Waar ligt een auteursrecht als de oude eigenaar is opgeheven?

En lezer vroeg me:

Ik ben al sinds mijn jeugd fan van het MS-DOS spel [geanonimiseerd] en zou het nu graag aanbieden in een emulator. De leverancier (een Nederlands bedrijf) is al twintig jaar geleden opgeheven, maar de oud-directeur die ik sprak wist vrij zeker dat niemand de rechten destijds had opgekocht. Waar zijn die nu gebleven? Is dit spel publiek domein geworden?

Juridisch gezien is een auteursrecht een vermogensrecht, zeg maar even het equivalent van eigendom voor niet-stoffelijke dingen. Een vermogensrecht kun je bezitten (voor puristen: ‘houden’) en weggeven, al dan niet via verkoop. In principe moet dat gebeuren met een akte, een schriftelijk stuk dat bevestigt dat het recht is overgedragen en aan wie. En dat staat voor auteursrechten ook zo in de wet, artikel 2 Auteurswet.

Dit bedrijf had ooit het auteursrecht op dat spel en kennelijk nooit weggegeven. Dan zat het dus in de boedel toen het werd opgeheven (of failliet werd verklaard, dat maakt niet uit). Maar dan is het niet weg. De wet voorziet in de situatie dat achteraf blijkt dat er nog een schuld of baat is bij een opgeheven bedrijf (art. 2:23c BW). Wie daar wat mee wil, stapt naar de rechter en vraagt om alsnog vereffening. Je moet daar wel enig belang bij hebben, in dit geval denk ik dat het genoeg is als je de rechten tegen een redelijke prijs wil kopen. De rechter benoemt dan een vereffenaar en die zal de verkoop afwikkelen.

Ik heb in de praktijk hier nog nooit van gehoord. Het lijkt me ook heel lastig om van zo’n oud spel een prijs te bepalen, plus om mensen te vinden die bereid zijn alsnog namens het bedrijf dit even af te wikkelen. Ja, tenzij ze geld ruiken: als jij komt met “ik wil het kopen voor $laag” dan is er vast een oud-directeur die zegt “prima doe maar $hoog” want kennelijk wil jij héél graag die rechten en dus sta je onderhandelingstechnisch zwak.

Ik vermoed dat men vaak denkt, dat bedrijf is al zo lang weg, ik kan gewoon dat werk exploiteren. Daar valt wat voor te zeggen, maar als ik dat zie en ik ben een geldwolf dan ga ík naar de rechter om die auteursrechten te kopen zodat ik jou vervolgens kan aanklagen als ik zie dat jij succesvol bent. Ik hoef dat niet tussentijds tegen jou te zeggen namelijk. Dus er zit een risico aan die strategie.

Arnoud

27 reacties

  1. Spelfoud; Ik ben al sinds mijn jeugd fan van het MS-DOS spel.

    Is een vereffenaar er dan ook niet voor om te zorgen dat een gierige oud-directeur niet te enthousiast €hoog kan roepen? Zo van; “Ho eens, geldwolf. Doe eens €middel, want wat je nu vraagt is een beetje onzin.” Of is de vereffenaar hier niet een onafhankelijke tussenpersoon?

    1. Het is zeker geen onafhankelijke persoon in de zin dat hij de maatschappelijke belangen en derden net zo zwaar moet laten wegen als het belang waar hij voor aangesteld is. Zijn taak is de boel opheffen en alle schuldeisers tevreden stellen, eventuele restbaten gaan dan naar de aandeelhouders of leden. Ik denk eerder dat gebrek aan geld voor zijn eigen salaris een rem is om langdurige onderhandelingen te voeren, maar ik zou wel verwachten dat een vereffenaar opent met “doe maar 5x wat je net aanbood”. Het blijven onderhandelaars.

  2. Er wordt pas een vereffenaar benoemd als je een redelijke prijs wilt betalen? Is daar een minimum bedrag voor? (Zou wel handig/duidelijk zijn)

    Hoe komt de rechter vervolgens aan de vereffenaar en wat heeft de ex-directeur daar nog in te brengen? Als het recht nihil waarde heeft, zal er lastig een vrijwillige vereffenaar worden gevonden. Een “onvrijwillig” benoemde die uit de opbrengst wordt betaald zal dan wellicht toch vrijwel ieder bod accepteren omdat er niets aan te verdienen is? Of krijgt een benoemde vereffenaar een uurloon?

    1. Ik denk dat een rechtbank een bedrijf niet laat herleven als jij zegt, ik bied 50 cent voor een auteursrecht op een vergeten game in de boedel. Dat is geen serieus verzoek. Daarom is denk ik een redelijke prijs wel een criterium, al is daar niet op voorhand een getal op te zetten want dat is per gamecategorie, ouderdom et cetera verschillend.

      Een vereffenaar gaat volgens mij op dezelfde manier als een curator, ik kan zo snel niet vinden of er aparte criteria zijn bij liquidatie van een bedrijf. Dat zal dus een betaalde kracht zijn, die betaald moet worden uit de boedel. Curatoren betalen zichzelf ook uit de boedel, en wel als eerste. En ja, uiteindelijk is het de discussie of je beter een euro kunt pakken of kunt wachten/hopen op een bod van een ton. In mijn ervaring zeggen curatoren niet snel ja, en ik denk dus omdat de gedachte is dat als jij iets wil hebben uit de boedel en hij nee zegt, jij met een hoger bod terugkomt. Zo gaat het namelijk meestal.

      1. Je antwoord is in lijn met wat ik verwachtte. Zeker in deze bedrijfsmatige case lijkt me dit ook een heel redelijke economische insteek t.a.v. de schuldeisers van het failliete bedrijf, die zo grootste kans(je) op een nabetaling houden. Ik neem aan dat, hoewel auteursrecht vaak economisch wordt ingestoken, een redelijk verzoek niet altijd met geld gepaard hoeft te gaan, maar ook op morele gronden zou kunnen (in theorie; lijkt me hier niet aan de orde)? Zou er in dat geval nog steeds een vereffenaar aan te pas komen?

        PS wel wat vreemd als het bedrag voor redelijke verzoek afhankelijk van de gamecategorie etc. zou zijn (moet rechter daar ook weer inhoudelijk info over inwinnen). Zou rechter in jouw case niet vooral moeten kijken naar het geboden bedrag (de kans op een positief saldo voor schuldeisers)?

  3. Wat hier dus typisch gebeurd is dat de kosten van dit soort grapjes niet opwegen tegen de mogelijke baten van het voorgestelde projectje, en het feest dus niet doorgaat. Dit fenomeen noemen we een “deadweight loss” in het Engels, hier best te vertalen als welvaartsverlies. Dit is dus typisch een voorbeeld waarbij auteursrecht niet alleen zijn doel voorbijschiet, maar dat zelfs ondermijnd, want het doel van het auteursrecht is het algemeen belang: het verhogen van de welvaart van ons allemaal, in dit geval door te zorgen dat werken breed beschikbaar kunnen zijn. Dit is slechts een voorbeeld van welvaartsverlies door absurd doorgeschoten auteursrecht, er zijn er vele. Uiteindelijk kunnen juristen hier weinig mee: de wetgever zou dit moeten oplossen door termijnen drastisch te verkorten en registratie te verplichten voordat men schade kan claimen. (Al vrees ik dat voor sommige partijen dit een bewust ingelobbyd kenmerk van de huidige wetgeving is: kunstmatige schaarste veroorzaken die winstmarges verhoogt.)

    1. het doel van het auteursrecht is het algemeen belang: het verhogen van de welvaart van ons allemaal Dat is niet het doel van auteursrecht, hoogstens een doel. Een ander doel is bescherming van de artistieke en morele integriteit van artistieke werken. Staat keurig in de Berner Conventie (artikel 6bis) en zelfs in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, zij het heel beknopt: “Een ieder heeft het recht op de bescherming van de geestelijke en materiële belangen, voortspruitende uit een wetenschappelijk, letterkundig of artistiek werk, dat hij heeft voortgebracht.” (Mee info bij Unesco.)

      Wellicht wil de eigenaar van het auteursrecht helemaal niet dat het spel opnieuw uitgebracht wordt wegens veranderde politieke of religieuze opvatting of simpelweg omdat hij of zij het kwalitatief niet goed genoeg vindt.

      1. Het door jouw geciteerde artikel van de rechten van de mens bevat, meteen voor het door jouw geciteerde lid, het volgende als lid 1: “Een ieder heeft het recht om vrijelijk deel te nemen aan het culturele leven van de gemeenschap, om te genieten van kunst en om deel te hebben aan wetenschappelijke vooruitgang en de vruchten daarvan.” Dat dit het eerste lid is, lijkt mij duidelijk aan te geven wat het belangrijkst gevonden werd, en wat dus voorrang moet krijgen bij de conflicten die ontstaan uit de tegenstrijdigheden die overduidelijk in artikel 27 verwoven zijn.

        Ook de bescherming van de “integriteit” van werken zie ik als een recht in het algemeen belang (omdat immers alle wetgeving in het algemeen belang moet zijn). De persoonlijkheidsrechten zijn een soort van “merkrecht” voor de auteur, die hierdoor zijn reputatie kan beschermen tegen oneigenlijk gebruik, zoals het door laten gaan van een verminkt exemplaar voor een door hem gemaakt werk. Dat hoeft echter geen enkele reden te zijn kopieren te verhinderen: zolang maar duidelijk is dat de auteur er (niet meer) achter staat, is er geen enkel probleem. Dit recht inzetten voor geschiedvervalsing (Bijvoorbeeld: “ik sta er niet meer achter dat ik in het verleden amateuristische/racistische/anderzins rotzooi heb geschreven, dus dat mag je niet meer verspreiden of vermelden”) kan nooit de bedoeling zijn, daar krijg ik huiduitslag van, en dan heb je net als een merkhouder die gif in magarine (Planta) stopt gewoon pech en is je reputatie naar de knoppen. (Gelukkig kennen wij hier het Franse “droit de retrait” niet).

  4. Ik heb in de praktijk hier nog nooit van gehoord

    We hebben al honderden jaren auteursrecht. Ik kan me niet voorstellen dat er nog nooit een rechtszaak is geweest over een ‘verweesd’ werk dat officieel toebehoorde aan een natuurlijke of rechtspersoon die inmiddels al lang niet meer bestaat, zonder dat er een expliciete overdracht is geweest. Dit is toch geen nieuw probleem?

    1. Het zou kunnen alleen ik heb het (ook na divers zoeken in jurisprudentiedatabanken) niet kunnen vinden. Plus, wie zou die rechtszaak dan beginnen? Dat bedrijf is weg, de bestuurders zullen weinig interesse meer hebben of het niet eens meer merken. Een kopieerder? Die wil liever niet de aandacht op zichzelf vestigen.

      1. Maar het zal in de geschiedenis van het auteursrecht toch al wel voorgekomen zijn dat inderdaad iemand iets kopieerde/publiceerde in de overtuiging dat er geen eigenaar meer was, en dat er toen toch iemand naar voren kwam die meende toch eigenaar te zijn (een ex-bestuurder, of de oorspronkelijke maker, bijvoorbeeld?), en dat daardoor de rechtbank een uitspraak heeft moeten doen over van wie het nu was? Ik kan me echt niet voorstellen dat zo’n zaak nog nooit is voorgekomen.

        En verder: kan jouw lezer in dit geval misschien iets met het concept ‘kennelijk prijsgegeven’? BW 3 A 117 ‘Een bezitter van een goed verliest het bezit, wanneer hij het goed kennelijk prijsgeeft’

        (een vermogensrecht is juridisch ook een ‘goed’)

        1. Is dit niet iets wat vrij vaak voorkomt bij het gebruik van oude foto’s en filmmateriaal? Bij iets als Andere Tijden zie je vaak zo een waarschuwing in de trant van “de samenstellers hebben hun uiterste best gedaan de rechthebbenden op te sporen. Meent u desondanks aanspraak te maken, neem dan contact met ons op. “

          Verschil met het spel is natuurlijk dat daar bekend is wie de rechthebbende is.

          1. Maar als de oude directeur zegt: Ik denk niet dat iemand de rechten heeft opgekocht (zoals in dit geval), dan weet je helemaal niet wie de rechthebbende is. Als die directeur het al niet weet, en ook niet aangeeeft ‘potjandorie, dat had ik me nooit gerealiseerd, daar moet ik wat mee doen’ dan zou ik het gewoon doen.

            Het risico dat er ellende van komt is klein, en al komt die ellende er wel van, dan verweer je je met ‘kennelijk prijsgegeven’ en met ‘uiterste best gedaan’, en dat zet je ook nog eens met grote letters in de emulator. Het lijkt me enorm sterk dat je dan serieuze problemen krijgt.

            Het grootste risico is: had dat bedrijf wel het auteursrecht, of verkochten ze de game gewoon met toestemming van de maker?

            Het is me trouwens ook niet duidelijk of het spel voor de emulator geherprogrammeerd gaat worden (dan is de broncode anders en dan zal er al niet gauw sprake zijn van auteursrechtinbreuk) of gekopieerd.

      2. Spoor en Verkade verwijzen in Auteursrecht in dit verband naar een uitspraak van het gerechtshof Den Haag van 22 oktober 1992. Deze uitspraak is gepubliceerd in AMI 1994, p. 34 (van der Aa/Zeelenberg).

  5. Dus iemand maakt er weer een succes van. Voor een MS-DOS game via een emulator zal dat niet om hele grote bedragen gaan denk ik, maar goed. Vervolgens zie ik dat en koop die rechten.

    Hoe kan ik dan schade aantonen? Misschien schade vanaf het moment dat het van mij is maar in de periode daarvoor toch niet?

    1. Je hoeft geen schade aan te tonen. De inbreuk vanaf jouw moment van aanschaf is op zich onrechtmatig, dat er iets van schade is is inherent aan de inbreuk. Dus je kunt een verbod krijgen bij de rechter. De dreiging van verbod is wat je nodig hebt om te onderhandelen. “Geef mij geld of ik leg je bedrijf plat” is een best wel stevige opening in onderhandelingen.

  6. Ik zou verwachten dat alles wat er overblijft na het opheffen van het bedrijf eigendom wordt van de eigenaren van het bedrijf. Net zoals als een vereniging zichzelf opheft dat al het geld dat overblijft na het aflossen van de schulden aan de leden uitbetaald wordt. Uit de vraag van de lezer haal ik dat dit een normale opheffen was en geen faillissement of zoiets. Als de oud-directeur ook de eigenaar was, vraag dan aan hem om de rechten van dit spel te verkopen “zover hij die heeft” voor 1 euro en zet dit op papier.

    1. Ik kan mijn vorige bericht niet bewerken, dus dan maar zo een toevoeging:

      Als de oud-directeur ook de eigenaar was, vraag dan aan hem om de rechten van dit spel te verkopen “zover hij die heeft” voor 1 euro en zet dit op papier.

    2. Dat klinkt logisch maar staat niet in de wet. Die zegt, als we achteraf wat waren vergeten dan was het bedrijf dus niet 100% opgeheven en dan gaan we nu kijken wat te doen met dat laatste stukje. Misschien is er ook nog een schuldeiser die we nu kunnen betalen.

      Jouw idee heeft als nadeel dat directeuren wat kunnen “vergeten” en daar rijk van worden

      1. En is daar geen tijdslimiet aan, oftewel een verjaringstermijn voor de mogelijkheid tot vereffening? Ik neem toch aan dat ik niet in 2020 nog om vereffening van de VOC kan vragen, en zelfs niet om vereffening van Fokker. Of wel?

  7. Maar klopt het als ik zeg dat “En lezer” (sic) de auteurswet niet overtreedt, tót het moment dat de rechtbank de vereffening heropend heeft en het auteursrecht overgedragen is? Want vóór die tijd bestaat m.i. de maker of rechtverkrijgenden niet (meer).

  8. Ik zie ook nog wel een ander praktisch puntje, namelijk hoe moet die vereffenaar zijn werk gaan doen? De bewaartermijn voor de administratie bij opheffing is 7 jaar (als er vastgoed in het spel is wellicht 10). Hoe moet die vereffenaar er na 10+ jaar dan achter kunnen gaan komen wie de aandeelhouders destijds waren, en of/wie er eventuele schuldenaren waren?

    Volgens mij is het bij vastgoed zo dat als niemand zich meldt, de gemeente van rechtswege weer eigenaar wordt van de grond (gebeurt helaas nog wel eens bij verontreiniging…). Een dergelijke constructie zouden we wat mij betreft ook prima voor intellectueel eigendom kunnen implementeren: na verloop van tijd automatisch laten vervallen in het publieke domein als ware de oorspronkelijke auteur 70 jaar geleden overleden.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.