; bij zijn zus ging het fout. Mijn neef bleek tot twee keer toe een notoire oplichter, die zelfs zijn eigen moeder niet spaarde.

  3. Als je een pakket verstuurd, dan kan je de postbode de ID kaart van de ontvanger laten controleren: zie website postnl. Als in dit geval Tele2 daar gebruik van had gemaakt dan zouden ze sterker in hun schoenen staan. Want als je kan bewijzen dat de persoon die de telefoon (en een kopie van het contract) ontvangen heeft de persoon is die op het contract staat, en die persoon neemt na ontvangst geen contact op om te zeggen dat hij ongevraagd een telefoon heeft ontvangen, dan lijkt mij dat stevig bewijs.

    Als ze vervolgens deze persoon nog een handeling laten doen met deze telefoon voordat de simkaart geactiveerd wordt, dan zitten ze helemaal goed. Laat die persoon bijvoorbeeld een selfie opsturen met het contract.

        1. Bedenktijd heeft hier weinig mee te maken; bedenktijd heb je bij afsluiten van een overeenkomst, terwijl hier wordt betwist dat er überhaupt een overeenkomst tot stand gekomen is. Zodra de selfie weg is, is het bewijs van tot stand komen van de overeenkomst met de juiste persoon weg.

    1. Ieuw. Nee. Als de overheid zo’n service zou aanbieden dan wordt de bewijslast omgekeerd. Bewijs maar eens dat jij het niet was wanneer er iemand via een van de vele lekken met jouw identiteit iets heeft besteld.

    2. Dat doen ze al door dingen als paspoorten en identiteitsbewijzen aan te bieden. Deze zijn echter niet digitaal.

      Het digitaal vaststellen of iemand de persoon is die hij beweerd te zijn is knap lastig. Er zijn wat oplossingen, waarbij je gevraagd wordt met een camera een filmpje van je identiteitsbewijs en je gezicht te maken, vanuit verschillende hoeken, zodat AI software (of mensen van vlees en bloed) een aantal echtheidskenmerken worden gecontroleerd, en gecontroleerd kan worden of de foto op het id overeenkomt met de selfie-makende persoon (en ook controleren of er niet iemand achter staat met een knuppel om de persoon tot iets te dwingen).

      Het liefst zou ik inderdaad zien dat een overheidsdienst dit zou doen, in de vorm van een attestatiedienst, dat wil zeggen, dat je alleen “ja”, “onduidelijk’, of “nee” te horen krijgt op bepaalde stellingen, zoals “persoon in huidige websessie is ouder dan 18” of “persoon in sessie is individu X” — waarbij signalen van dwang of fraude tot extra signaleren naar de juiste instantie leidden. Ik denk namelijk dat een overheid beter met dit soort informatie kan omgaan dan een wildgroei aan particuliere bedrijven die soms ook in een ver buitenland zitten.

    3. Punt is echter dat bedrijven vrij zijn om te kiezen om níet aan e-commerce te doen; ze maken de bewuste keuze om dit wel te doen omdat dit ze logischerwijs meer omzet en dus meer winst oplevert. Dan is het niet passend om de inherente risico’s van die gemaakte keuze naar de maatschappij te externaliseren.

      Daarnaast staat het ondernemers ook vrij om zelf een systeem voor e-commerce in te richten waarbij de identiteit van degene die de overeenkomst aangaat vastgesteld wordt op een manier die in de rechtbank stand houdt. Ook hier zie ik een bewuste keuze van de ondernemer om dat niet te doen, en daarmee impliciet ook het risico te aanvaarden van die keuze.

      1. Eigenlijk speelt dit toch net zo goed voor traditionele verkoop als bij e-commerce? Hoe lever je waterdicht bewijs dat de persoon in de winkel is wie hij beweert te zijn? Documenten zijn te vervalsen, pasfoto’s van jaren geleden lijken soms weinig meer op de huidige persoon maar wel op derden. Zowel de koper als verkoper (of beiden) kunnen liegen. Met een handtekening op papier kan je in het gunstige geval bewijzen dat 2 identieke handtekening door dezelfde persoon gezet zijn, maar je kan niet/veel moeilijker bewijzen dat 2 verschillende handtekeningen van 1 persoon afkomen. En met een bevolking die steeds minder een pen gebruikt komt dat laatste steeds meer voor.

        Hypothetisch voorbeeld: mijn broer/neef/vriend “leent” mijn bankpas met daarin mijn ID en pinpas en heeft ergens mijn pincode afgekeken. Hij gaat naar de tele2 winkel en koopt een smartphone + abbo. De verkoper controleert het ID (en mijn broer/neef/vriend lijkt genoeg op mijn oude foto) en de rekening check gaat ook goed. En hij zet een handtekening die voldoende verschilt van de mijne.

        Hypothetisch voorbeeld 2: Hetzelfde als hierboven maar in plaats van dat mijn broer/neef/vriend naar de winkel gaat doe ik het zelf en zet ik een handtekening die voldoende verschilt van mijn echte handtekening.

        Hoe krijg je in dat soort gevallen de waarheid boven tafel?

        1. Laat me even de cynische micro-economisch denkende handelaar spelen.

          Een te strenge controle van de identiteit van een mogelijke klant kost geld (aan personeels- en kopieerkosten) en schrikt een deel van de mogelijke klanten af. Een te lakse controle van de identiteit van een mogelijke klant kost geld aan verduisterde goederen en onbetaalde rekeningen. Bij optimale controle is het totaal van kosten + verliezen minimaal.

          Je controleert een beetje, zodat de controlekosten niet uit de hand lopen, maar niet te weinig omdat je dan teveel verliest aan niet-incasseerbare vorderingen. Dit kun je voor online en offline verkopen toepassen. En of je als winkelier wel of geen BKR gegevens opvraagt.

          1. De andere gedacht: waarom is zo vaak een ID nodig. Als je de transacties zo inricht dat je een telefoon koopt, en meteen de prijs betaald, dan is het gelijk oversteken en geen controle nodig. Idem ditto bij het kopen van een beltegoed of abbonnement — ja, je moet even voor de duur van dat abbonnement de andere partij vertrouwen voor de waarde van dat abbonnement, maar dat is van een heel andere schaal (en kun je desnoods afsluiten als een volgende betaling uitblijft. Dat bedrijven graag langlopende abbo’s verkopen is een manier van klantenbinding die helemaal niet zo handig is — en dat wordt nu overduidelijk door de privacyregels — stop daarmee, en het probleem is opgelost.

            1. Ik blijf even cynish: Verkoop op afbetaling is een lucratieve manier om minder vermogenden extra geld afhandig te maken:

              1. Je hoeft niet de goedkoopste te zijn,

              2. Je kunt rente rekenen,

              3. Bij te late betaling reken je extra rente en kosten,

              4. Probleemvorderingen verkoop je aan een incassoburo.

              In Amerika zijn er bedrijven die zo selectief computers (laptops) aanbieden in de armere wijken.

  4. Arnoud, dus het pinnen van die ene cent is niet voldoende is om de identiteit te controleren, aangezien er niet meer vanuit mag worden gegaan dat de eigenaar van de rekening ook daadwerkelijk ondertekend heeft. Dan legt dit toch gewoon een bom onder het hele iDIN systeem dat de banken hebben geïntroduceerd? Die is met deze uitspraak plotsklaps nutteloos geworden.

    Ook bij dat systeem wordt een identiteit geverifieerd met dezelfde stappen die ook plaats zouden hebben bij een pinbetalen. Inloggen, verifiëren en bevestigen.

  5. dit blijft dus een opmerkelijk fenomeen. althans bij rechtspersonen is het nog erger. Als X een overeenkomst sluit namens bedrijf Y met Z, maar X is niet bevoegd. Dan staat Z gewoon met lege handen, als het kvk X niet noemt dan valt amper te bewijzen waarom Y gebonden zou zijn. Hoeveel mondelinge check je ook doet of vinkjes je aanzet. Wat mij overigens nog veel meer verbaast is dat hier amper rechtspraak over te vinden is…

    1. Eh, nee. Een bedrijf is gebonden als ze de redelijke indruk wekte dat meneer/mevrouw X dit contract mocht sluiten. De KVK is in de praktijk vrijwel volledig irrelevant daarbij. Als ik een telecomwinkel binnenstap en de meneer achter de balie geeft mij een mooi contract met Tele2 inclusief 30% korting “vanwege corona”, dan zit Tele2 daaraan vast. Dat die meneer een stagiair was en geen korting mocht geven (laat staan in z’n eentje een contract) dat is geen enkel argument. Dat kon ik niet weten, in zo’n winkel zijn verkopers bevoegd, punt.

      1. Arnould

        Het is niet zo eenvoudig. Als je aan een bedrijfspand komt voor een niet standaard b2b transactie zou ik er ofwel niet vanuit gaan dat betrokkene gemachtigd is ofwel het risico nemen en er niet over nadenken.

        Ik weet dat vaak ook een medewerker van een (subcontracter van een ) subcontracter gevraagd wordt om de “deur” open te doen en even te tekenen.

        Het laatste is veel efficiënter en hoogstwaarschijnlijk quasi steeds ok.

  6. Wellicht een beetje onhandig van mij opgemerkt onder dit artikel, want het klopt wat je zegt, vgl. een kind koopt een ijsje en idd een kassamedewerker verleent korting oid.

    bij zakelijke overeenkomsten verkeert bedrijf Z toch echt met een bewijsachterstand. Je zult moeten aantonen dat er sprake is van vertegenwoordigingsbevoegdheid, schijn daarvan. De kassamedewerker kan AH niet binden aan een abonnement voor zeg, het vervaardigen van facturen bijv. Daarbij is de kvk zeker een relevante raadpleegbank.

    1. Waarom moet je dat altijd aantonen? Ook in grootzakelijk rechtsverkeer geldt dit wetsartikel (3:35 en 3:37 BW). Als ik zaken doe met iemand die de titel senior VP heeft, dan mag ik veronderstellen dat hij mijn bedrijf mag inhuren voor een dik juridisch advies en een cursus of wat. Ik hoef dan echt niet de KVK te checken of hij wel 50k mag uitgeven en/of juristen mag inkopen.

      Bij een kassamedewerker weet je, althans moet je weten, dat die niet bevoegd is voor inkoophandelingen. Mar de filiaalchef zeker wel, ook al zijn ze vergeten die bij de KVK in te schrijven. Als jij dus als colporteur die filiaalchef een abonnement aankletst, dan kan hij er niet onderuit door te zeggen dat in de KVK alleen een statutair directeur staat die mocht beslissen.

      1. ik ben wel even benieuwd naar een voorbeeld uit de rechtspraak bij dit soort harde stellingen. primair geldt dat je iemand niet kan binden als diegene niet zelf rechtsgeldig bevoegd vertegenwoordigt. met doelredeneringen rondom 35 en 37 ga je er echt niet komen, de schijn moet veelal door toedoen van de vennootschap zijn gewekt of andere bijzondere omstandigheden.

  7. Ik vind de uitspraak van de rechtbank evenwichtig. Bedrijven die op een makkelijke manier contracten sluiten hebben daar voordeel bij: het is minder werk voor hen en levert ze meer klanten op. De prijs is dat de bewijslast toch echt bij hen ligt en dat het akkoord niet te snel mag worden aangenomen. In de praktijk blijkt dat het bijna altijd goed gaat, dus die prijs is niet zo hoog. En een bedrijf dat dit risico niet wil lopen, kan naar ouderwetse middelen grijpen, zoals de natte handtekening.

  8. Goed nieuws! Ik verbaas me al jaren over hoe men bij identiteitsfraude de verantwoordelijkheid bij de eigenaar van de identiteit probeert te leggen. Een BSN is geen wachtwoord. Daar maakt deze zaak wel een einde aan, neem ik aan?

    1. Het is grotendeels een gevolg van luiheid en gemakzucht van de webverkopers (en incassoburo’s; deurwaarders) dat ze te gemakkelijk aannemen dat de gegevens die in een webformulier terecht komen correct zijn. In veel gevallen krijgen die zonder teveel gezeur van een rechter een verstekvonnis gebaseerd op gebrekkige administratie.

      Gelukkig zijn er af en toe rechters in Nederland die een dagvaarding met behoorlijke documentatie vragen.

        1. In theorie wel: je kunt in verzet nadat je het verstekvonnis krijgt. Moet je wel snappen wat er gebeurt én moet je de juridische kennis en/of het geld hebben om dat te doen, en dat is waar het wringt. Dit gaat vaak om mensen die toch al in de schulden en problemen zitten en dus niet de mentale ruimte hebben om zo’n vonnis aan te vechten. Zeker omdat ze ook al door deze eiser murw zijn gebeukt met “Volgens de computer heeft u dat toch echt gedaan meneer, en huisgenoten komen voor uw risico het spijt me” gevolgd door “Nee dat had u direct moeten aankaarten, nu staat vast dat u moet betalen” en dergelijke onzin waar je niet doorheen komt (ook niet als je jurist bent, zeg ik uit ervaring).

          Gelukkig is er een sprankje hoop: kantonrechters hanteren nu een intakeformulier voor zulke incassozaken, waarbij de eiser onder meer het contract en de AV moet overleggen, moet aangeven waaruit blijkt dat het contract gesloten is (dus zeg maar een kopie van bestelformulier met handtekening) en bewijs dat er de veertiendagenbrief (aanmaning) en nog zo wat is verstuurt. En ja dat gaat vaak mis, ook bij verstekzaken die voor zich spreken. Gelukkig is men dan inderdaad streng.

          1. het is niet zozeer een nijpende kwestie maar meer een principiële. Een tandarts besteed zijn incasso’s ui dus krijg je een rekening thuis ( hij wil liever geen cash in huis hebben, maar kan wel). Er word betaald maar het geld wordt teruggestuurd zonder opgave van redenen, blijk achteraf. Niemand die op de rekening kijkt. Vervolgens een herinnering, hier word een kopie bewijs van betaling teruggestuurd. Vet volgens geen teken van leven meer maar een incasso die meteen maar dreigt met de rechter. In goed vertrouwen dat je denkt betaald te hebben, want je hebt een betalings-bewijst opgestuurd wacht je dat af. Vervolgens krijg je een veroordeling omdat je niet betaald hebt??? denk je dan, en dan blijkt pas dat er teruggestort is, maar daar heeft een rechter blijkbaar geen interesse. Want ook dat was bekend bij de rechter.

            Ik zeg dan, een betalings-bewijs is niets waard blijkbaar en bedrijven staan blijkbaar erg sterk.

            1. Tussen “dreigen met de rechter” (Ik neem aan dat dit de formele “14-dagen brief” is waarin je nog twee weken de tijd krijgt om de vordering te voldoen) en het verkrijgen van een vonnis zitten nog een aantal stappen:

              [Optioneel] Er wordt een deurwaarder ingeschakeld die jou vraagt te betalen (met extra kosten).

              De deurwaarder brengt een dagvaarding uit. (Bezorgt jouw persoonlijk de uitnodiging voor de rechtszaak.

              [Zeer aan te raden] Jij (of jouw advocaat) schrijft aan de rechter waarom jij denkt dat die vordering onzin is, met bewijsstukken (en binnen de gestelde termijn).

              Nog meer briefwisseling met de rechter

              De rechter kan jullie uitnodigen voor een zitting (of comparitie).

              Als de rechter denkt voldoende geïnformeerd te zijn maakt hij zijn vonnis.

              De deurwaarder betekent het vonnis (nogmaals het persoonlijk bezorgen van een brief).

              Op het moment dat de deurwaarder jouw het vonnis bezorgt heb je nog een aantal dagen om “beroep” of “verzet” aan te tekenen. (Vraag een advocaat om het verschil.)

  9. Door de komst van de AvG mag geen enkel bedrijf meer vragen om een kopie id. Hier staat namelijk je BSN nummer op en dat is een nummer waar je veel mee kan. Dit persoonsgegeven is nooit nodig, ook niet voor voor contracten. Zelfs de Belastingdienst mag dit niet meer opvragen (Wat ze overigens vaak nog wel doen hoor). Bedrijven moeten gaan werken met een andere manier om de identiteit vast te stellen van hun klant. En aangezien DigiD niet onhackbaar is gesteld wordt er nu gewerkt aan andere apps die dat wel zouden moeten kunnen garanderen.

  10. Een identiteitsbewijs geeft redelijke zekerheid, dat de persoon, die voor je staat, de persoon is, die hij zegt te zijn. Als je een kopie van het identiteitsbewijs opstuurt, dan is zijn functie weg. Het werkwoord ‘controleren’ heeft, als we het volledig zouden gebruiken, twee objecten: een lijdend voorwerp en een voorzetselvoorwerp. Ik controleer het identiteitsbewijs aan de persoon.

  11. “Het is natuurlijk erg lastig als je niet bij de persoon zelf bent om vast te stellen met wie je te maken hebt.”

    Dan moet die even langskomen. En ik snap wel, dat uit kostenoverwegingen telefoonaanbieders zo min mogelijk winkels willen hebben, maar de consequentie daarvan is, dat ze af en toe een contract moeten ontbinden.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.