Eh nee, een stiekeme geluidsopname is in beginsel rechtmatig

Het hof stelt voorop dat een heimelijk gemaakte gespreksopname in beginsel onrechtmatig is verkregen. En ik viel van mijn stoel, want hoezo. Deze zin in een recent arrest (dank tipgever) steekt me buitengewoon, en niet alleen omdat het niet klopt: het is onrechtvaardig om dat zo te zeggen.

De zaak komt uit het jeugdrecht, en gaat over een gedwongen voogdij waarbij de ouders graag een bredere omgangsregeling met hun kind willen. Daarbij zijn vele gesprekken gevoerd, en op zeker moment hebben de ouders een stiekeme geluidsopname gemaakt van een persoon die werkt bij de voogdij-instelling. Die wilde men aan het dossier laten toevoegen, en daar gaat het Hof dus voor liggen.

En kijk. Ik snap best dat je als Hof zegt,

… dat in zaken waarbij jeugdzorginstanties zijn betrokken, terughoudend dient te worden omgegaan met het toestaan van het overleggen van dergelijke heimelijk gemaakte geluidsopnames. Dergelijke opnames stroken niet met belangrijke waarden als transparantie en vertrouwen. Kernwaarden die van belang zijn om tot een goede samenwerking te komen en in dit geval om hulp te kunnen verlenen in het belang van de betrokken kinderen.
Want ja, natuurlijk ontstaat er een vertrouwensbreuk als jij stiekem een gesprek opneemt. Dat het mág (en het mag, punt uit) maakt het natuurlijk niet meteen moreel oké of iets waarvan de wederpartij het maar moet accepteren. En ik weet heus dat er genoeg zaken zijn waarbij zulke opnames op Youtube belanden als het vervolgtraject niet naar de zin van de boze ouders is, al dan niet met geknip en geplak en diverse insinuaties.

De reden dat ik er zo boos over ben, is dus meer dan die echt foute zin dat “een heimelijk gemaakte gespreksopname in beginsel onrechtmatig is”. Want dat is dus niet waar, het is uitdrukkelijk niet strafbaar – en dat was ook de bedoeling van de strafwetgever. Wat niet strafbaar is, is in beginsel ook juist rechtmatig.

Nee, wat me eraan steekt is dat je op deze manier mensen in een kwetsbare positie de mogelijkheid ontzegt een misstand aan de kaak te stellen. Want het gaat hier om een enorm heftige situatie, waarbij mensen zich vaak niet gehoord voelen of het idee hebben dat zij toezeggingen kregen die niet nagekomen worden. Een gespreksopname is in zo’n ongelijke situatie dan de enige manier om daar tegenop te boksen. En als je dan een gerechtshof krijgt dat dat van tafel veegt, dan is dat gewoon buitengewoon onrechtvaardig.

Afijn. Ik ben alweer rustig. Wat je de volgende keer dus doet, is niet de gespreksopname inbrengen of melden dat die is gemaakt. Je maakt zelf een transcriptie, en je verwerkt dat in je verzoekschrift of verweer alsof je uit je hoofd zo letterlijk mogelijk reproduceert wat er is gezegd. Doe dat uitgebreid, zodat je laat doorschemeren dat je écht weet wat er gezegd is en er niet makkelijk gezegd kan worden “u trekt een zin uit zijn verband”.

Vervolgens laat je de wederpartij rustig reageren op de tekst. Erkennen ze wat er staat (“Dat is wel zo gezegd maar”) dan is dat mooi, en ga je verder op de interpretatie. Ontkent men dat dat zo gezegd is, dan ga je eerst doorprikken op wat er dan wél gezegd zou zijn, dat je je het héél goed herinnert en of men zéker weet dat er echt iets anders is gezegd. Pas als er dan een keiharde ontkenning ligt, dan zeg je “goh heel raar, ik blijk dus een gespreksopname te hebben waarin u echt iets heel anders zegt”. Op die manier forceer je de discussie naar het rechtzetten van de onjuistheid van de wederpartij, en dat is precies de reden waarom een eventuele onrechtmatigheid van het opnemen gepasseerd mag worden.

En natuurlijk publiceer je geen opnames.

Arnoud

 

20 reacties

  1. Jammer dat er nu zo’n tactiek nodig is (maar die was altijd al de beste: laat de tegenpartij maar in de val van haar eigen leugens vallen: toon je dat aan, dan ondermijn je tegelijkertijd elke vorm van autoriteit die ze zouden hebben); cassatie lijkt me nu noodzakelijk om deze dwaling recht te trekken.

    Een ander voordeel van de tekst uitschrijven is dat deze daarmee integraal in het dossier komt te staan, en dus ook inzichtelijk wordt.

    Ik zou wel degelijk overwegen om de geluidsopnames te publiceren (en ze daartoe ook bewaren op een manier die een huiszoeking nooit zal blootleggen, bijvoorbeeld door een stuk of wat SD kaartjes met kopieen op diverse plekken in het land te verstoppen), namelijk, op het moment dat alle juridische middelen zijn uitgeput en de uitkomst ernstig onrechtmatig is, en het liefst met hulp van sympatiserende kamerleden of journalisten. Als de rechtstaat faalt is dat een veel groter probleem dan een klein beetje inbreuk op het “vertrouwen” van een corruptie instelling. Dan is het bittere noodzaak om dergelijke praktijken publiek te maken.

    Het schandaal rondom de Trafigura, om maar een voorbeeld te noemen, heeft duidelijk gemaakt dat een vrije pers soms het laatste redmiddel is van de rechtstaat.

    1. Dat kan, maar het Gerechtshof laat het verzoek niet vallen enkel omdat het opnemen in beginsel onrechtmatig wordt genoemd. Ze noemen het als kader, en zeggen vervolgens dat in deze situatie het vertrouwen tussen partijen ernstig zou worden geschaad. En dat is een feitelijke afweging waarvoor je niét in cassatie kunt gaan. (Als het Hof die zin niet had uitgesproken over onrechtmatig, was het juridisch hetzelfde arrest.)

      1. Dus de uitspraak van het hof is: De opname die 1 partij stiekem gemaakt heeft omdat die de andere partij niet vertrouwt is niet toelaatbaar omdat die het vertrouwen schaadt…

        Sorry, maar mijn vertrouwen in de Nederlandse rechtspraak daalt met vrijwel iedere zaak die jij op dit blog behandelt :X

  2. “En kijk. Ik snap best dat je als Hof zegt,” Dat snap ik al niet, want het lijkt zo uit peptalkverhaaltje te komen. De rechter dient recht te spreken volgens de wet. En de wetgever staat heimelijke opnamen toe, omdat alleen een leugenaar en woordbreker daar bang voor is. Ook hebben deze instanties, eveneens als sociale diensten, niet alleen een begeleidende, maar ook een besluitnemende en controlerende functie. Gezond wantrouwen bij deze ‘we are from the government and we’ve come to help you’-figuren is op zijn plaats.

  3. Als ik alle horror verhalen over de jeugdzorg leest, dan dan vraag ik me soms af waarom deze gesprekken niet standaard worden opgenomen. Dit zou in het voordeel zijn van beide partijen. In veel van de horror verhalen komen situaties voor waarbij de rapporten van jeugdzorg dingen bevatten die nooit voorgekomen of gezegd zijn. Door opnames kan dit gemakkelijker aangetoond worden en als de rapporten wel correct zijn, kan dit gemakkelijker bewezen worden. Een quote die mij nog vooral bij staat is “dat ze niet aan waarheidsvinding doen”, ze willen alleen rust voor het kind. Ongeacht of dat inhoud dat een van de ouders compleet zwart gemaakt en buitengesloten wordt, puur zodat het kind “rust” krijgt doordat hij niet meer af en toe naar de andere ouder hoeft te gaan.

    1. Iets dergelijks zou ook moeten gelden voor alle verhoren, waarbij standaard geluid en beeld zou moeten worden opgenomen. Als dan iets ter discussie staat (“de agent heeft mij geintimideerd”) is het en kwestie van terugkijken. Als dergelijke opnamen niet bestaan, is dat op zichzelf bewijs van het niet houden aan de spelregels, en verliest bijvoorbeeld de politieambtenaar zijn voorrecht om als “sterkere” getuige op te kunnen treden.

    2. Voor mij is de vraag: “Mag een organisatie als jeugdzorg, maar ook het UWV, die een overheidstaak uitvoert ‘huisregels’ opleggen aan haar gedwongen ‘klanten’ die verder gaan dan de wettelijke voorschriften?” Ik weet dat het UWV de richtlijnen voor het opnemen van gesprekken aangepast heeft naar aanleiding van maatschappelijke kritiek. Zou jeugdzorg nu ook haar beleid op dit punt kunnen veranderen van “Nee, behalve” naar “Ja, tenzij”?

    3. “dan vraag ik me soms af waarom deze gesprekken niet standaard worden opgenomen. Dit zou in het voordeel zijn van beide partijen”. In mijn ervaringen met Jeugdzorg zou dat juist in het nadeel zijn van jeugdzorg: in een bijeenkomst toezeggingen doen en afspraken maken maar in de praktijk die gewoon niet nakomen. Redenen: werkdruk, dwarsliggende leidinggevende, slechte of onvolledige overdracht of stomweg misplaatste prestatiedrang. Hiertegen in verzet gaan is kansloos – zelfs al ben je met vier mensen uit sociale vangnet bij deze bijeenkomst bent geweest en heb je aantekeningen hebt gemaakt die duidelijk contrasteren met wat in de praktijk wordt gebracht. Met audio-opnames zou alles anders gelopen kunnen hebben want dan hadden we wel een kans met een tuchtklacht al is het dan de vraag in hoeverre de cliënt (het kind) daar op korte termijn baat bij zou hebben gehad. Dit alles is zo’n 15 jaar geleden maar ik heb niet de indruk dat er ook maar iets is verbeterd.

  4. Ik heb op mijn werk, waar sommige online meetings ook worden opgenomen, ook wel eens opgemerkt dat ik volledig in mijn recht sta, ook op mijn werk, door een gesprek op te neem zonder het iemand te zeggen. En ook als ik het iemand wel zeg. Dat baseer ik op wat ik in eerdere bijdragen hier over dat onderwerp heeft gelezen. (Wel onrechtmatig zijn bepaalde dingen die je vervolgens met zo’n opname kunt doen, zoals hem openbaarmaken of (denk ik) hem met iemand anders delen.) Als collega’s, als ze weten dat ik dit doe, geen gesprekken met mij willen hebben, is dat ook hun goed recht; maar ik meende dus begrepen te hebben dat dat losstaat van de rechtmatigheid van het feit dat ik het opneem.

    Nu een rechter het daar niet mee eens blijkt, ben ik toch wel erg benieuwd wat hier de waarheid is, en wat ‘in beginsel’ betekent.

    Kan het bijvoorbeeld zo zijn dat de nieuwe privacywetgeving al zulke opnames, en/of opslag daarvan, met elektronische middelen, categorisch onrechtmatig maakt, omdat er persoonsgegevens uit af te leiden zijn?

    Of noemt de rechter het onrechtmatig omdat er voor deze gesprekken expliciete richtlijnen zijn die zulke opnames vervbieden,, het akkoord gaan daarmee voorwaarde is voor zo’n gesprek, en het dan onrechtmatig is om tegen die richtlijnen aan te gaan? Is dat zo? De tekst suggereert dat dit bedoeld is, maar het wordt niet expliciet gesteld.

    1. Of noemt de rechter het onrechtmatig omdat het tegen een expliciete richtlijn voor deze gesprekken ingaat, je daarmee akkoord moet gaan voor je het gesprek hebt, en het ingaan tegen zo’n voorwaarde dan onrechtmatig is? Is dat zo?

      De tekst suggereert dat de rechter dit bedoelt, maar het staat er niet expliciet:

      Het hof stelt voorop dat een heimelijk gemaakte gespreksopname in beginsel onrechtmatig is verkregen. Degene die een geluidsopname wil maken van een gesprek dient hiervoor vooraf en aan alle gesprekspartners goedkeuring te vragen. Zowel Bureaus Jeugdzorg alsook landelijk werkende instellingen zoals ook de raad hebben hier richtlijnen voor, en staan het opnemen van gesprekken onder voorwaarden toe.
      1. Hmm. Als je die “een heimelijk” vervangt door “deze heimelijk” dan is het logischer ja. Die specifieke opname is dan in strijd met die richtlijnen en voorwaarden gemaakt, en dat zou onrechtmatig kunnen zijn (al blijf je zitten met de grondrechten van informatievrijheid et cetera).

        1. De ouders hebben waarschijnlijk weinig of geen onderhandelingsruimte met betrekking tot de inhoud van deze richtlijnen. Ik denk niet dat je kunt stellen dat ze daarmee vrijelijk akkoord gegaan zijn. Waarom zouden ze zich daar dan aan moeten houden? De wijze van verkrijgen van de instemming met de richtlijnen en voorwaarden met betrekking tot het maken van opnames is hier misschien wel meer onrechtmatig dan het maken van de opname.

          1. Niet allen weinig onderghandelingsruimte over de inhoud van de richtlijnen, maar ook nog eens gedwongen winkelnering bij bureau jeugdzorg. Dus als je het er niet mee eens bent kan je ze ook niet zeggen dat je niet akkoord gaat met hun voorwaarden, kom maar terug als je betere voorwaarden hebt.

  5. Het lijkt mij echter, dat wanneer een instantie als jeugdzorg moeilijk doet over het maken van geluidsopnames tijdens een gesprek, dit impliceert dat ze onrechtmatigheden en/of verdraaiingen willen verbergen. Het argument dat het gaat om het beschermen van de medewerker slaat nergens op, die is bij beide partijen bekend. Het spreekt voor zich, dat deze opnames niet openbaar gemaakt mogen worden, ze gaan over persoonlijke omstandigheden, ook van het kind. Maar als bewijs in een rechtszaak lijkt het mij niet meer dan redelijk en billijk. Ook omdat een rechtszaak vaak maanden na het gesprek plaats vindt en pas na allerlei problemen. Een goede en letterlijke weergave van wat besproken is, kan dan goed beoordeeld worden en zo nodig kan dan gewezen worden op uitspraken die door één van beide partijen verkeerd geïnterpreteerd zijn. Ik zou sowieso een gesprek weigeren, wanneer daar geen geluidsopname van gemaakt wordt, omdat een latere transcriptie op basis van herinneringen makkelijk incompleet of verkeerd begrepen kan zijn.

  6. Het komt mij zeer vreemd over dat de rechter de ouders verplicht vertrouwen te hebben in de medewerker. Daardoor worden de ouders 100% monddood gemaakt en moeten ze slaafs volgen wat deze voorstelt. Ze worden ontmenselijkt. Ik vind dat hallucinant.

    Ik vind het ook zeer verdacht dat de betrokken medewerker bezwaar heeft tegen het beluisteren van de opname. Een te vertrouwen medewerker zou daar net niets tegen hebben en het verwelkomen.

    Mijns inziens is het vertrouwen nu door de rechter helemaal om zeep geholpen. Niet dat ik denk dat zij er van wakker ligt, de ouders moeten toch slaafs de bevelen opvolgen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.