Moet een auteursrechtspeurhond bewijzen dat ze de rechten hebben?

Een lezer vroeg me:

Recent kreeg ik een sommatiebrief van een voor mij onbekende club, die zegt dat ze de auteursrechten hebben op een foto die op mijn site staat. Of ik even 1750 euro wil betalen. Maar ik wil op zijn minst eerst weten of zij wel echt die rechten hebben, iedereen kan wel van alles beweren natuurlijk. Sta ik in mijn recht als ik weiger te betalen tot ik overtuigend bewijs heb gezien?
Het komt nog steeds vaak voor dat mensen foto’s van internet plukken zonder te controleren of de licentierechten wel in orde zijn. Het belangrijkste advies blijft dan ook: haal je foto’s van een legitieme fotosite of maak afspraken met de fotograaf. Er zijn echt héél veel fotografen die mooi werk publiceren en (na vragen) het niet erg vinden als je dat als illustratie gebruikt. En ook voor stockbeeld zijn er genoeg zeer betaalbare en zelfs gratis sites.

Maar goed, daar heb je natuurlijk weinig aan op het moment dat er zo’n claimclub in de mail zit. Er zijn er een hoop; beruchte organisaties zijn het Duitse Copytrack en het Nederlandse advocatenkantoor MillerReyBrighton maar er zijn er veel meer. De werkwijze is vaak min of meer dezelfde: men heeft de foto gevonden met een gespecialiseerde zoektool (omgekeerd zoeken, het kan ook via Google Images) en omdat de naam van de site-eigenaar niet in de licentiedatabank staat, volgt er een rekening voor ongelicentieerd gebruik.

In de basis is het natuurlijk simpel: afgezien van citaatrecht en nog een paar dingen mag je andermans foto’s niet gebruiken zonder toestemming. De daardoor ontstane schade moet je vergoeden, en “ik wist het niet” of “ik heb geen kans gekregen de foto snel weg te halen” is géén argument. Je bent per direct aansprakelijk voor auteursrechtinbreuk, en daar zijn geen excuses voor. De discussie gaat dan ook altijd over de hoogte van de vergoeding, want veel van die claimclubs schrijven met een hark: op een of andere prijslijst staat 750 euro voor “gebruik zonder licentie”, er ontbreekt naamsvermelding dus huppa nog eens 750 erbij, er is een hoekje afgeknipt dus verminking bám nog eens 750 en vier uur opsporingskosten à 195 euro maar we maken het af op 1750 euro als u dat binnen 48 uur overmaakt.

Of je dat moet betalen, is natuurlijk zeer de vraag. De rechter zal kijken naar het normale tarief van deze fotograaf (gemiddelde bedragen uit de branche boeien niet, dus kom niet aan met dat je bij iStock voor een tientje “ook zoiets” koopt). Als die normaal inderdaad 750 euro krijgt voor die foto dan is dat kennelijk de schade. In veel gevallen is dat zeer zeker niet zo, ik kan het aantal claimbrieven niet meer bijhouden waarin men normaal voor minder dan honderd euro foto’s verkoopt en nu 500+ vraagt. De beste reactie is dan ook nagaan wat dat normale tarief is, daar een vrijwillige opslag bij rekenen voor het ongemak en dat bedrag per direct en zonder discussie overmaken. Ga alsjeblieft niet met zo’n club in discussie, dat is als modderworstelen met een varkentje.

Menig vraagsteller zit met het punt dat er geen bewijs wordt overlegd. Verder dan duur briefpapier met in essentie “onze cliënt heeft de rechten en dus moet u betalen” komt men normaal niet. Dat is heel frustrerend want inderdaad kan dat betekenen dat iemand zit te liegen en dan 375 euro overgemaakt krijgt omdat zakelijk gezien dat de beste reactie is. Ik moet zeggen dat ik nog geen enkel geval heb gezien (en ik héb me een stapel claimbrieven gehad door de jaren heen) waarin zo’n club niet in haar recht stond, maar uitsluiten kan ik het niet.

Dus navragen, zeker als het niet eens genoemd wordt in de brief, is een logische reactie. Alleen: deze clubs zijn er niet op uit om in een gezond zakelijk gesprek tot een wederzijds acceptabel compromis te komen. Er is dus geen enkel scenario waarin zij zullen zeggen “ach verhip we hebben inderdaad geen akte van overdracht / vertegenwoordiging / procesvolmacht, sorry laat maar zitten die factuur”. De reactie die ik dan zie, is – zeker bij advocaten – niet meer dan een stellige “U mag erop vertrouwen dat wij gelijk hebben”, en dat wordt meestal gevolgd door “En tevens erkent u hiermee de inbreuk want als u een licentie had gehad, had u zelf geweten bij wie”. En omdat het kan gaat het tarief dan ook nog eens omhoog. Dit is dus waarom je niet in discussie moet gaan.

Kortom, ik snap de frustratie en zou ook graag een klap met een forel uitdelen aan zo’n zelfgenoegzame brieventyper, maar als je er zakelijk vanaf wilt dan blijf je bij de basisstrategie: zoek uit wat het normale tarief is, tel daar 25% bij op en maak dat bedrag over. Zonder discussie, zonder te vragen wat ze daarvan vinden en zonder vooraf tegeneisen te stellen (al is het maar dat je een factuur of bewijsje wil). En ga daarna een plan verzinnen waarmee je je oude foto’s vervangt en nieuwe foto’s legaal verkrijgt. Noem het een goed voornemen voor 2023.

Arnoud