Hoe veel gebakken lucht zit er juridisch in een NFT?

TheDigitalArtist / Pixabay

Hoeveel is een digitaal exemplaar van een column van de New York Times over NFT waard? Dat vroeg de NOS zich onlangs af in een overzichtsverhaal over de non-fungible tokens die nu enorme bedragen opbrengen. En zijdelings mocht ik wat mensen in de gordijnen jagen met mijn quote: “Het is puur een eretitel, de winnaar van de Formule 1 zijn, maakt je ook geen eigenaar van het racecircuit. Je koopt echt lucht, je doet het om te kunnen zeggen dat je een NFT hebt.” Wacht, wat?

Zoals ik vorig jaar al blogde:

De kern van een nft is dat ergens (op de blockchain dus) wordt genoteerd dat jij ‘eigenaar’ bent van een bepaald stukje informatie. Net zoals je eigenaar bent van zo’n zeldzaam voetbalplaatje, of van een koekblik van Rembrandt. En dat is dus niet hetzelfde als eigenaar zijn van waar het echt om gaat; de afbeelding van de voetballer (u mag zelf zeggen of u zich oud voelt bij a) Messi b) Gullit c) Van der Kuijlen) dan wel het schilderij van Rembrandt.
Er worden  nu grote winsten gemaakt met handel in NFT’s. Kritiek is er ook: de site Digiconomist becijferde dat één transactie zoveel rekenkracht van computers vergt dat daarbij 110 kilo CO2 wordt uitgestoten. Maar dat terzijde.

De handel in NFT’s roept de vraag op “hoe dat nou juridisch zit”. Ben je eigenaar van de NFT, heb je rechten op het onderliggende kunstwerk (of waar de NFT maar blijk voor is), wat doet het met de auteursrechten et cetera?

Nou ja, het korte antwoord is dus: helemaal niets. Het is een apart, buitenrechtelijk systeem waarbij eigenlijk op basis van eer wordt gehandeld. Binnen de context van zijn die aan NFT’s doen ben ik de eigenaar van die ene aap, en wie dat plaatje opslaat en als kopie ook gebruikt die schendt de mores, dat hoort niet. Maar juridisch gezien is er geen enkele regel waarmee de NFT-“eigenaar” kan optreden tegen zo’n vuile rechtermuisklikker (zoals dat heet).

De maker van de NFT kan dat wel: die heeft het auteursrecht op die tekening van die aap, en dat blijft bij hen, want alleen met een ondertekend document gaan die rechten over. Geen enkele NFT-handel omvat het overdragen van auteursrechten.

De reden dat we niet van eigendom spreken is trouwens precies omdat de NFT, het plaatje dus, vrij kopieerbaar is. Dat de registratie op de blockchain niet manipuleerbaar is, doet daar niet aan af. Natuurlijk, er is het Runescape-arrest uit 2012 dat bepaalde dat je virtuele goederen in online games kunt stelen. Maar er is een cruciaal verschil: games zijn zo gebouwd dat je spelobjecten niet kunt kopiëren maar alleen overdragen, en dát is wat er nodig is (naast economische waarde) om een object eigendomsvatbaar te noemen.

Daar komt bij dat dit arrest uit het strafrecht komt, waar men anders tegen “eigendom” aankijkt dan in het privaatrecht. Een simpel voorbeeld is dat een huurder in het strafrecht van het gehuurde bestolen kan worden, ondanks dat hij niet de eigenaar is. In het privaatrecht is het echt fout om de huurder de eigenaar te noemen.

Ik ben er nog niet uit over wat nu wenselijk is. Het voelt vrij logisch om NFT’s maar gewoon eigendommen te noemen, omdat je dan juridische bescherming aan NFT handelaren geeft. Alleen: wat voor bescherming? Binnen de kring is de blockchain immers het niet-manipuleerbare bewijs, wat voegt het recht daar nog toe? (Hacken van de blockchain, zo dat al kan, is al op te lossen via computervredebreuk.)

Buiten de kring heb je de vuige rechtermuisklikkers, zij die andermans NFT opslaan en gebruiken. Daar heb je het auteursrecht voor, zou het veel toevoegen om ook de NFT-eigenaar een procesbevoegdheid te geven? Of een eigendomsrecht, maar hoe verhoudt zich dat dan tot het auteursrecht van de ontwerper?

Arnoud

36 reacties

  1. Een NFT valt voor mij in de categorie “gebakken lucht”, je koopt iets, maar hebt geen fysiek eigendom. Wat je koopt is een digitaal bewijs op een digitaal voorwerp. Het is niet de licentiecode van een product, dat niet werkt zonder die code. Het is geen doosje met daarin het enige exemplaar van iets. Leuk dat iemand dat bedacht heeft en leuk voor die persoon, dat er zoveel voor betaald wordt, maar inderdaad, auteursrecht is geregeld en duidelijk. Bestaat er voor iets geen auteursrecht (meer), dan is het public domain en daar wordt nu kunstmatig inbreuk op gemaakt. Een NFT is dus eigenlijk een schending van de publieke rechten en imho als zodanig een onrechtmatige daad.

    1. Sterker nog, in de blockchain staat vaak alleen maar de link naar de website waar de NFT is gehost. Bij een derde partij, die ook zomaar dat plaatje offline kan halen. Als dat domein ooit verloopt moet je eens zien hoe snel die door een domeinkaper opgepakt word en vol met malware word gezet, want de link kun je niet veranderen.

      Om nog maar niet te spreken van de hoeveelheid fraude die er momenteel rond NFT’s aan de gang is, van het omzetten van plaatjes van anderen naar NFT’s, tot het kopen van je eigen NFT’s om zo de waarde op te drijven tot het domweg frauderen, en zodra de NFT verkocht is de hosting offline halen.

  2. “Hacken van de blockchain, zo dat al kan, is al op te lossen via computervredebreuk.” – In de oorspronkelijke cryptosfeer is toch de gedachte dat alles wat kan op de blockchain, mág op de blockchain? Het wederrechtelijke aspect zou dan ontbreken en computervredebreuk niet van toepassing zijn. Zeg maar als een smart contract de mogelijkheid biedt tot X, dan was het de bedoeling dat X kon gebeuren? Je kon immers de code van het smart contract auditeren voordat je besloot eraan deel te nemen. Of dit nu via een bug (per ongeluk) of bewuste programmeeractie (voorbereiding van bijv. een rugpull) maakt voor de puristen niet uit? Uiteindelijk kan er altijd een afsplitsing plaatsvinden van een ledger vlak voor een gebeurtenis en kunnen de miners beslissen welke realiteit meer past bij de mate van regulering.

    1. Arnoud bedoelt hier volgens mij het met terugwerkende kracht wijzigen van in de blockchain vastgelegde informatie, oftewel, miners zo manipuleren dat er een ‘verkeerde realiteit’ wordt geaccepteerd. Hiermee wordt oneigenlijk ingegrepen in de ledger => computervredebreuk.

  3. De maker van de NFT kan dat wel: die heeft het auteursrecht op die tekening van die aap, en dat blijft bij hen, want alleen met een ondertekend document gaan die rechten over. Geen enkele NFT-handel omvat het overdragen van auteursrechten.

    Huh, inderdaad. Dat maakt echter dat je afsluitende zin niet helemaal correct is: de ‘NFT-eigenaar’ kan zich dan toch niet beroepen op auteursrecht (of VS copyright) als die geen eigenaar is? En de eigenaar / NFT-verkoper heeft geen direct belang meer dat wel te doen. Die heeft het geld al binnen.

    Maar goed, iets zegt me dat het niemand boeit als er wordt gerechtermuisklikt. Het gaat om het patsten i.c.m. het gokken dat het binnen het NFT-wereldje meer waard wordt.

  4. Ik ben er nog niet uit over wat nu wenselijk is. Het voelt vrij logisch om NFT’s maar gewoon eigendommen te noemen, omdat je dan juridische bescherming aan NFT handelaren geeft.

    Oprechte vraag: Ik ben benieuwd wat de reden dan zou kunnen zijn om juridische bescherming aan NFT handelaren te willen geven? Als het inderdaad handel in gebakken lucht is, wat schiet de samenleving er dan mee op om hier bescherming aan te bieden?

    En wat auteursrecht betreft, als het gaat om een werk waar geen auteursrecht (meer) op rust, dan zou bijv. degene die op dit moment eigenaar van het werk is een NFT kunnen uitgeven (van bijv de Nachtwacht). Maar wat belet iemand anders om ook een NFT van het werk te maken en te verkopen? En als alleen de eigenaar dat mag, wat als deze het werk dan verkoopt. Mag de nieuwe eigenaar dan weer een eigen NFT maken en verkopen? En ik zie ook NFT’s voorbij komen waarvan ik me afvraag of er een eigenaar is. Is er een eigenaar in juridische zin van bijv. de eerste Tweet die onlangs als NFT verkocht is (dus geen auteursrecht, maar eigendom)?

    1. Het lijkt me logisch en terecht en wenselijk dat het ‘eigendom’ van digitale goederen geregeld wordt. Dan is het ook logisch om de handel in dat soort dingen te goed te regelen, en ook de rol van eerlijke handelaren in dat systeem te definieren en hen daarmee te beschermen.

      Op zich vind ik dat niet zo vreemd.

  5. Volgens mij is de juiste term hiervoor “verzamelaarswaarde”. Wat de gek ervoor geeft, is een andere zegswijze die de lading dekt. Er zijn ook mensen die honderden euro’s betalen voor een Star Wars-poppetje uit 1985 met alle kleertjes en wapentjes, in de verpakking. Welbeschouwd is dat ook niks waard. Geld trouwens ook niet 😉

  6. ‘Het is een apart, buitenrechtelijk systeem waarbij eigenlijk op basis van eer wordt gehandeld.’

    Huh? Als je een NFT koopt (van, zeg, de eerste wikipediapagine) dan zal er toch ergens een specificatie zijn van wat je precies koopt, met andere woorden wat de verkoper aan je overdraagt. [Zij het dan niet-afdwingbaar, op basis van eer].?

      1. Nou nee. Als je de echte NFT koopt van de echte eerste wikipediapagina van degene die het recht heeft die pagina te verkopen (je heb dus je voorafgaande kopersonderzoek netjes gedaan) dan kun je daar later van alles mee doen: Weer verkopen aan een ander, inzage-fee eisen, kopieen verkopen, splitsen en de delen verkopen etc. Dat kun je met een bioscoopkaartje niet.

          1. Klopt,

            Wat ik bedoelde (maar waarschijnlijk zijn we het eens) is dat NFTs niet alleen maar op basis van eer zijn. Er wordt ongetwijfeld ook een hoop gespecificeerd mbt de inhoud van de transactie.

            Op zich verbaast mij het wel dat het ‘op eer ‘ is. De grote internationale veilinghuizen veilen ook NFTs, en voor hen is hun reputatie van kwaliteit heilig. Ik kan me niet voorstellen dat die meewerken aan een systeem waarbij het eigendom alleen ‘op eer’ overgaat.

            1. Erger dus nog: er is geen “eigendom” dat overgaat. Je doet alsof A de eigenaar is, totdat A zegt (op de blockchain) dat B de eigenaar is en dan doen we alsof B dat is. Maar wettelijk gezien is dit geen onderwerp van eigendom.

              Een beetje vergelijkbaar: ik heb het wereldrecord paalzitten, zoals door het Guinness Book of Records vastgesteld. Vandaag zat Wim ten Brink langer op een paal dan ik, dus hij krijgt nu “officieel” het record. Juridisch gezien kun je geen eigenaar zijn van een record (dat is niets, alleen een registratie, een uitspraak van Guinness) maar we zeggen wel dat hij nu de recordhouder is.

              En natuurlijk kun jij dan roepen dat jij volgens de regels van de Belgische Paalzitfederatie de recordhouder bent, maar de erecode rondom records is dat het GBR bepaalt of jij het wereldrecord hebt.

              1. En als je voor miljoenen via Christies een NFT koopt van een digitaal kunstwerk? Als dan de verkoper zegt ‘erecode? Kan me niet schelen voor een paar miljoen , ik verkoop hem gewoon nog eens als NFT !’, waar kun je dan verhaal halen?

                Ik geloof nooit dat Christies zo’n groot gat open laat voor fraude/misbruik. Die moeten dat hebben afgedekt, contractueel en/of technisch.

                1. Nou ja, dat kan niet binnen het systeem: de “eigendom” is zoals het op de blockchain staat. Dus jij kunt de NFT niet nogmaals verhandelen want het systeem staat dat niet toe.

                  De “erezaak” slaat op het feit dat er nul exclusiviteit zit op de afbeelding zelf, die kun je rechtsklikken en opslaan en verspreiden. Maar de zaak van eer is dat je dat gewoon niet doet.

                  1. Ja, die NFT staat op de blockchain. Maar (en dat is een eerlijke vraag die ik me al tijden afvraag): Is die NFT op een of andere manier ‘gekoppeld’ aan het origineel?

                    Ik had namelijk begrepen toen ik daar enkele maanden geleden naar keek dat IN het orginele digitale bestand een soort code/referentie naar de blockchain opgenomen wordt, en dat, hoeveel kopieen er ook van rondzwerven,via die code en de blockchain de echte eigenaar (eigenaar natuurlijk binnen het NFT universum) altijd geidentificeerd kan worden.

                    Maar misschien heb ik het mis.

                    Erezaak is leuk, maar als er miljoenen per NFT betaald worden, dan vertrouw ik de mensen niet. Wat weerhoudt die kunstenaar om een tweede, derde, vierde NFT te maken en te verkopen, allemaal net zo authentiek? Een contract met Christies met een boeteclausule? Iets technisch?

          2. Maar zijn koopovereenkomsten niet in beginsel vormvrij? Dan kan een NFT evengoed een vorm zijn.

            Als ik bijvoorbeeld een NFT maak voor mijn hoed en die verkoop is er dan geen rechtsgeldige overeenkomst net als wanneer ik deze op papier zouden vastleggen of zelfs slechts mondeling doen?

            Hoogstens zou je dan een probleem krijgen als ik achteraf beweer dat niet ik die NFT heb gemaakt maar eeen oplichter.

            1. Koopovereenkomsten zijn inderdaad vormvrij, maar vereist is wel dat er een zaak wordt verkocht. Een niet-fysiek ding kun je per definitie niet verkopen. De titel “Sterkste man ter wereld” of “Beste Nederlandse komiek” of je aanspraak op de troon kun je overdragen, wellicht zelfs tegen geld maar dat is geen koop.

        1. Een NFT is niets dan een cryptografisch geregistreerde URL. Als “eigenaar” ben je de eigenaar van een cryptografische code (sleutel), waarmee je kunt aantonen dat een bepaalde NFT (in feite dus een registratie van een URL, niet de URL zelf!) van jou is. Met behulp van jouw sleutel kun je in de blockchain registreren dat de NFT wordt overgedragen naar een andere cryptografische code. Deze code kan in bezit zijn van iemand anders. Als iemand jouw sleutel steelt, dan is de dief de nieuwe eigenaar van de NFT, er is namelijk nergens geregistreerd dat jij de eigenaar bent, de eigenaar is de persoon die beschikt over de “sleutel”.

          Belangrijk om bij de uitleg hierboven op te letten is dat je alleen “eigenaar” wordt van de registratie van een URL. Ik kan zometeen een NFT maken die verwijst naar https://blog.iusmentis.com/wp-content/themes/iusmentis/images/arnoud-engelfriet.jpg Daarmee ben ik direct de eigenaar van die NFT. Niet van de URL zelf (Arnoud is eigenaar van iusmentis.com), niet van de server waar dat plaatje op staat (dat is Arnoud), ook niet van de copyright van die afbeelding (dat is waarschijnlijk de fotograaf) en ook niet van het portretrecht van die foto. Als Arnoud morgen beslist die afbeelding te vervangen door een plaatje van een drol, dan heb ik (of mijn klant) in feite dus een NFT van een drol in handen.

          Nog veel leuker is dat 99% van de gebruikers van deze ‘blockchains’ helemaal niet direct naar de blockchain kijken voor het eigenaarschap. Het kost namelijk veel te veel opslag voor de gemiddelde gebruiker om de hele blockchain te downloaden. De ‘wallet’ applicatie van de gebruiker die zal een publieke API service vragen of die de informatie die op de blockchain staat kan opsturen. In theorie kan iedereen zo’n API service opzetten, in de praktijk kijkt 90% van de gebruikers hiervoor naar één bedrijf. Dit bedrijf kan zomaar beslissen dat zij aan iedereen gaan vertellen dat die drol NFT ineens niet bestaat. Theorie? Helemaal niet, lees deze blogpost van de cryptograaf Moxie Marlinspike maar eens!

          Hij heeft een NFT gemaakt die op elke exchange een andere afbeelding toont. Als de gebruiker hem koopt dan zal de gebruiker in zijn wallet automatisch alleen een drol zien staan. De grootste exchange, tevens eigenaar van de grootste wallet applicatie én de grootste API service, heeft vervolgens zijn NFT “verwijderd”. (Hij staat nog wel op de blockchain maar de API provider zegt simpelweg van niet)
          1. Ik blijf even bij mijn voorbeeld van Veilinghuis Christies. Die hebben in maart 2021 een NFT van een digitaal kunstwerk ‘Beeple’s Opus’ verkocht voor 69 Miljoen $.

            Ik kan me niet voorstellen dat koper/verkoper/veilinghuis er belang bij hebben dat er onenigheid/onduidelijkheid over deze transactie komt.

            Christies schrijft zelf op zijn website: NFTs have the potential to transform how we think about and establish ownership. NFTs allow us to trace provenance, exhibition history and the authenticity of ownership in digital art and other assets in a secure and permanent manner.

            As one of the most trusted names within the global art market with unparalleled reach, Christie’s is guided by our commitment to quality and authenticity in an increasingly digital world. With the advent of the digital collectible space and digital sales becoming more important to our audience, Christie’s seeks to responsibly steward the art community with a view towards the development of a sustainable NFT-based artwork environment.

            Voor mij is dat niet te rijmen met het verhaal van jou, Jolee, en ook niet met de teneur van Arnoud’s blog. Ze (koper/verkoper/veilinghuis) moeten toch aanvullende maatregelen getroffen hebben om de gesignaleerde gaten in het systeem dicht te maken, en om de verkoper te weerhouden om nog duizend nieuwe NFTs te maken.

            Ik bedoel maar: mijn eer is mij veel waard, maar voor 69 M$ zou ik persoonlijk wel gaaan twijfelen of mijn eer, en dan nog alleen binnen een minderheidsclubje dat in NFTs gelooft, dus niet in de samenleving als geheel, niet kan buigen.

              1. Jij kunt er nooit twee identieke schilderen, en je kunt er al helemaal geen honderden of duizenden vrijwel identieke schilderen, want daar heb je gewoon de tijd niet voor.

                En bovendien: Christie’s heeft ook een reputatie hoog te houden en zal niet gauw meewerken aan een verkoop als niet duidelijk is hoe groot de oplage is, en hoe bijzonder het schilderij dus is dat hun klanten kopen. Natuurlijk kan het voorkomen dat er ineens 1000 voorheen unieke romeinse munten in een pot in de grond gevonden worden, maar daar is iedereen zich van bewust en het is uitzonderlijk.

                En daar zit de crux van mijn bezwaar: ik geloof nooit dat Christies meegewerkt heeft zonder waarborgen dat het originele werk uniek is en zal blijven. Als de maker met een druk op de knop nog 10000 unieke NFTs van hetzelfde kunstwerk kan maken en verkopen, zou Christie’s, naar mijn inschatting, nooit meegewerkt hebben.

                Er moet meer zijn.

                1. Sterker nog, het staat niet alleen de maker, maar iedereen op het web vrij om de afbeelding te downloaden en 10.000 nieuwe NFT’s te maken. Uiteraard voorbijgaand aan de copyright en andere juridische dingetjes die ook voor normale afbeeldingen gelden. Wat je kunt doen: – Een nieuwe NFT maken met exact dezelfde URL – Een NFT maken met exact dezelfde afbeelding op een andere server/URL

                  Wat je echter niet kunt, de originele maker ook niet, is die exacte NFT opnieuw uitgeven. Wat ik al zei, je koopt een cryptografische sleutel, die sleutel is niet zomaar twee maal op de blockchain te plaatsen.

                  Ik weet niet of dit de exacte URL is die in de NFT geregistreerd staat (ik zit zelf niet in die onzin) maar; veel plezier met je download van $69 miljoen! https://static.wixstatic.com/media/a64726_8b0e3cb2371c4d58ab569c6a5d521719~mv2.jpg

                  1. Dan koopt de koper dus niet het electronische kunstwerk, maar de daad van het voor de eerste keer maken van een NFT daarvan. Moet ik het zo zien?

                    Maar dat klopt dan niet met verhaal van Christie’s:

                    NFTs allow us to trace provenance, exhibition history and the authenticity of ownership in digital art and other assets in a secure and permanent manner.

                    (daar zit ongewijfeld veel marketinggeronk bij, maar de tweede zin klopt gewoon niet met jouw uitleg)

                    De ‘authenticity of ownership’ wordt er absoluut niet mee aangetoond. [nog afgezien van het feit dat ‘NFTs allow us to trace … the authenticity of ownership in digital art’ een belachelijk kromme zin. Wat is ’trace the authenticity” in godsnaam?]

                    1. Die zin is inderdaad juridisch onwaar. Ik denk dat ze refereren aan het gegeven dat je op de blockchain kunt zien van wie naar wie de “eigendom” is overgegaan, elke overdracht wordt daar immers genoteerd en aanpassen/vervalsen/stelen is onmogelijk. Dus dit is “de houder van de wisselbeker Handbal 3F wordt bijgehouden door notaris CG”. Klopt helemaal, die notaris is niet te corrumperen en we vinden dat wat CG zegt, waar is. Als die zegt dat de wisselbeker bij Bal op ’t Dak uit Leidschendam hoort, dan hoort die daar, ook al heeft Amateurs Vooruit de beker feitelijk in de kantine staan. De geschiedenis van winnaars van dit handbaltoernooi is nu onweerlegbaar te traceren: neem de lijst van notaris CG en klaar ben je. Maar “eigendom” in juridische zin is dit in het geheel niet. (Wisselbekers blijven juridisch eigendom van de organisatie van het toernooi.)

                      1. De meeste partijen, Christie’s inclusief, doen heel erg hun best om dat anders te laten lijken. Overal lees je dat je door middel van een NFT het eigenaarschap van een digitaal kunstwerk kunt bewijzen, of dat je als kunstenaar door middel van een NFT je electronisch kunstwerk kunt verkopen. Dat klopt dus niet. Ik had me dat nooit gerealiseerd, tot deze blog.

                2. Gerelateerd; Hieronder een link naar de allereerste bitcoin betaling. Nog los gezien van de “waarde” van de bijbehorende wallet, zal elke rijke cryptoenthousiast waarschijnlijk vele miljoenen, wellicht zelfs miljarden over hebben voor de sleutel tot deze wallet en daarmee dit stuk internetgeschiedenis. Deze transactie en het bijbehorende bericht kun je zien als een NFT (er had in het commentaar van deze transactie net zo goed een URL naar een lelijk kunstwerk kunnen staan). Je kunt nog zo veel transacties van dezelfde waarde en met hetzelfde bericht maken, het zal nooit deze historische transactie zijn.

                  https://btc.com/btc/transaction/4a5e1e4baab89f3a32518a88c31bc87f618f76673e2cc77ab2127b7afdeda33b

  7. Val pas net een paar dagen in de hele materie, dus probeer enigszins te rijmen waarom een NFT zoveel geld waard kán zijn, terwijl het onderliggende voorwerp ervan iets mogelijk iets heel banaals is. Daarmee trek ik de verstandelijke vermogens van iemand die bereid zou zijn voor gebakken lucht een fortuin te betalen, enigszins in twijfel. Maar goed, verzamelwaarde is niet rationeel. Het lijkt alsof een NFT zélf voorwerp van waarde wordt, terwijl het in mijn beleving niet meer is dan een eigensomsbewijs. Ik zie de “waarde” meer in het concept zelf, dat er zoiets bestaat als een bundel van metadata waarmee ik eigendom, traceerbaarheid en authenticiteit kan aantonen. Daarmee zou het bij namaakbestrijding (mijn vak) in e-commerce een hoop potentieel hebben, maar goed…als het maken van een enkele NFT nogal een heisa is, dan is wat dat betreft voorlopig een beetje ingewikkeld geprint, uniek “security seal” of soortgelijke kenmerking, waarschijnlijk voor het moment nog goedkoper.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.