Met een “bestel nu” op je knop hebben je klanten niets besteld

Snelle quiz, als er “Bestel nu” op een bestelknop in een webwinkel staat, sluit je juridisch gezien dan een overeenkomst als je erop klikt? Eh, nee, aldus de rechtbank Amsterdam een paar weken geleden. Ja, keek ik ook van op maar het klopt: bij een online bestelproces zit je ergens pas aan vast als het “op niet voor misverstand vatbare wijze duidelijk is gemaakt dat de bestelling een betalingsverplichting inhoudt”, aldus de wet. En enkel “bestel nu” is niet hetzelfde als “dit gaat geld kosten vriend”.

Die strenge regel over betaalknoppen werd in 2012 ingevoerd. De formulering is nogal een mond vol:

De handelaar richt zijn elektronische bestelproces op zodanige wijze in dat de consument een aanbod niet kan aanvaarden dan nadat hem op niet voor misverstand vatbare wijze duidelijk is gemaakt dat de bestelling een betalingsverplichting inhoudt. Indien de aanvaarding geschiedt door gebruik van een knop of soortgelijke functie, is aan de vorige zin voldaan indien bij het plaatsen van de bestelling in niet voor misverstand vatbare termen en op goed leesbare wijze blijkt dat de aanvaarding een betalingsverplichting jegens de handelaar inhoudt.
Dit is natuurlijk gericht tegen al die “dark patterns”, zeg maar gerust oplichtingspraktijken, waarbij je wordt verleid om te klikken op neutraal klikkende knoppen en vervolgens een factuur of incasso achter je aan krijgt. Helemaal als het gaat om trucs als gratis proefperiodes die stilzwijgend omgezet worden in maandelijkse betalingen, om eens wat te noemen.

Er staat nog meer in de wet trouwens:

Een knop of soortgelijke functie wordt daartoe op een goed leesbare wijze aangemerkt met een ondubbelzinnige formulering waaruit blijkt dat het plaatsen van de bestelling een betalingsverplichting jegens de handelaar inhoudt. De enkele zinsnede «bestelling met betalingsverplichting» wordt aangemerkt als een dergelijke ondubbelzinnige verklaring. Een overeenkomst die in strijd met dit lid tot stand komt, is vernietigbaar.
Die laatste zin is wat de Amerikanen zo mooi een “safe harbor” noemen: als je dit doet, dan zit je goed. Maar het is niet zo dat je per se deze zinsnede moet gebruiken, een andere mag ook, zolang het maar ondubbelzinnig blijkt dat er een betalingsverplichting ontstaat. (Die term is een enorme mond vol ja, het is de vertaling van het verrassend korte Duitse Zahlpflicht dat ik nog wel op een knop zie staan.)

 

In deze zaak ging het om een huurovereenkomst, waarvoor deze regel ook gewoon geldt. De knop van de handelaar vermeldde alleen “Bestel nu” maar niet expliciet iets over betalen, “zodat het voor [gedaagde] niet duidelijk was dat hij met het aanklikken van de knop zich verplichtte tot het betalen van een maandelijkse vergoeding” in de woorden van de rechtbank. Had er nou een tekstje onder gestaan met “Hiermee sluit u een huurcontract met 12 termijnen van € 59,95” dan hadden we een heel ander verhaal gehad.

Wat ook niet meehielp, is dat er in het proces tot dan toe überhaupt niet gevraagd was naar betalingsgegevens, wat normaal vrij standaard is in online bestellen. Ook daarom hoef je dus niet bedacht te zijn op het ontstaan van een betalingsverplichting. Ik zou zelf in die situatie ook denken dat “Bestel nu” de start van het bestelproces is, net zoals menig shop “Naar de kassa” of “Afrekenen” of iets dergelijks gebruikt om daar te komen.

Toevallig heeft net vorige week het Hof van Justitie hierover uitspraak gedaan (zaak C?249/21), waarin het ging om de tekst “Voltooi boeking”, die op de knop stond bij het inschrijfformulier van een hotel. Je kwam daar met “Ik ga boeken”. Daar kun je in de context van hotels goed over twisten: de term “boeken” wordt, net zoals “reserveren”, vaak gebruikt om een vrijblijvende tijdelijke aanspraak aan te duiden maar óók om de keiharde sluiting van een bindende overeenkomst mee aan te duiden. Het Hof stuurt de zaak terug naar Duitsland: de rechter moet gezien de context en het normale spraakgebruik beoordelen wat die tekst betekent bij dit formulier. Maar daarbij geldt wel een specifieke restrictie:

teneinde in de context van een bestelproces voor het op elektronische wijze sluiten van een overeenkomst op afstand te bepalen of een op de bestelknop of soortgelijke functie aangebrachte formulering, zoals de formulering „voltooi boeking”, overeenkomt met de woorden „bestelling met betalingsverplichting” in de zin van die bepaling, uitsluitend moet worden uitgegaan van de woorden op die knop of soortgelijke functie.
Het is niet toegestaan om naar de omstandigheden van het bestelproces te kijken, aldus het Hof. Dat lijkt er dus op dat je een zin onder de knop niet kunt gebruiken, maar dat gaat volgens mij iets te ver. De Duitse rechter had de vraag namelijk als een simpele tegenstelling gesteld: moet het echt om de knop gaan, of mag je naar het hele proces kijken? Dat laatste gaat te ver, dus is het antwoord “dat eerste dat je zegt”. Het zou wel erg streng zijn als de tekst werkelijk letterlijk óp de knop moet staan in plaats van een zin direct daaronder.

Arnoud

13 reacties

  1. Tja zo kwam ik er laatst achter dat ik bij een amazon bestelling Amazon Prime a 3 euro per maand ‘cadeau’ had gekregen (je weet wel met zo’n vinkje dat standaard aan staat). Op zich geen berg geld maar wel als dat maandelijks van je zelden of nooit gebruikte company credic card afgeboekt wordt en je er na een paar jaar kamervragen over krijgt… Zo’n vinkje default aan mag toch ook helemaal niet?

  2. Op de veel websites begint ‘bestel nu’ het bestel process en krijg je daarna bijvoorbeeld pas de verzendkosten te zien. Dit in plaats van dat het proces er mee eindigt.

    Juist omdat het duidelijk niet eenduidig is kan ik niet anders zeggen dan dat dit een terechte en logische uitspraak is. Een klant weet immers voor hij klikt niet met wat voor website hij te maken heeft en dus kan je er geen overeenkomst uit afleiden.

  3. Wat bij mij best geregeld voorkomt is dat ik er na het drukken van ‘bestel nu’ (soms zelfs met de expliciete vermelding: betalingsverplichting) achter kom dat oftewel ik een account moet maken (doe ik niet, uitzonderingen daargelaten, dan koop ik wel bij een andere webshop), oftewel (vooral bij buitenlandse sites) dat mijn gewenste/verwachte betaalmethode niet mogelijk is (of heel soms: technisch niet werkt).

    Dan voel ik me ook niet meer gebonden aan ‘betalingsverplichting’.

  4. Hoe verhoudt de tekst “bestelling met betalingsverplichting” zich tot de wet Koop op Afstand? Als je bij een webwinkel een artikel bestelt heb je immers nog helemaal geen betaalverplichting. Pas als je geen gebruik maakt van je herroepingsrecht ben je verplicht te betalen.

    1. Je hebt wel degelijk direct bij het sluiten van de koop op afstand een betalingsverplichting, dat is immers per definitie wat een koop met zich meebrengt. Als je je herroepingsrecht gebruikt, dan ontbind je de koop. Daarmee vervallen je verplichtingen (en ontstaat een ongedaanmaking/terugzendverplichting) maar die verplichting was er dus altijd wel.

      In theorie kan een webwinkel dus betaling afdwingen ook als je herroepingsrecht nog niet verspeeld is. Dat is vrij onlogisch, want dan ontbind jij ter plekke.

      1. Naast wat Arnoud opmerkt, moet je ook in je achterhoofd houden dat juristen een onderscheid maken tussen de vraag of een betalingsplicht bestaat en de vraag of die betaling ook opeisbaar is. De betaling aan webwinkels is vaak pas veertien dagen na levering opeisbaar. (Na afloop van de betalingstermijn) In dat geval is het dus heel goed mogelijk dat, alhoewel je nu al wel de plicht hebt om op een gegeven moment te betalen, je nu nog niet hoeft te betalen.

        Ik heb zelf overigens wel eens een stevige discussie gehad met een grote webwinkel die als beleid had dat de klant moest betalen als het product niet was teruggestuurd binnen de betalingstermijn, terwijl de overeenkomst wel tijdig was ontbonden en de termijn voor het retourneren van het product nog liep. Het geld zou als borg worden vastgehouden tot na inspectie van de retourzending. Ik heb uiteraard niet betaald, maar bij een webshop met dat beleid is het ter plekke ontbinden van de koop dus niet meteen het einde van een discussie over de (veronderstelde) betalingsplicht.

      2. Maar ergens voelt het ook wat raar, want je moet ook gewoon iets kunnen uitproberen zonder ergens aan vast te zitten. Stel je voor dat je bij een autodealer naar binnen loopt en je gelijk de auto moet kopen als je zegt dat je een proefrit wilt maken, of dat je bij een boekwinkel naar binnen loopt en je gelijk het boek moet kopen als je alleen even de eerste pagina’s leest om te zien of het wat is…

  5. Wat me ook opvalt is dat je bij veel webwinkels vooraf alles moet betalen. Ik meen dat er maximaal 50% aanbetaling gevraagd mag worden, of hoeft te worden gedaan, Was dacht ik ook al een uitspraak van dat een webwinkel moest leveren en dat klant pas na levering hoefde te betalen.

    1. Die maximale vooruitbetaling volgt uit artikel 7:26 BW (“Bij een consumentenkoop kan de koper tot vooruitbetaling van ten hoogste de helft van de koopprijs worden verplicht”). Dat het gros van de mensen er (vrijwillig) voor kiest om met iDeal te betalen (en dus 100% vooruit) is wat anders dan dat webwinkels dat afdwingen. Als er de optie is om achteraf te betalen (creditcard, Afterpay- en Klarna-achtige diensten, vaak tegen extra kosten) is dat naar ik meen voldoende.

  6. Ik vind het sowiese maar raar. In stenen winkels werkt het toch ook niet zo? Als er staat “Koop nu een pakje boter 1 euro” en ik pak het, dan mag ik het later nog steeds terugleggen. Het zou raar zijn als de supermarkt mij dan ineens zou verplichten het te kopen.

    Bij “Ik ga boeken” net zo. Ja, boeken is een vorm van reserveren, maar zoals het er staat wekt het bij mij de indruk dat ik daarmee aangeef te willen boeken, niet dat ik de boeking ook daadwerkelijk vastleg. Als ik zeg “Ik ga naar de supermarkt”, dan mag ik onderweg ook besluiten om toch maar naar de bakker te gaan. Zou toch raar zijn als iemand van de supermarkt mij dan komt ophalen. 😉

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.