De overheid heeft een moeizame relatie met ict, zo poneert een interessant Tweakers-artikel over openbaarheid bij overheids-ICT-projecten. Al geruime tijd (sinds 2002, Motie-Vendrik) worstelt men met het idee van openheid bij software en data die door de overheid wordt ontwikkeld. Het sterkst is het pleidooi geweest voor het openen (bevrijden) van software. Maar zelf neig ik er steeds meer naar om te zeggen: het gaat om de data en de API’s. Dat ga ik uitleggen.
Het Tweakers-artikel gaat in op een recente rechtszaak om vrije (vrij als in vrijheid) toegang te krijgen tot de broncode van de “Debat Direct”-app, waarmee het mogelijk is om debatten in het parlement live te bekijken of achteraf terug te kijken. Er is alleen geen Linux versie, uitsluitend MacOS en Windows worden ondersteund. In maart bepaalde de rechtbank dat deze app wettelijk niet openbaar hoeft te zijn, onder meer omdat de Wet openbaarheid van bestuur niet geldt voor de Tweede Kamer en de Wet hergebruik overheidsinformatie niet geldt voor apps.
Vervolgens blijkt dat de app gewoon Javascript is, niet eens obfuscated, zodat je je kunt afvragen wat er dan niet openbaar is aan die broncode. En het gevolg is natuurlijk dat alleen een licentie nodig is, want zonder licentie mag je niets met software, hoe openbaar of publiek beschikbaar de broncode ook is.
Vanaf 2021 moet alle nieuwe software van de overheid openbaar zijn, maar dat helpt natuurlijk niet voor al die legacy software die er al is. Of voor al die data en protocollen die er achter zitten. Gelukkig is er het Open Data portaal, waar je alvast een hoop overheidsdata in kunt vinden. Maar nog lang niet alles.
En ja die API’s dus. De Application Programming Interfaces dus, de manier waarop je als applicatie tegen een andere zegt wat ‘ie moet doen of geven. Die zijn de kern van het samenwerken tussen applicaties – en van het kunnen herimplementeren van functionaliteit, zoals bij die Debat Direct app. Als je weet hoe je moet vragen om een lijst van debatten en de livestream van debat 23, dan hoef je die hele app niet meer te hebben. Dat integreer je dan zelf in je dashboard of eigen app.
Wat mij betreft is dat de kern van vrije informatie: dat je overal bij kunt en alles kunt gebruiken waar je bij kunt. Of je dat nou doet met een bijgeleverde app of dat je er zelf eentje maakt, dat hoort niet ter zake te doen. Daarom: het gaat om de data (en de API).
Arnoud
Zie ook: API Strategie Overheid https://www.forumstandaardisatie.nl/nieuws/openbare-consultaties-over-api-strategie-voor-overheid
Ja zeker het begint met een open API. Goed gedocumenteerd, idealiter zowel human als machine readable (open api spec). Open source software is een mooie tweede stap. Wat dat betreft zouden we een stuk van de Engelsen kunnen leren, daar gebeurt een groot deel van het ontwikkelen van de overheids SW gewoon in the open op github (https://github.com/alphagov)
Alles op Github zetten zou niet alleen transparant zijn, maar ook een hele mooi stok achter de deur voor ICT bedrijven om efficiënt te moeten werken omdat letterlijk de halve wereld meekijkt. Goed mogelijk dat debacles als onze belastingdienst en UWV dan snel tot een einde komen.
Je stelling is heel algemeen geformuleerd. Terwijl je ter onderbouwing een voorbeeld aanhaalt dat gaat over software die niet iets specifieks des overheids doet, maar in feite ‘gewoon’ een mediaplayer is. En op basis daarvan trek je de conclusie dat het om de data gaat. Dat is veel te kort door de bocht. De overheid werkt steeds meer met algoritmen en model gedreven software die ze zelf schrijft. In feite is deze software een verlengstuk van de wet omdat het een interpretatie van die wet doet. Van deze software is het wel degelijk relevant dat dus die broncode ook open is. Het gaat dus niet alleen om de data.
Je gaat daarmee voorbij aan het deel van software waarbij die openheid wel een vereiste is denk ik: de algoritmen die gebruikt worden om beslissingen te nemen. Toegang hebben tot alle data is slechts een aspect, maar dat leert je niet hoe die data vervolgens door de overheid gebruikt wordt om beslissingen te nemen over zaken zoals bijvoorbeeld kindertoeslag of stemresultaten. Omdat tegenwoordig bijna alle beslissingen ondersteunt worden door ICT, is een overheid die niet transparant en open is tav de algoritmen die gebruikt worden, gewoonweg niet meer te controleren.
Het gaat er niet alleen om dat je een app nodig hebt om bij bepaalde data te kunnen, maar ook dat als de overheid geld en moeite stopt in het ontwikkelen van software, het fijn is als iedereen die code kan hergebruiken. Losstaand van open data gaat het om de waarde van de broncode zelf.
Bijvoorbeeld die “Debat Direct”-app: je hebt gelijk dat die data sowieso via een publieke API beschikbaar moet zijn. Maar als die API er is, en iemand wil zelf een Linux app maken, dan is het een stuk minder werk om de bestaande code aan te passen (of in elk geval te kijken hoe die werkt) dan om vanaf nul te beginnen.