Het gebruik van Eminems stem, die door AI is gegenereerd, tijdens een liveshow van David Guetta roept juridische en ethische vragen op. Dat las ik in de KIJK vorige week. Deze openingszin, in ieder geval zijn formulering, tijdens het lezen riep bij mij taalkundige hobbels op, maar dat terzijde. Want het is natuurlijk een gaaf onderwerp: twee wereldberoemde artiesten, waarvan de meeste lezers er maar eentje kennen, én de inzet van AI, én ze gebruiken mijn format “mag dat”, maar ik heb het dan ook weer van mijn theorie-examen.
Eerst maar even het stukje muziek en dan de uitleg:
The artist added, “I discovered those websites that are about AI; basically, you can write lyrics in the style of any artist you like. So I typed ‘write a verse in the style of Eminem about future rave. And I went to another AI website that can recreate the voice. I put the text in that and I played the record and people went nuts!”Guetta gebruikte de twee zinnen in Eminem-stijl als voice-over bij de opening van zijn act op een festival, meer omdat het kan dan om er nu echt groot commercieel profijt van te halen. En gezien de context zal niemand denken dat rapicoon Eminem werkelijk meedeed aan een EDM nummer. Sampling oftewel hergebruik van andermans muziek is bij deze muziekstijl niet echt ongebruikelijk, maar omdat het hier niet gaat om een sample uit een écht nummer van Eminem voelt het toch anders.
In 2020 blogde ik over een rechtszaak van rapper Jay-Z tegen Youtubekanaal Voice Synthesis, die ook iets dergelijks uithaalden. Daar lijkt niets van terechtgekomen, de video’s staan er althans nog steeds. Ik citeer mezelf even:
In Nederland hebben we twee zaken gehad over stemrecht. Gert-Jan Dröge moest een imitator tolereren, onder meer omdat het volgens de rechter vooral ging om zijn geaffecteerde manier van spreken en niet perse een imitatie van hém. Maar toenmalig koningin Beatrix kon wél zich verzetten tegen gebruik van haar stem (althans een imitator). Heel sterke precedenten zijn dat niet. Het enige Amerikaanse equivalent is die Let’s get ready to rumble-man die 2.5 miljoen won van een imitator, op basis van imagoschade (ongewenste associatie met een chipsmerk).Naar Nederlands recht zou ik niet meteen weten hoe Eminem zich zou kunnen verzetten tegen dit gebruik. De associatie die Guetta creëert, voelt voor mij te weinig om het onrechtmatig te noemen. Merkinbreuk zie ik ook niet direct, en auteursrechtelijk zou het een hele leuke casusvraag voor mijn boek zijn maar de tekst is afgesloten – je kunt nog wel voorintekenen als je snel bent.
Arnoud
Dan ben ik wel erg nieuwsgierig welke van de twee je bedoelt…
Mijn juridische onderbuik zegt dat de meeste lezers hier wél weten wie Eminem is (en ook twee liedjes kunnen meezingen) maar dat ze moesten googelen wie David Guetta is.
Waarbij het me vervolgens niets zou verbazen wanneer ze wel de nummers van David Guetta kennen maar niet die van Eminem.
Nou, helemaal uitgesloten is het volgens mij niet dat iemand zich kan verzetten tegen het gebruik van zijn stem, nu de stem als persoonsgegeven is/kan worden aangemerkt. Ik vond destijds de uitspraak van Rechtbank Midden-Nederland 09-01-2020 (Eiser/Ali B) (AMI 2020/7) uitermate interessant (vooral ook vanwege het bijbehorende filmpje); kans is echter wel groot dat ook hier zal worden geoordeeld dat Guetta een ‘vrijheid van meningsuiting’ toekomt (even los van de vraag of dit nu valt onder die vrijheid…) en dat het dus wel is toegestaan. Omstandigheden zijn overigens natuurlijk volstrekt niet te vergelijken. Ik volg verder je betoog volledig, maar mijn onderbuik zegt toch, dat er hier wel grenzen aan zouden moeten zitten… Interessant onderwerp voor discussie!
Dat is wel een interessante ja. Zou het relevant zijn dat het in die zaak ging om de échte stem van de mevrouw die door Ali B in het nummer werd opgenomen, en hier om een gelijkende nepstem? Als we jurisprudentie van het portretrecht doortrekken dan zou dat zomaar kunnen: krullend haar, een pak en verwijzing naar de Gouden Gids was een afbeelding van Katja Schuurmans, ook al was het een ander model dat poseerde. Maar dat zou ook betekenen dat als ik een bolhoed opdoe en een plaksnorretje, ik een persoonsgegeven van Charles Chaplin produceer?
Als ik het vonnis lees dan wordt er een belangenafweging gemaakt tussen de eiser en artiest. Mijn verwachting is dat het gebruik van AI fakes in een artistieke context toegelaten wordt, zolang die gegenereerde beelden en uitspraken niet lasterlijk worden. Dit kan in concrete gevallen een zeer feitelijke afweging vereisen.
Ik verwacht dat dit gebruik van de gegenereerde tekst de toetsing door een Nederlandse rechter zal doorstaan. Bij andere fakes en gebruik in een andere context kan de rechter anders oordelen. (Mag je Mark Rutte hard laten vloeken in een deepfake? Wanneer dat op een “deepfake site” geplaatst wordt misschien wel; in een spotje van een concurrerende politieke partij zeker niet.)
Ik denk ook dat het artistiek wel mag. Ik mag ook een portret of persiflage van Mark Rutte of Arnoud Engelfriet maken, en iemands gezicht is toch minstens net zo herkenbaar als een stem. Sterker nog: eigenlijk herkenbaarder. Oké, Eminem haal je er wel uit, maar er zijn ook genoeg artiesten met stemmen die op elkaar lijken. Had dat vorige week nog bij een voor mij zeer bekende band waar ik fan van ben: bestaat uit drie vrouwen en ik dacht bij het nummer van vorige week dat #3 van de drie aan het zingen was en anderen met mij, maar bij uitzoomen van de camera in de videoclip bleek het nummer #2 te zijn. Of de voormalige halte-afroepster in HTM-trams (dus NIET de huidige, maar die van vele jaren geleden), die in de volksmond altijd “Koningin Beatrix” werd genoemd omdat haar stem net zo klonk.
Dus ja, een stem kán herkenbaar zijn, maar dat hóeft niet.
Of als ik iets verzin over een moedervlek in de vorm van Europa, ik een persoonsgegeven van Ursula Von der Leyen produceer?
Portretrecht misschien? Of is een portret per definitie altijd zichtbaar beeld?
Een portret is een afbeelding, visueel, zichtbaar. In die Dröge-zaak werd bepaald dat enkel de stem van Gert-Jan Dröge te imiteren je geen portret van hem maakte.