Wat kan de ACM doen dat wél indruk op Apple maakt?

PeggyMarco / Pixabay

Apple moet de Autoriteit Consument & Markt (ACM) opnieuw vijf miljoen euro betalen omdat het aan datingapp-aanbieders een onredelijke voorwaarde stelt, zo meldde Security.nl. De site berekende meteen waar de teller staat: het totaal van boetes en dwangsommen voor het techbedrijf is nu opgelopen tot twintig miljoen euro. Ik zou dat zelf een forse boete vinden, maar met een Q4 winst van 17,6 miljard euro (ongeveer tweeduizend Sywerts) is dat een belastingtechnisch verschoonbare afrondingsfout. De reacties van het soort “Apple betaalt en gaat verder” zijn dan ook niet van de lucht. Kan onze ACM meer doen dan nog meer zakgeld afpakken?

Het is natuurlijk niet echt zo dat Apple gewoon betaalt en doorgaat. Tikken op de vingers van toezichthouders komen bij beursgenoteerde bedrijven echt wel aan, ook al voelen de bedragen als symbolisch. Al is het maar omdat de aandeelhouders dan gaan piepen: die 20 miljoen had ook als dividend aan hen uitgekeerd kunnen worden, bijvoorbeeld.

Plus, het valt op, en er zijn vast Amerikaanse advocaten zich aan het warmlopen voor een massaclaim wegens securities fraud: Apple heeft de aandeelhouders nooit gewaarschuwd dat er miljoenen gaan weglekken in Calimero-landen, dus graag compensatie voor de koersdaling. Het feit alleen al dat Apple enige stappen doet om de ACM tegemoet te komen, laat zien dat men er meer van vindt dan muntgeld dat uit de broekzak lekt.

Maar los daarvan: zou de ACM meer kunnen doen dan steeds nog een paar miljoentjes erbij? Meer boetes kan, als Apple steeds met nieuwe overtredingen komt. Boetes zijn op zich wel aan maxima gebonden. In dit geval volgen die uit de Mededingingswet, de wet waaronder de ACM Apple aan de leiband wil krijgen (artikel 24). Die boete kan fors worden:

De bestuurlijke boete bedraagt ten hoogste € 900.000 of, indien dat meer is, ten hoogste 10% van de omzet van de onderneming, dan wel, indien de overtreding door een ondernemersvereniging is begaan, van de gezamenlijke omzet van de ondernemingen die van de vereniging deel uitmaken en actief zijn op de markt die de gevolgen van de inbreuk door de vereniging ondervindt.
Doe je het binnen vijf jaar nogmaals, dan mogen de boetemaxima worden verdubbeld. Die 10% klinkt dan aanlokkelijk maar betreft de omzet in Nederland, wat natuurlijk niet in de buurt komt van die 17,6 miljard.

Meer dwangsommen dan? Daar zit geen grens aan. In een al wat ouder vonnis (2012) sprong de civiele rechter uit zijn vel toen IBM een teruggedraaid ontslag niet wilde accepteren, en gewoon de dwangsommen betaalde maar de ex-werknemer buiten hield. De dwangsom werd toen verhoogd van 50k naar vijf miljoen euro. Was die persoon dan nog niet toegelaten, dan zou de dwangsom opnieuw zijn verhoogd. De wet kent namelijk geen absoluut maximum aan wat aan dwangsommen op te leggen is, mits het maar proportioneel is. En bij wie bij herhaling dwangsommen negeert (of betaalt en negeert), wordt vanzelf heel veel proportioneel.

Er is nog een instrument: de bindende aanwijzing (art. 12j Mededingingswet). Bij een last onder dwangsom krijg je te horen “los dit anders op, anders betalen”. Bij een bindende aanwijzing is het bevel “doe het vanaf nu zo en niet anders, anders betalen”. Waarbij je na betaling alsnog moet doen wat er bevolen is. Dat zou dus nog vervelender zijn voor Apple, dan ben je echt je vrijheid als bedrijf kwijt om een overtreding op te lossen zoals voor jou goed uitkomt. Maar daar heb je het zelf dan naar gemaakt.

In theorie zijn er nog meer instrumenten, zoals een bevel geven de verkoop te staken, of zelfs lijfsdwang tegen de directie (in Nederland) totdat een en ander opgelost is. Dat is voor zover ik weet nog nooit gedaan, en dat komt natuurlijk omdat een boete van 10% van je omzet normaal een hele forse straf is, en de meeste bedrijven dan ook echt wel inbinden. Maar er is inmiddels een categorie techbedrijven dat zó veel geld binnenharkt dat financiële prikkels niet meer werken, en waar ook de inherente behoefte ontbreekt om lokale wetgeving na te komen omdat dat nu eenmaal hoort.

Wat zou volgens jullie de beste manier zijn om Apple te dwingen?

Arnoud

14 reacties

      1. Voor de AVG wordt b.v. uitgegaan van de wereldwijde omzet. Dus misschien moet de wetgever dit als basis voor ACM boetes aanmerken. Dan zou het een leuk bedrag worden, dat serieus telt. Of de ACM moet een verkoopverbod voor Apple producten kunnen opleggen, zolang ze non-compliant zijn.

      2. Deze ACM uitspraak gaat over de appstore. Het lijkt me opmerkelijk als er een aparte appstore is voor Nederland. Zo ver ik begrijp is het gewoon een grote internationale appstore waarbij Apple in specifieke gevallen apps kan blokkeren in bepaalde landen. Dat de internationale appstore misschien verschillende payment providers heeft voor verschillende landen, neemt niet weg dat dit allemaal omzet is van de internationale appstore.

        Het zou niet zo moeten zijn dat Apple boekhoudkundig kan zeggen dat de appstore omzet die gegenereerd is in Nederland toebehoord aan Apple Nederland bv en daarmee de maximale boete van de ACM beperkt doordat de 10% maar over een omzet gaat die Apple kunstmatig afbakent.

        Daarnaast lijkt het mij sterk als Apple Nederland bv de hoogste zeggenschap heeft over wat er in de appstore gebeurd met betrekking tot Nederland. Ik geloof niet dat ze een beslissing van Apple International kunnen overrulen. Kan de ACM Apple Nederland zien als vertegenwoordiger voor Apple International wat betreft de appstore en daarmee de omzet van Apple International gebruiken voor de berekeningen.

  1. Wat zou volgens jullie de beste manier zijn om Apple te dwingen?

    Ik denk in twee richtingen. Als een bedrijf zoveel vermogen heeft, en zoveel mogelijkheden om met allerlei constructies geld buiten bepaalde landen te houden dan helpen die traditionele instrumenten niet meer. Dat soort regelgeving is geschreven vanuit andere aannames over hoe bedrijven werken en wat de belangen zijn. Apple is natuurlijk bang dat als ze moeten toegeven bij datingapps de geest uit de fles is en ze het bij alle apps moeten gaan doen. Zo bekeken is een paar miljoen wellicht ook de meest rationele keuze, want op termijn het voordeligst. Ik denk echter dat het probleem nog meer er in zit dat het volgen van wet- en regelgeving voor de top van het bedrijf niets meer is dan “compliancy”, waarvoor je een afdeling hebt. Het is slechts een papieren exercitie, een hokje dat aangevinkt moet worden, een hoepeltje waar ze doorheen moeten springen, in plaats van een morele en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het rechtstreeks aanpakken van de top lijkt mij daarom eigenlijk de enige manier. Dit zou financieel kunnen, maar ook door middel van hechtenis.

    Tegelijkertijd denk ik dat de overheid misschien de enorme bedragen die er rondgaan voor allerlei subsidies gedeeltelijk kan aanwenden voor het stimuleren van meer pluriformiteit op de markt voor mobiele telefoons. Subsidieer alternatieve OS’en. Zorg dat overheids-apps (zoals coronacheck, digid e.d.) ook voor die alternatieve OS’en beschikbaar gemaakt worden. Geef ambtenaren die een telefoon vergoed krijgen ook de mogelijkheid om zo’n alternatief te gebruiken in plaats van wel 12 modellen Samsungs en 6 modellen Apples, maar geen Fairphone. Ook qua maatschappelijk verantwoord bezig zijn is dat beter. Subsidieer Open-Source initiatieven die alternatieve apps maken of porten. Het gaat niet alleen om het effect, maar ook om het signaal; we geven die bedrijven ook zelf zoveel macht.

  2. Ik zou wel willen zien wat er gebeurt als de AppStore verboden wordt. Dan zijn alle iPads en iPhones zo goed als onbruikbaar. En Google monopolist. Enerzijds maatschappelijk en politiek een interessante kwestie. Maar ook wat schade betreft. Gelijkwaardige toestellen zijn peperduur. Misschien dat er dan mogelijkheden zijn voor massa aansprakelijkheidsclaims? Bv €750,- per device. Dat zou in de miljarden lopen…

    1. Ik denk zelf ook aan een verbod op het verkopen van Apple hardware (naast het Appstore verbod, wat relatief makkelijk te omzeilen is.) Het idee van Mischa om Apple te verplichten om alternatieve appstores toe te staan staat me ook wel aan: Apple moet verplicht een appstore keuzescherm implementeren (Denk aan Microsoft’s browserkeuze scherm.) Probleem is dat er niet veel alternatieve appstores zijn.

      1. Waarom denk je dat er niet veel alternatieve appstores zijn? Voordat Apple de App Store introduceerde (juli 2008) was het gebruikelijk om apps op de computer te downloaden en daarna te synchroniseren naar het mobiele apparaat. In oktober 2007 kondigde Steve Jobs aan dat derden software voor iphones konden ontwikkelen. Een paar maanden later had ik een 50% belang in een back-end en website waar iOS-ontwikkelaars hun apps konden aanbieden. De back-end was speciaal ontwikkeld om een groot aantal gebruikers aan te kunnen, de website was ook mobiel goed te gebruiken, en er was een samenwerking met een grote website over iphones voor de promotie. Niets stond een succes in de weg. Het was dus wel even slikken toen in maart 2008 duidelijk werd dat je apps alleen kon installeren via de App Store.

        1. Nou ja, omdat er niet veel zijn. Jij bent blijkbaar betrokken bij een alternatief, maar “een” alternatief is dus inderdaad “niet veel”. Ik heb een zakelijk iPhone, maar ik wist niet dat er meer appstores zijn, en ik vermoed dat als je 1000 iphone-gebruikers vraagt hoeveel appstores er zijn voor hun device dat 990 zeggen dat dat een stomme vraag is omdat iedereen weet dat er maar eentje is.

      2. Het is een verkoop argument van Apple dat er maar 1 AppStore is en dat je daarbuiten geen apps kan installeren. Veiligheid, beetje controle op de kwaliteit, etc… Dat er appontwikkelaars zijn die daar niet zo blij mee zijn is logisch, maar ja, je kan er ook voor kiezen alleen voor Android te ontwikkelen. Als Apple verplicht alternatieve stores moet toelaten, zie ik ze zo weer een andere uitweg gebruiken: gebruikers de keus geven: AppStore of alternatief, maar dus niet beide. Mijn keus zou snel gemaakt zijn.

        De argumenten van de ACM, vind ik persoonlijk onnodig betuttelend. Neemt niet weg, dat als ze iets beslissen, dat gehandhaafd moet worden.

        In de tijd van de eerste smartphones waren apps op de iPhone vaak duurder dan op een Android. Of zelfs gratis op Android en voor een paar euro te koop in de AppStore. Daar koos een iPhone gebruiker al dan niet bewust voor. Er is toch niks mis mee dat dat nu weer zo wordt? Als die prijzen te hoog worden ziet Apple de verkoop vanzelf wel dalen lijkt me.

  3. Hoe klinkt dit? Of ze werken mee, of er komt een verplichting dat ze (zonder obstakels op te werpen) alternatieve App Stores (van derden) toe moeten laten. Op ALLE Apple devices en alle besturingssystemen, ook die EoL zijn. Dan zijn ze in één klap hun Store monopolie op Apple devices kwijt. Ik denk dat ze vooral bang zijn voor dát Zwaard van Damocles. Zo zou ik het doen. Als niet-jurist heb ik alleen geen idee of dat juridisch haalbaar is.

  4. Als Apple het Nederlands rechtsstelsel zo minacht en naast zich neerlegt, dan zou wellicht het opleggen van een verbod tot marktentree van Apple producten effectiever zijn. Weliswaar in eerste instantie misschien alleen voor Nederland, maar daarna voor heel Europa. En stel dat verbod op toetreding tot de Nederlandse/Europese markt nu nog niet in de wet staat, dan ligt toch aanpassing van de wet voor de hand!? De V.S. accepteert toch ook niet dat Nederlands/Europees Recht in de V.S. met voorrang geldt, omdat wij dat nu eenmaal zo besloten hebben? Was het niet Amerika die aangaf dat zij gearresteerde Amerikaanse militairen met geweld zou ontzetten, indien zij voor oorlogsmisdaden zouden worden aangeklaagd in Den Haag? Minachting van Nederlandse instituties door een bedrijf wordt – naar ik hoop – toch niet toegestaan vanuit de V.N. of de OESO of andere bilaterale overeenkomsten? Het verlies van markttoegang werkt m.i. in ieder geval effectiever wanneer je te maken hebt met een ‘liberaal’ kapitalistisch land als de V.S.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.