Mag je in een game een bekend hotel aan gort schieten?

OpenClipart-Vectors / Pixabay

Oh noes, in de vorige week verschenen game Call of Duty: Modern Warfare II wordt het Conservatorium Hotel in de hoofdstad zonder enig overleg aan gort geschoten. Dat meldde de Volkskrant onlangs. “De game reflecteert op geen enkele manier onze kernwaarden en wij betreuren dan ook onze kennelijke en ongewenste betrokkenheid”, aldus de hotelmanager die zich beraadt op juridische stappen. Ik heb zitten peinzen maar kan werkelijk geen stap bedenken.

Bij Tweakers schetsen ze een mooi beeld van de kwaliteit van deze map: 

Van de drie maps is Breenbergh Hotel de opvallendste en dat heeft een simpele reden. Wanneer je met je team aan komt vliegen in een helikopter, valt direct op dat je op dat moment uitkijkt over Amsterdamse daken. Sta je eenmaal op de grond, dan zie je dat voor de deur van het stukgeschoten hotel Nederlandse politie- en brandweerwagens staan, terwijl aan de achterzijde van het hotel het Rijksmuseum zichtbaar is. Dat is allemaal geen toeval, want Breenbergh Hotel is gebaseerd op het Amsterdamse Conservatorium Hotel. Wie wel eens in het luxueuze gebouw geweest is, zal de zalen en gangen van het hotel zeker herkennen, al zijn ze in Modern Warfare II aardig beschadigd.
Het hotel herkent zichzelf in deze ophef, wat ik ergens wel snap want als je gaat voor een luxe uitstraling (veel luxer dan het Conservatorium komen ze niet, in Nederland) dan is het bepaald niet leuk om je gebouw aan gort geschoten te zien worden.

Is er wat tegen te doen? Nou ja, de slimmeriken van producent Infinity Ward hebben natuurlijk naam en logo aangepast, en alle personages die je in beeld ziet zijn ingehuurde acteurs. Dan blijft eigenlijk nog maar één recht over en dat is het auteursrecht op het gebouw, in dit geval van de architect. Want die heeft een redmiddel tegen ‘verminking’ van het werk, als daardoor zijn goede naam wordt aangetast dan kan hij daartegen optreden (art. 25 Auteurswet).

Het gebouw is oorspronkelijk een conservatorium uit de 19e eeuw, ontworpen door Daniel Knuttel (1857-1926). Omdat auteursrechten vervallen 70 jaar na overlijden, zijn diens persoonlijkheidsrechten dus vervallen ondertussen. Echter, het gebouw is in 2012 gerestaureerd en gemoderniseerd door architect Piero Lissoni en zijn kantoor. De auteursrechten (en persoonlijkheidsrechten) op diens werk zijn dus nog niet vervallen.

Er moeten dan drie vragen worden beantwoord: (1) is er werk van Lissoni overgenomen in de game, (2) is de overname en verwoesting daarvan in de game een vorm van ‘verminking’ van het werk en (3) wordt diens reputatie daardoor aangetast? (Voor juristen: HR 29 maart 2019, vragen 2 en 3 zijn aparte vragen).

Vraag 1 is makkelijk, het uiterlijk van het hotel is vrij rechttoe overgenomen. Ik ken de architectuur niet goed genoeg om aan te wijzen welk deel exact van Lissoni is, dus laten we voor het gemak doen alsof er stukken van zijn ontwerp zijn overgenomen. Dan kom je bij, wat is de verandering en kunnen we dat een aantasting of verminking van het werk noemen?

Dat het werk (het uiterlijk van het hotel) wordt veranderd, staat buiten kijf. De verwoesting wordt zakelijk in beeld bracht, dat is nu eenmaal wat gewapend conflict in een stad doet gebeuren. Maar ik geef toe dat een verwoest gebouw toch wel een ‘aangetaste’ versie van het origineel genoemd kan worden. Dus aan die eis lijkt me wel voldaan.

Dan kom je bij: wordt de reputatie van de architect aangetast door deze verwoesting? De Hoge Raad vindt het geen vanzelfsprekendheid dat een verminking automatisch reputatieschade oplevert. Het moet anders gezegd wel op een of andere manier afstralen op de architect. De HR zegt daarover:

Bij de beoordeling van het effect dat een aantasting van een werk in de ogen van het relevante publiek heeft op de reputatie van de maker van dat werk kunnen alle omstandigheden die daarop licht kunnen werpen in aanmerking worden genomen. Daarbij valt te denken aan omstandigheden als de aard en ernst van de aantasting, de mate van bekendheid van het werk en van de maker bij het relevante publiek, de reden voor de wijziging waarin de aantasting is gelegen, de waarneembaarheid daarvan voor het relevante publiek, en de tijd die reeds is verstreken tussen de voltooiing van het werk en de aantasting.
Voor mij is dan een factor van belang dat we in de context zitten van een oorlogsspel, waarin iedereen snapt dat gebouwen en dergelijke schade gaan ondervinden. Niemand zal in die context de architect daarop aankijken, nog los van dat vrij weinig mensen wéten wie die architect is. (Dat is een ouder argument: buiten de kring van vakgenoten van de ontwerper is er geen te schaden reputatie, Hof ’s-Gravenhage 11 november 1999.) Verder heet het hotel anders, wat voor veel spelers de herkenbaarheid sterk zal verminderen, en is de verwoesting meer iets dat gebeurt dan iets dat nadrukkelijk het doel van het spel is.

Arnoud

 

 

24 reacties

  1. Wat vraag 1/2 betreft kun je ook best het standpunt verdedigen dat de beschadigde versie een afgeleid of geinspireerd oorspronkelijk werk is.

    Het is niet alsof de makers van de game eerst het ontwerp onbeschadigd nagemaakt hebben en daarna het auteursrechtelijk werk kapot maken.

    Ze hebben gewoon een fictieve versie, die weergeeft hoe het hotel er in die omstandigheden zou uitzien, gemaakt. Dat is betoogbaar niet een verminking van het originele werk.

    1. In het Nederlandse auteursrecht zijn afgeleide werken die gemaakt worden zonder toestemming van de originele auteur, sowieso onrechtmatig. Er is in het Nederlandse recht niet zoiets als ‘fair use’. De vraag is alleen hier wel wélk recht hier van toepassing is. Infinity Ward is gevestigd in Los Angeles, en de architect van het gebouw is een Italiaan. Het gebouw is Nederlands, dus is er dan sprake van het auteursrecht van Californië, dat van Nederland, of Italiaans recht?

      Uiteindelijk maakt het voor de zaak niet veel uit, want die is maar om één reden aangespannen, en dat is een advocatenkantoor wat graag op alle slakken zout legt omdat het geld ruikt.

      1. Sorry, ik was niet duidelijk genoeg.

        Arnoud noemt niet het basisrecht om je te verzetten tegen publicatie van kopieen als mogelijkheid om op te treden (waarom eigenlijk niet? I don’t know)

        Arnoud noemt alleen de verminking als onderdeel van de persoonlijkheidsrechten als mogelijkheid. Mijn opmerking ging dan ook alleen over het verminkingsverhaal, en het woord ‘afgeleid werk’ was dan ook slecht gekozen omdat dat in deze context verwarring kan veroorzaken.

        De auteur kan zich op basis van A.25 1d alleen verzetten tegen verminking van ‘het werk’. Ten eerste is de vraag of een kopie van het werk (dus een tekening van het hotel in een game) wel telt als ‘het werk’ voor de evaluatie van persoonlijkheidsrechten, maar ten tweede is mijn argument eigenlijk: het werk zelf, zelfs een kopie van het werk, is niet verminkt: er is bewust, vanuit niets, een nieuw beeld gemaakt van een half-vernielde versie van het object van het werk, dat is wat anders.

        Dat nieuwe beeld is nooit in zijn onstaansgeschiedenis een werk geweest waarop de architekt persoonlijkheidsrechten had.

        (als analogie: als mijn kind op de kleuterschool een Mondriaan natekent, kunnen de erven Mondriaan zich niet verzetten als ik die kindertekening tot een prop maak en weggooi)

        1. Het is maar de vraag of de uitzondering van art. 18 Aw van toepassing is. De uitzondering geldt alleen voor “afbeeldingen van het werk” en omvat geen maquettes of op schaal gemaakte reproducties (Kamerstukken II 2001/02, 28482, 3, MvT). In het spel kun je virtueel door het hotel lopen. Het spel heeft daarom meer weg van een maquette dan van een afbeelding omdat het een 3 dimensionaal model is van de werkelijkheid waarin de gebruiker zelf het gezichtspunt kan kiezen. Bovendien is een hotel geen openbaar gebouw, dus het interieur valt niet onder de uitzondering.

          1. Poe, dat gaat me wel erg ver. Dus omdat er een realistisch 3d-effect in zit, is het geen “afbeelding”? Ik dacht dat die opmerking uit de MvT ging om driedimensonale reproducties. Een beeldscherm is nog altijd 2d, ook als er diepte in wordt getekend en je kunt roteren of gezichtspunt verplaatsen. Een film is traditioneel ook altijd een “afbeelding” genoemd, dacht ik.

            Het interieur valt niet onder het ontwerp van de architect, en wordt bovendien niet gebruikt. De map voor binnen is door de game-developers zelf samengesteld. Het betreft hier dus uitsluitend het auteursrecht op de buitenkant, het hotel zoals zichtbaar vanaf de straat.

            1. Ik kan eigenlijk niet vinden of een film ook onder artikel 18 valt. Ik denk van niet omdat de MvT voor filmopnames wijst op artikel 18a Aw (incidentele verwerking, “een filmreportage waarbij terloops een winkelgevel, een reclame-uiting, een auto of een muurschildering in beeld komt”). Het kan ook ook nog stuklopen op de zinsnede “zoals het zich aldaar bevindt” in artikel 18. De MvT stelt dat hiermee de context van de omgeving wordt bedoeld maar Tekst&Commentaar vat het ook zo op (zonder bronvermelding) dat bewerking niet is toegestaan. In het echt is de gevel niet beschadigd terwijl het spel een gat in de gevel toont. Het wordt tijd voor een arrest 🙂

              Voor wat het interieur betreft heb je gelijk. Op YouTube heb ik inmiddels wat filmpjes geraadpleegd van het hotel en van het spel, en ze lijken niet op elkaar. Zelfs de receptie is heel anders. Tweakers overdreef een beetje met “wie wel eens in het luxueuze gebouw geweest is, zal de zalen en gangen van het hotel zeker herkennen”.

              1. Ik zat ook al een beetje richting films te denken.

                Eigenlijk is de situatie in deze game heel vergelijkbaar met films waarin van alles kapot gaat (de Titanic met een gat in haar romp, New York kapot gemaakt door Aliens, mooi ontworpen auto’s die tegen elkaar botsen, oorlogsfilms waarin nazi’s Entartete Kunst verbranden, de lijst is eindeloos)

                Of mis is iets en is deze case van Arnoud anders?

                1. Kun je specifieker zijn? Wat je noemt is nogal breed dus ik kan niet diep op elk element ingaan. Bij films in New York vallen de meeste gebouwen onder de uitzondering van art. 18a Aw (incidentele verwerking als onderdeel van ondergeschikte betekenis). King Kong dateert uit 1933 toen auteursrecht op gebouwen nog niet bestond maar tegenwoordig is er een samenwerking met het Empire State Building dus daarin zullen de rechten voor de film uit 2005 zijn geregeld. De ontwerper van Titanic overleed in 1912 dus is het auteursrecht (als dat in die tijd al bestond) in 1982 verlopen. Ook op het Vrijheidsbeeld zit geen auteursrecht meer dus die mag je virtueel laten instorten.

                  1. Je hoeft ook niet op ieder element in te gaan, het gaat om het algemene idee dat deze game eigenlijk niets anders doet dan dat in talloze films al tientallen jaren gebeurt.

                    Als die art. 18a Aw van toepassing is op films, is die ook op deze case van toepassing (maar hij is in beide gevallen niet relevant omdat Arnoud zich niet beroept op kopieren op zichzelf, maar op de persoonlijkheidsrechten, en daar gaat Art 18 niet over)

              2. Ik heb ook zitten zoeken, maar ook in het oude artikel 18 (met het hoofdonderwerp-criterium nog) vind ik niets dat ingaat op films. Alle gewraakte situaties betroffen daar stilstaand beeld. Daar ben ik dus even heel benieuwd naar, hopelijk pikt de Hoge Raad deze casus op in het algemeen belang?

                Ik ben het met je eens dat een gat in het gebouw fotoshoppen een bewerking is, en dat zou onder artikel 18 dus problematisch zijn. Vraag zou wel zijn of de door de architect gemaakte wijzigingen deel zijn van het beschadigde, dat is nog eens interessant feitenonderzoek. Benieuwd of we deskundigen kunnen vinden die kunnen verklaren welke area of effect welk wapen heeft.

                1. Ik denk dat we ons ook eens zullen moeten afvragen of de architect er überhaupt een probleem mee heeft. Als hij zegt “ik vind het prima wat ze gedaan hebben”, dan heeft het ook geen zin om te gaan speculeren. Dus wie zegt dat de architect het überhaupt erg vindt wat ze met het hotel in CoD hebben gedaan?

  2. Dus als de situatie in het spel zou zijn “Dit gebouw is ingestort door ondeugdelijke bouw en fouten in de constructie (al dan niet door de renovatie)” in plaats van de huidige verhaallijn, dan was er een betere kans om hiertegen in verzet te gaan?

    1. Da’s een interessante. Ik neig nog steeds naar ongelijk voor de architect, maar dan met name omdat het publiek hem niet kent en dus de link naar diens reputatie niet zal leggen. Bij een in documentairevorm opgezette thriller met als motief dat alle Rietveld-huizen zo brak als wat zijn door kapitale fouten in ontwerp en uitvoering zou dat misschien anders worden. Maar dan communiceer je ook heel direct over de architect.

  3. Als dit werkelijk een punt van discussie is in de rechtbank, zou dat mij zeer verbazen. In mijn ogen zou de rechter simpelweg moeten oordelen dat zowel het hotel als de architect niet moeten zeuren. Er is werkelijk geen enkele reden om aan te nemen dat spelers van het spel, om die reden alleen, negatief zullen gaan denken over dat hotel, danwel de architectuur. Sterker nog; de kans is groot dat juist een positief effect uitgaat van het figureren van het hotel. Gratis reclame dus.

  4. “Echter, het gebouw is in 2012 gerestaureerd en gemoderniseerd door architect Piero Lissoni en zijn kantoor. De auteursrechten (en persoonlijkheidsrechten) op diens werk zijn dus nog niet vervallen.”

    Los van dit verhaal: een jurist moet toch een zodanig niveau van Nederlands hebben, dat hij weet, dat zinnen niet met ‘echter’ beginnen. Gebruik dan liever ‘maar’.

    1. Een zin mag prima met echter beginnen, gevolgd door een komma. Zonder komma is tegenwoordig minder gebruikelijk. (dus wel de zin die Arnoud gebruikt, maar niet “Echter is het gebouw in 2012 gerestaureerd en…”

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.