Consumentenbonden EU dienen klacht in tegen WhatsApp wegens ‘druk op gebruikers’

Verschillende Europese consumentenorganisaties hebben een klacht ingediend tegen WhatsApp, las ik bij Tweakers. Volgens de organisaties oefent de chatapp te veel druk uit op zijn gebruikers om de nieuwe gebruiksvoorwaarden en het vernieuwde privacybeleid te accepteren: ‘Je kunt niet volledig gebruikmaken van WhatsApp totdat je de updates aanvaardt. Voor een korte periode kun je nog wel oproepen en meldingen ontvangen, maar je kunt geen berichten lezen of verzenden via de app.’

Volgens de consumentenorganisaties zorgt de inhoud van de meldingen en herhaling voor onnodige druk op consumenten en belemmeren ze hun keuzevrijheid. Daarmee zijn ze in strijd met de Europese regels. Uit het persbericht:

Sandra Molenaar, directeur Consumentenbond: ‘WhatsApp dreigt consumenten de toegang tot de app te weigeren als ze de voorwaarden niet accepteren. Terwijl helemaal niet duidelijk is waar ze toestemming voor geven. WhatsApp beperkt consumenten in hun keuzevrijheid: als je niet accepteert, kun je Whatsapp niet meer gebruiken. De contractvoorwaarden zijn bovendien niet transparant. En dat is in strijd met de wet.
Dat riep vele vragen op, want hoezo mag je niet gewoon als dienstverlener je voorwaarden wijzigen en afdwingen dat men ermee akkoord gaat. Nou ja, in principe mág dat ook (contractsvrijheid) maar specifiek bij zo’n groot bedrijf die zo massaal nieuwe voorwaarden er doorheen drukt en dan ook nog eens bij consumenten, dan komt dat anders te liggen. Bij consumenten hebben we namelijk extra regels die deze zwakke marktpartij moet beschermen tegen grote kolossen zoals WhatsApp.

Het meest voor de hand ligt om het op de agressieve marktpraktijk te gooien (art. 6:193h BW):

Een handelspraktijk is in haar feitelijke context, al haar kenmerken en omstandigheden in aanmerking genomen, agressief indien door intimidatie, dwang, waaronder het gebruik van lichamelijk geweld, of ongepaste beïnvloeding, de keuzevrijheid of de vrijheid van handelen van de gemiddelde consument met betrekking tot het product aanzienlijk wordt beperkt of kan worden beperkt, waardoor de gemiddelde consument een besluit over een overeenkomst neemt of kan nemen, dat hij anders niet had genomen.
Dit is primair geschreven voor fysiek agressieve praktijken, maar zeg me dat WhatsApp niet het virtuele equivalent van deze doet:
De volgende handelspraktijken zijn onder alle omstandigheden agressief: … de indruk geven dat de consument het pand niet mag verlaten alvorens er een overeenkomst is opgesteld;
En dat is dan ook precies wat men in de formele klacht (p. 9) heeft genoemd als grond. Wat ze daarbij (terecht, denk ik) zwaar laten wegen is dat de gebruiker de melding niet weg kan klikken. Je krijgt een groot scherm met alléén een “Accepteer” knop, en afgezien van de app dan afsluiten heb je geen opties.

Nog een hele mooie is wat men in de Richtlijn oneerlijke bedingen uit 1993(!) wist te vinden:

In het geval van overeenkomsten waarvan alle of bepaalde aan de consument voorgestelde bedingen schriftelijk zijn opgesteld, moeten deze bedingen steeds duidelijk en begrijpelijk zijn opgesteld. In geval van twijfel over de betekenis van een beding, prevaleert de voor de consument gunstigste interpretatie.
U ziet daar “duidelijk en begrijpelijk” en u moet meewarig lachen, dit is niet echt een op internet gehandhaafde regel zullen we maar zeggen. Maar het staat er en is gewoon bindend Europees recht. Dus als de update van WhatsApp (inclusief haar uitleg met mooie wollige taal) niet voldoet aan die eis, dan is die niet rechtsgeldig.

Arnoud

10 reacties

  1. Ik zie een probleem met de Richtlijn oneerlijke bedingen. Als er na een uitgebreide analyse en ontleden van een heel erg moeilijk geschreven beding maar een enkele interpretatie mogelijk is, dan heeft de consument niks aan het gevolg van de richtlijn, “prevaleert de voor de consument gunstige interpretatie.”.

    Het lijkt me onredelijk als voor de “consument gunstige interpretatie” complete woorden en zinnen genegeerd mogen worden. Het lijkt me niet onmogelijk om een bijna onbegrijpelijke clausule te maken, die uiteindelijk toch maar een enkele interpretatie heeft als elk woord een betekenis moet hebben.

    1. Ik ben jurist en geloof mij: geen enkele clausule heeft maar een enkele interpretatie. Zelfs bij “Verboden toegang” op zo’n blauw bordje zijn zo tien verschillende duidingen te geven.

      Wat bedoel je met dat “complete woorden en zinnen genegeerd mogen worden”? Dat komt nergens in de blog voor?

      1. Mijn beperkte juridische kennis is een samenraapsel van overal en nergens. Sommige van deze kennis is opgedaan via YouTube kanalen van vooral Amerikaanse advocaten en dat gaat dus veel over Amerikaans recht.

        Daar waren meerdere zaken besproken waarin rechters een wet moesten interpreteren. Daarbij was een van de aannames dat de wetgever precies weet wat hij doet en dat elk woord in een wet een betekenis en doel heeft. Als twee partijen vervolgens verschillende interpretaties hebben van een wet, maar als een van die twee interpretatie maakt ook maar een enkel woord in de wet betekenisloos of overbodig, dan is dat geen correcte interpretatie.

        Ik was in de veronderstelling dat zo’n werkwijze niet uniek Amerikaans was, en dus paste ik die logica toe op deze situatie, ook al gaat het hier over algemene voorwaarden en geen wetten.

        1. Op die manier. Ja, het is inderdaad een rechtsbeginsel (zo zouden wij dat noemen) dat woorden betekenis hebben. Een hele bijzin weglaten of twee woorden aan elkaar gelijk stellen, dat kan niet. Die bijzin moet iets beperken en die twee woorden moeten wijzen op twee categorieën.

          Een Nederlands voorbeeld is de persexceptie-uitspraak uit 2011. In de wet staat dat je als persmedium elkaars actueel nieuws mag overnemen (artikel 15 Auteurswet), behalve als de ander een voorbehoud heeft gemaakt daartegen. En dan staat er dat bij -kort samengevat- kort actueel nieuws zo’n voorbehoud niet rechtsgeldig is.

          Vervolgens blijkt dat in Europa de auteurswetgeving voorschrijft dat een voorbehoud áltijd moet kunnen gelden. Dus wat moet je als rechter dan met die tenzij? Die interpreteer je dan heel beperkt: alleen kort actueel nieuws dat niet auteursrechtelijk beschermd is. Zo klopt je vonnis met de wet, maar interpreteer je de wet zodat ie klopt met hogere wetgeving en doe je toch recht aan elk woord uit de wet.

  2. Zou Facebook niet gewoon kunnen zeggen, ‘joh, leuk, je hoeft helemaal niets te accepteren, maar bij deze de notificatie wat we verzamelen en wat we er mee doen. We doen dat op basis van een gerechtvaardigd belang, namelijk om die gegevens te verkopen zodat we deze gratis dienst in de lucht kunnen houden, dus take it or leave it.’ (Ik vind het sowieso een beetje sneu om te gaan klagen over een gratis dienst)

    1. Ik vind het niet sneu om een enorme bully aan te pakken die zich eerst met mooie praatjes (“we doen alleen maar lief, vertrouw ons”) naar binnen werkt en alles onder de prijs doet zodat iedereen zich bij hem aansluit, en daarna zich ontpopt tot een datahongerige Gruffalo waar je niet met goed fatsoen were wegkunt. Laten we ze opknopen aan hun mooie praatjes, als jij zegt dat privacy heilig is en je komt in Europa spelen (waar grondrechten iets betekenen) dan krijg jij die grondrechten als een molensteen om en mag je doen wat je mensen voorgespiegeld hebt. En nee, dan niet ineens zélf gaan huilen dat ze je pesten en dat je moet doen wat een ander zegt.

  3. Maar het staat er en is gewoon bindend Europees recht. Dus als de update van WhatsApp (inclusief haar uitleg met mooie wollige taal) niet voldoet aan die eis, dan is die niet rechtsgeldig.

    Ik dacht dat EU-richtlijnen alleen de lidstaten binden, en niet rechtstreeks burgers en bedrijven (tenzij een nationale overheid te laat is met de implementatie van de richtlijn). Je noemt het document van BEUC ook een ‘formele klacht’, maar heeft deze klacht daadwerkelijk enige formele functie, of is het meer een aandachtvestiging? Op de pagina van Tweakers en die van de consumentenbond, waarnaar je linkte, staat te lezen dat de klacht is ingediend ‘bij de Europese Commissie en het Europese netwerk van consumentenautoriteiten’. Zou dat dan eigenlijk niet een aparte klacht per land moeten zijn die is toegespitst op de wetten van ieder individueel land?

    1. Ik zat te slapen denk ik: dit staat bij ons gewoon in de wet, art. 6:238 lid 2 BW:

      Bij een overeenkomst als bedoeld in de artikelen 236 en 237 moeten de bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn opgesteld. Bij twijfel over de betekenis van een beding, prevaleert de voor de wederpartij gunstigste uitleg.

  4. Ik ben het experiment aangegaan en druk nog steeds op het kruisje als ik WhatsApp open. Ik heb nog niet gemerkt dat er daardoor iets aan de functionaliteit is veranderd. Is er op andere plekken al wel zoveel druk uitgeoefend?

  5. @Arnoud, zelf gebruik ik WhatsApp principieel niet. Een organisatie die mijn data en adresbestanden als zijn bezit ziet is m.i. immoreel. Jammer genoeg zijn er zeer vele verenigingen en families die zweeren bij WhatsApp en daardoor (bijvoorbeeld mijn partner) ‘dwingen’ tot gebruik van WhatsApp. “Dwingen”, want sociale/zorg verplichtingen (niet als zodanig gevoeld) maken het noodzakelijk en de meeste zijn WhatsApp gewenst en willen niet overstappen naar betere oplossingen. Nu is haar WhatsApp momenteel geblokkeerd, want zij heeft de voorwaarden tot nu toe niet geaccepteerd. Leuk dat de consumentenbonden bij de EU klagen, maar wat doet de consument intussen? Maanden of een jaar wachten is niet aan de orde. Arnoud, zie jij een weg naar een tussentijdse oplossing?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.