Iemand structureel stiekem filmen is een vorm van dwingen

Als je twee jaar lang met een camera met telelens de overbuurvrouw filmt in haar slaapkamer, is dat dan strafbaar als stalking of niet? Met die vraag zat recent de Hoge Raad, want dit was dus gebeurd maar in artikel 285b Strafrecht staat dat het pas stalking is wanneer je iemand dwingt iets te doen, niet te doen of te dulden. Jezelf opdringen dus. Maar wie die camera stiekem tussen twee dekens uit het raam laat hangen, welke dwang past deze dan toe?

De zaak was bij de Hoge Raad gekomen nadat het Gerechtshof de man had vrijgesproken van het strafbare feit belaging, zoals stalking officieel heet:

Het hof is van oordeel dat het oogmerk van verdachte om aangeefster te dwingen iets te doen, niet te doen, te dulden en/of vrees aan te jagen, niet uitsluitend kan worden afgeleid uit heimelijke handelingen waarvan het slachtoffer zich pas geheel achteraf bewust is geworden.
In gewone taal: als iemand pas helemaal na afloop ontdekt dat jij haar stiekem filmde, dan kun je niet zeggen dat je haar gedwongen hebt gefilmd. Die persoon deed waar ze zin in had, jij filmde dat, daar zit geen centje dwang aan toch?

Nou, niet helemaal. Het is al langer vaste jurisprudentie dat je iemands privacy kunt schenden door een handeling die pas later uitkomt:

[Het Hof zei dat een] gedraging uitsluitend dan als inbreuk makend op de persoonlijke levenssfeer van een ander kan worden aangemerkt indien die ander ten tijde van die gedraging met die gedraging bekend was en dus niet indien deze nadien op de hoogte is gekomen van die gedraging. Die opvatting vindt evenwel geen steun in het recht en in het bijzonder niet in art. 285 Sr.
Maar waar zit dan de dwang? Die zit hem in het stiekeme karakter. Als jij je niet laat betrappen, kan ik geen bezwaar maken, je niet wegsturen of ingrijpen.
Het kan immers zijn dat de verdachte, door bewust en gedurende langere tijd heimelijk en onopgemerkt te filmen, heeft willen bewerkstelligen dat die ander zich niet kon verzetten tegen het gefilmd worden en aldus werd gedwongen dat filmen te dulden.
Door dus niet te onthullen dat je filmt, dwing je iemand het filmen te ondergaan. Je dwingt iemands autonomie opzij, als het ware. Ik zie daar wel wat in, privacy is in de kern het recht met rust gelaten te worden. Wie in dat recht binnendringt zonder zelfs maar zichzelf kenbaar te maken, dwingt zich op een plek waar hij niet mag zijn.

Arnoud

24 reacties

    1. De dader is al veroordeeld voor het gebruik van een verborgen camera, daar is geen beroep tegen aangetekend. Het gaat hier om de vraag of een extra veroordeling voor “belaging” gelet op de omstandigheden in deze zaak op zijn plaats is.

  1. Ik vind dit maar belachelijk. We zitten ons krom te redeneren om iets recht te laten lijken. Ben ik nu ook gedwongen, als ik dagelijks langs een camera zonder waarschuwingsbord loop?

    En pleeg ik een beroving, als ik in de supermarkt een blike cola steel, zonder de eigenaar op de hoogte te stellen? (want ik dwong hem, omdat ik hem niet vertelde wat ik deed, en hij dus niet op tijd kon handelen…)

    1. Zeer sterke redenering van deze rechter. ‘dwang’ is in normaal taalgebruik een actieve handeling – druk zetten en dreigen. Deze rechter heeft bedacht: Dwang is het wegnemen van keuzevrijheid bij een ander. Je ziet diezelfde redenering opkomen bij verkrachting: er hoeft geen geweld plaats te vinden, het is al strafbaar als iemand geen vrije keuze meer heeft. In dit geval is de vrije keuze weggenomen. Het klopt dat dat niet strookt met onze invulling van de Nederlandse Taal. Maar de rechter is dan ook geen Neerlandicus. Ik vind de redenatie hierachter erg sterk.

      1. Nou, daar is toch wel iets over te zeggen. Het is een vaststaand principe dat woorden in wetten worden geinterpreteerd zoals ze normaal gebruikt worden in de taal. De interpretatie volgt de taalregels, niet andersom.

        Als de wet niet meer strookt met de maatschappelijke opvattingen, is het de taak van de wetgever om in actie te komen.

        Ik ken deze zaak niet, heb er ook geen mening over, maar je kunt niet zomaar van alles doen omdat dat met je gevoel van rechtvaardigheid overeenkomt. We leven in een rechtsstaat. De wet, volgens normaal taalgebruik geinterpreteerd, is maatgevend.

          1. Taalkundig twijfel ik daaraan. Maar ik ik kan me best voorstellen dat ‘iemand geen keuze laten’ maatschappelijk onwenselijk kan zijn, en dat er strafrechtelijke consequenties aan zouden moeten kunnen zitten.

            Maar dan moet de wetgever in actie komen door de wet te herschrijven en het niet aan een rechter laten om de woorden in de wet te verdraaien totdat de uitkomst overeenkomst met de maatschappelijke wenselijkheid.

            Het is STRAFrecht, verdorie. Mag er aub een beetje aandacht zijn om zo duidelijk mogelijk te maken aan mensen waarvoor je in de gevangenis kunt komen?

          2. Voor civiel recht ben ik dat met je eens. Echter hebben we het hier over strafrecht, en daar mogen wat mij betreft toch hogere eisen aan gesteld worden dan de willekeur van een rechter met een creatieve interpretatie van de bewoordingen van de wet. Nulla poena etc.

        1. Onze wet staat in wetboeken, niet in de dikke van Dale. Maar goed, kijk in de van Dale, daar staat: “het uitoefenen van macht om iemand tegen diens wil iets te laten doen of laten”. Er staat niet welke vorm die machtsuitoefening moet hebben; en er staat zéker niet dat daar perse geweld bij moet zijn. Als ik een camera in jouw kamer installeer, en jij kunt hem niet verwijderen – dan oefen ik macht uit over jou. Wat je dus eigenlijk zegt is “Als ik niet weet dat er macht over mij wordt uitgeoefend, dan is het niet zo”. Hm.

      2. Een aantal zaken storen me: – je wordt dubbel gestraft, wanneer er al wordt vervolgd voor een specifiekere overtreding. Zoals nu voor stalking, terwijl er al is veroordeeld voor heimelijk filmen. Je krijgt toch ook geen boete voor kapstokartikel 5 wvw, bovenop de boete voor door rood rijden. – dwang kan subjectief zijn. Neem nou mijn voorbeeld van dat blikje cola dat gestolen wordt: dwang? En dus beroving? Of jouw voorbeeld van verkrachting: is iedere relatie met de werkgever of manager nu strafbaar? Want de werkgever bepaalt de regels, dus was er geen vrije keus?

        1. Het is geen dubbele straf, de stalking is juist specifieker dan enkel heimelijk filmen. Bovendien is dat een ander feit, je hebt niet alleen heimelijk gefilmd maar óók iemand gedwongen om iets te ondergaan.

          Ik snap niet wat je met je voorbeelden wil zeggen. Je noemt de term dwang maar die staat niet bij diefstal of beroving in de wet volgens mij. En er is geen sprake van verkrachting op welke wijze dan ook. Onderbouw alsjeblieft dit eens exact met wetsteksten erbij?

          1. Ik praat vanuit mn gevoel. Ik zeg niet dat dit volgens de wet zo is, maar geef mijn mening. CG verwoordt het beter dan mij: We weten allemaal wat dwang betekent. En als dat woord de lading niet dekt, verbeter de wet dan. Maar omdat we een viespeuk harder/dubbel willen straffen, spelen we met de betekenis van het woord ‘dwang’.

            Dat over verkrachting was een reactie op Gerben, die het er over had.

  2. Gezien dat arrest uit april is neem ik aan dat je mijn tweet zag https://twitter.com/ARLodder/status/1328676438426464256 Kwam het tegen in annotatie van student. Zelf zie ik niet hoe je iemand kan dwingen zonder dat de persoon weet dat het gebeurt. De overweging van de Hoge Raad vind ik ook uitzonderlijk zwak, eerlijk gezegd:

    “met het oogmerk een ander te dwingen iets te dulden”. Het kan immers zijn dat de verdachte, door bewust en gedurende langere tijd heimelijk en onopgemerkt te filmen, heeft willen bewerkstelligen dat die ander zich niet kon verzetten tegen het gefilmd worden en aldus werd gedwongen dat filmen te dulden.

    Zich niet kon verzetten? Heeft willen bewerkstelligen? Ja, zeker, bewerkstelligen. Maar, nee, als je er niet van afweet kun je je onmogelijk verzetten. En ook niet gedwongen worden. U bent hier toe gedwongen? Ja! Doordat het zo lang plaatsvond dat filmen, kon ik niet anders dan het dulden, hoewel ik me daar niet bewust van was, sterker, ik voelde me zelfs gedwongen toe te laten dat iets plaatsvond waarvan ik het bestaan niet wist. Werkelijk?Zoals ik in mijn tweet ook aangeef, verschrikkelijk wat die ander doet, maar dwang, nee.

    1. Ik vind het zeker wel dwang. Je manipuleert iemand om iets te ondergaan dat diegene niet wil, en je zorgt er ook nog eens voor dat deze geen nee kan zeggen. Dat diegene het pas achteraf ontdekt, doet daar niet aan af. Of je nu vooraf hoort “ik ga je een jaar lang filmen en je kunt me niet tegenhouden” of achteraf “haha ik heb je twee jaar gefilmd en daarmee doe ik wat ik wil”, de emotionele impact is precies hetzelfde.

      Waarom denken zo veel mensen dat het pas dwang is als er (dreiging met) geweld bij komt kijken? Het doet me denken aan “schelden doet geen pijn”; hoezo niet, PTSS is ernstiger dan een gebroken been.

      1. Dwang heeft inderdaad niets met geweld te maken (alhoewel ze vaak genoeg wel samengaan) Iemand die wilsonbekwaam is kan bijvoorbeeld zonder enige vorm van geweld gedwongen worden tot het uitvoeren van bepaalde handelingen (je moet mij betalen want ik heb er recht op)

        Manipuleren is iets wat je actief doet, je overtuigt iemand om iets te doen waar jij voordeel uit kunnen halen Dit is hier niet echt van toepassing simpelweg omdat het ‘slachtoffer’ van niets wist. Dit was duidelijk een heimelijke actie waarbij het slachtoffer dus van niets geweten kan hebben. Dan kun je moeilijk verdedigen dat het slachtoffer is gemanipuleerd. Het slachtoffer heeft het echter wel degelijk ‘ondergaan’. Maar dan pas vanaf het moment dat het slachtoffer bekend werd met het structureel gefilmd zijn. Dit zou je kunnen zien als een vorm van aanranding, en de psychologische effecten daarvan moeten zeker niet onderschat worden.

        Dwang kan het niet zijn. Althans niet volgens geldend taalgebruik wat hier bepalend zou moeten zijn. Een mening is hier (in het strafrecht) niet echt relevant, de enige ruimte die er is, is interpretatie op basis van taalgebruik.

        1. Dat impliceert dat je pas iemand manipuleert als die het doorheeft. Daar ben ik het niet mee eens. Juist subtiele manipulatie is extra schadelijk. Denk aan het concept van gaslighting, waarbij je juist aan jezelf gaat twijfelen in plaats van de manipulatie op te merken.

          Dwang is machtsuitoefening, daarvoor is niet vereist dat jij van de macht weet. En volgens mij is het prima, ook in het strafrecht, om een term te interpreteren vanuit zijn achterliggende doel. Zie bijvoorbeeld hoe de HR virtuele objecten ineens tot zaken verklaarde vanuit de achterliggende reden waarom diefstal kwalijk is (verlies van controle en waarde).

          1. Gemanipuleerd worden zonder het door te hebben – is dat niet de definitie van manipulatie? Iemand manipuleren is daarmee nog steeds een actieve handeling waarbij je iemand iets laat doen zonder dat zhij dat eigenlijk wil. Ik zie dat hier echt niet. Het slachtoffer deed echt niet iets wat zhij niet wilde doen.

            Welke macht heeft de dader over het slachtoffer uitgeoefend dan? Hoe heeft de dader het slachtoffer gedwongen om iets te doen? Bij manipulatie zie ik dat wel, maar zoals al gezegd, hier kan imho geen sprake zijn geweest van manipulatie simpelweg omdat de dader het slachtoffer niets (al dan niet tegen zhaar wil) heeft laten doen. Het simpele feit dat ik in de woning tegenover die van jou sta te filmen hoe jij aan het afwassen bent betekent nog niet dat ik jou gemanipuleerd heb. Hoe is dat anders dan wanneer ik jou film terwijl jij [niet aan het afwassen] bent?

    2. Dit vraagt om een tekstanalyse, hieronder de relevante tekst van art. 285b

      Hij, die wederrechtelijk stelselmatig opzettelijk inbreuk maakt op eens anders persoonlijke levenssfeer met het oogmerk die ander te dwingen iets […] te dulden […] wordt, als schuldig aan belaging, gestraft […].
      We zijn het er wel over eens dat twee jaar video opnemen met een verborgen camera valt onder wederrechtelijk stelselmatig opzettelijk inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer. Ook is duidelijk dat het slachtoffer deze opnames heeft moeten dulden.

      Ik kan het oogmerk argument echter niet rond krijgen. Het maken van video-opnames met het oogmerk om video-opnames te maken mist dwingen en dulden… Ja de camera verbergen zodat de buurvrouw het filmen moet dulden dat zie ik. Maar een camera verbergen op zich is geen inbreuk op de privacy…

      Ik zie de verwarring van de Hoge Raad omdat zowel het gerechtshof als de advocaat generaal het “dulden” aspect niet geanalyseerd heeft. De HR heeft deze zaak terugverwezen naar het hof met de opdracht om het “dulden” aspect bij haar beoordeling te betrekken. Ik zou graag meer meningen horen over hoe je de feiten op art. 285b kunt plakken.

      1. Als je die tekst analyseert, in samenhang met het vonnis, beland je in een recursive endless loop. Het verweten middel is inderdaad het verweten doel.

        wat deed hij? wederrechtelijk stelselmatig opzettelijk inbreuk pleken op een anders persoonlijke levenssfeer. waarom? om de ander te dwingen IETS te dulden. wat is dat iets dan? wederrechtelijk stelselmatig opzettelijk inbreuk pleken op een anders persoonlijke levenssfeer. waarvoor dan? om de ander te dwingen IETS te dulden. wat ….

        Zo heeft hij zich meerdere keren (oneindig vaak) schuldig gemaakt aan art. 285.

  3. Houdt dit nu ook in dat bij elke camera in het straatbeeld een bordje moet komen te hangen met de eigenaar en contactgegevens voor het geval je bezwaar wilt maken?

    Er hangen hier en daar camera’s in de wijk waarvan ik geen idee heb van wie die zijn, met welk doel die daar hangen en waar ik eventueel met mijn klachten terecht kan. Volgens de wijkagent waren het geen camera’s die door de politie gebruikt worden maar wie ze wel geplaatst heeft is tot-nu-toe nog een raadsel…

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.