In juli bepaalde een Australische rechtbank dat een AI-systeem rechtsgeldig als uitvinder vermeld kan worden op een octrooiaanvraag, zo las ik op de Copyright Blog van Kluwer. Daarmee staat in beginsel de weg open om in Australië automatisch gegenereerde uitvindingen (de aanvragen worden nog handmatig geschreven, geloof ik) als octrooi aan te vragen. In andere jurisdicties, met name de VS, Europa en Duitsland, zijn dergelijke aanvragen afgewezen op deze formele grond. Zuid-Afrika ging Australië voor, hoewel er geen expliciete motivatie is gegeven. Nu dus alleen nog een AI die octrooien genereert plus eentje die ze beoordeelt en we kunnen als octrooimensen weer wat leuks gaan doen.
Over het octrooisysteem hebben we het natuurlijk al veel gehad, vrijwel altijd in negatieve zin omdat zeker in de ICT sector octrooien om vele redenen ongewenst worden geacht. Slechte kwaliteit, vage claims en nodeloze blokkades in een al decennia prima werkend systeem. Building tollbooths where others will build roads, zei een oud-collega van me vroeger eens. Maar in ieder geval waren we het er over eens dat uitvinders mensen zijn. Vaak in dienst van werkgevers die dan rare dingen deden, maar toch.
Deze discussie gaat over iets complexers: kan een niet-mens uitvinden? Je komt dan in hele fundamentele discussies terecht over het doel en wezen van het octrooisysteem.
De meest gehoorde theorie is dat je mensen wil prikkelen om een uitvinding bekend te maken, door ze een beloning te geven in de vorm van een monopolie van 20 jaar. Vanuit dat perspectief kan een AI/niet-mens geen uitvinder zijn, want die heeft niets aan die prikkel. Dit is grofweg wat het EPO en het USPTO deden, hoewel op de formele grond dat in de wet staat dat “aan hem of haar” (de uitvinder dus) octrooi wordt verleend op uitvindingen. Een AI is geen hem of haar (of hen) dus de aanvraag voldoet niet aan de letter van de wet.
Je kunt ook iets ruimdenkender zijn en erkennen dat vandaag de dag 90% van de octrooiaanvragen door bedrijven wordt ingediend, waarbij de mens-uitvinder slechts metadata-veld 72 is en genoemd wordt omdat we dat altijd deden. Het maakt de facto helemaal niets uit of die mens zelfs maar leeft of niet, de aanvraag gaat toch wel verder en levert rechten (of een afwijzing) op aan de aanvrager. Vanuit dat perspectief is er nul bezwaar tegen een AI als uitvinder.
Een meer fundamentele kwestie is natuurlijk of een niet-mens kan uitvinden in de zin van de octrooiwet. Een uitvinding moet immers nieuw zijn (nog niet bestaan) en geen voor de hand liggende variatie op het bestaande zijn. Iets nieuws zoeken kunnen AI’s prima, maar of het voor de hand ligt is een veel lastiger vraag. En waar je menselijk inzicht of handelen (zou iemand die A las, vervolgens B erbij proberen en C weglaten) nog kunt beoordelen, is dat bij AI handelen helemaal ingewikkeld.
Ik heb daar zelf altijd nog de fundamentele vraag bij of een AI überhaupt wel iets doet dat niet voor de hand ligt. Voor de hand liggen dingen die je normaal doet, gewoon stappenplannen volgen, de gebaande paden, doorrekenen en doorlopen. En dat is volgens mij precies wat dergelijke algoritmes doen, ook al ziet het er heel intelligent uit. Maar goed, dat is dus een heel lastige route om de vraag “moet het kunnen ja of nee” te beantwoorden. Dus dan is gaan zitten op de formele wet (er staat hij of zij, dat is een AI niet) een stuk slimmer, voor de korte termijn.
Ik ben ondertussen wel benieuwd of er al AI’s zijn die octrooiaanvragen kunnen beoordelen op haalbaarheid. (Als het EPO meeleest, ik doe graag een pilot.) Want als we dat eenmaal hebben, dan is de volgende stap dat we het hele systeem omver blazen: AI’s dienen tienduizend aanvragen per minuut in, andere AI’s schieten er tienduizend minus epsilon af per minuut en wij mensen gaan ondertussen iets anders doen. Wint de ICT toch nog van het octrooisysteem.
Arnoud
De initiële kosten van een Europese octrooiaanvraag zijn ongeveer EUR 1500. 10.000 aanvragen kosten dus alleen al aan initiële kosten EUR 15.000.000. En dat per minuut, dus EUR 900.000.000 per uur. Waar haal jij het geld vandaan om 10.000 Europese aanvragen per minuut te gaan indienen?
Je hebt gelijk, maar je moet natuurlijk niet beginnen met zo massaal aan te vragen. Ik denk dat zakelijk de beste strategie is om de aanvoer langzaam op te voeren (gevoed door venture capital) en ondertussen een octrooi-onderzoek-bot te maken die je dan aan het EPO gaat verkopen. Dat zal de kosten drukken en de capaciteit verhogen.
Het kost zoveel geld omdat er een boel slimme hardwerkende dure mensen een boel geld voor vragen. Als dat werk kan worden gedaan door zeg 10.000 euro aan silicium en wat code (zeg ik denigrerend), kan dat vast iets goedkoper. Het idee van automatiseren is dat het snellere / goedkoper / preciezer / meer voorspelbaar / o.i.d. kan. Een brief in een envelop kost 2 euro en twee weken reistijd de oceaan over. 10.000 emails is goedkoper en sneller dan die ene brief.
Maar zolang we geen mensachtige AI hebben, kan ik er geen uitvinden in zien als de aanvraag volledig door “een set regels” wordt gedaan. Hoe mooi doordacht ook, het enige waar inspiratie bij komt kijken is het bedenken / trainen van de bot.
Dan de wat-als: stel al het werk wordt gedaan door een uitvind-bot en octrooigemachtigde-bot (zoals nu vast al 95% van het niet-geautomatiseerde werk wordt gedaan door onderknuppels), en het enige wat mensen doen zijn hun naam invullen in ‘veldjes 72 en 74’? Kan een beoordelaar dat opmerken?
De volgende vraag is: wie krijgt dan die rechten die bij het octrooi horen. In de VS is dat bijvoorbeeld altijd de mens, en een AI kan die dus niet ontvagen. De AI is ook geen werknemer, dus ze kunnen ook niet toevallen aan de werkgever. De eigenaar van de AI dan? Nooit aan gedacht, want slavernij is al anderhalve eeuw geleden afgeschaft. Waarom zo moeilijk doen, en niet gewoon de uitvinding toeschrijven aan de ontwikkelaar of operator van de AI, zelfs als dat een heel team is?
(Los van de discussie of octrooien uberhaupt wenselijk zijn, iets dat ik ten stellige ontken.)
In de VS is het wel mogelijk dat de octrooirechten aan een rechtspersoon toekomen. Weliswaar liggen de rechten als eerste bij de mens-uitvinder, maar deze kan ze verhandelen of weggeven. Je kunt dus als werknemer je rechten wegtekenen, of voor veel geld je octrooiaanvraag of octrooi verkopen aan een bedrijf dat het graag wil hebben. Maar dat vereist bij een AI wel dat de AI rechtspersoonlijkheid heeft, anders valt er niets te tekenen. In Europa geldt hetzelfde, plus dat een werkgever automatisch de octrooirechten heeft op wat werknemers uitvinden (met zekere mitsen en maren) maar ook dan zou een AI een mens én werknemer moeten zijn.
Ik denk dat je niet ontkomt aan speciale wetgeving, zoals dat een AI op één lijn met een werknemer wordt gesteld of dat een AI een handje van de aanvrager geacht wordt te zijn.
Voorlopig zou ik het pragmatisch oplossen en de operator van de AI als uitvinder aanwijzen. Als ik creatief met mijn hamer een stuk ijzer in een form mep, waardoor een bruikbare uitvinding ontstaat, dan ga ik ook die hamer niet als uitvinder in de aanvraag aanduiden. Terecht dus dat dergelijke aanvragen hier nu op worden afgewezen: een wetswijziging is ook niet nodig, want de mogelijkheid de operator te noemen is al aanwezig, en zeker niet controversieel (tenzij een werkgever een uitvindersbonus voor zijn medewerker niet wil uitkeren, of een ander hebzuchtig argument die die kan hebben, maar dat moet die dan maar intern oplossen).
Eens, maar bij de hamer is de relatie tussen wat jij wilt en wat er gebeurt vrij direct. Als ik zo’n muziekorgel heb waar papieren ponskaarten in gaan, wie is dan de maker van de muziek? Is dat de constructeur van het orgel, de componist van de muzieknoten, de maker van de ponskaarten of de operator die kaart in orgel doet en aan het wiel draait?
Het orgel maakt dan de muziek. Ik zou als verantwoordelijke daarvoor voor de laatste mens in de keten gaan, de persoon die kaarten in het orgel legt en het wiel draait (of de motor start die dat doet). Daarmee ontken ik niet dat die anderen ook een rol spelen, en mogelijk rechten toekomen, maar dat kunnen zij dan onderling regelen.
Elke Machine Learning toepassing is bepaald door een gekozen software implementatie en door de informatie collectie waarmee die implementatie voorzien werd. Deze keuzes zijn de uitvinderswerkzaamheden, niet de deterministische resultaten verkregen op basis van die keuzes. In eerdere leuke blogs over de beperkingen van machine learning en “algorithmes” (in het AI taalgebruik) staat goed uigelegd dat een AI model een bepaalde uitkomst levert met alleen een statistische basis voor dat resultaat. Een “uitleg” voor die keuze kan een AI model niet leveren. Dan is het vreemd om het AI model (en waarom niet de gebruikte verzameling documenten) als uitvinder te accepteren.
Natuurlijk kom je al snel op het punt dat je heel filosofisch gaat redeneren. Metafysisch: wanneer is iets echt “nieuw” Kun je niet stellen alles al in zekere zin bestaat in het ruimte-tijd continuum of het universum van mogelijkheden? Is de wereld deterministisch of niet? Epistomologisch: Is een uitvinding dan niets anders dan een manier ontdekken dat iets werkt, en dus nieuw in de zin dat je die kennis daarvan voor het eerst toevoegt aan het geheel van de menselijke kennis? Is een AI in deze niet meer dan een system om een complex optimalisatieprobleem op te lossen, waarbij de oplossing gewoon een combinatie van van te voren gekozen parameters is die toevallig werkt, maar de zoekruimte gekozen is door de menselijke operator? Maar hoe is een menselijke uitvinder dan anders? Ethisch: waarom zou je bepaalde rechten niet aan een AI willen toekennen, en waarom zou je die wel aan een mens willen geven? Is een AI een middel of kan die eigen autonome doelen hebben, los van de doelen van de mens die de AI gebouwd heeft?
Hmm. Maar de wijze van tot de uitvinding komen doet niet ter zaken bij de beoordeling, toch? Of ik nou maanden heb geëxperimenteerd of het spontaan bedacht toen ik in bad zat, in beide gevallen kijken we of het op eenvoudige wijze uit de literatuur te halen was. Hier is document A met 80% van de uitvinding en een hint naar document B, dit document beschrijft de rest. Of ik zelf dan A en B gelezen heb, doet niet ter zake. Waarom doet dat bij een AI wel ter zake?
Ik heb wel eens bij brainstorms gezeten waarbij heel gestructureerd uitgevonden werd. Eerst kijken waar de “gaten” in de literatuur zitten, dan opties om die gaten te vullen en kijken of daar bijzondere voordelen aan zitten. Je zou dat bijna een algoritme kunnen noemen. Toch vindt iedereen de resultaten een uitvinding in de zin van de Rijksoctrooiwet, volgens mij.
Ja, die zijn er dus reeds, en die worden reeds ingezet. Maar nu zijn die systemen bijna goed genoeg om zelf octrooi-aanvragen te genereren. Daar zit ook meteen de angel: Een mens kan altijd herschrijven. Maar dan wel een “template” gebruiken, wat zich bewezen heeft op 1000den patenten. Of een octrooi genereren met de laatste techniek van de concurrent, en dan werkbaar maken.
Je ziet dat ook in de AI kunst: Kunnen AIs wel kunst maken? Maar de dataset selectie, het algoritme, en andere beslissingen welk kunstwerk te selecteren voor publicatie, zijn allemaal menselijke beslissingen. Het idee ontstond daar dat de AI meer een digitale verfborstel is, dan een autonome robot arm.
Eigenlijk is deze discussie heel oud. Want de dure computers die we nu gebruiken, waren in begin 2000 alleen beschikbaar voor de grote dure bedrijven. En in begin 2000 was automatisch programmeren enorm hip. Automatisch programmeren in die tijd was hoofdzakelijk brute kracht: “we willen een motor die zuiniger is dan klasse B, gemaakt van deze onderdelen, en de totale kosten van onderdelen, mogen niet boven 50000 Yen uitkomen”. Dan dus alle combinaties proberen, muteren van goede combinaties, en honderden jaren aan CPU-tijd, en je uitvinding rolt er compleet uit. Maar dan werd het patent om de uitvinding heengeschreven en gingen er menselijke namen op: wat je uiteindelijk wil als output en reward functie, is een menselijke beslissing.
Dus eigenlijk, en ik mis dit bij alle discussies: https://en.wikipedia.org/wiki/Differentiableprogramming en https://en.wikipedia.org/wiki/Geneticprogramming is uit begin 2000, en wordt nog steeds gebruikt (wereldwijd!) om volautomatisch uitvindingen te doen. Wetgeving loopt achter de feiten aan? Of is een hip item nu met taalgeneratie programmas?