Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Het betreft een door klaagster via haar privé bankrekening ontvangen uiting, onder meer omtrent de bijschrijving van € 0,01 op haar bankrekening. Wacht, wat. Ja inderdaad, dat is hoe een recente uitspraak van de Reclame Code Commissie over ongewenste elektronische reclame begon. KPN had een consument een cent gegeven, en in de omschrijving reclame opgenomen voor een nieuwe dienst naar aanleiding van het stoppen van de dienst ISDN (nee dat wist ik ook niet, dat ISDN stopt). KPN kon niet onderbouwen hoe ze aan de gegevens van de consument was gekomen, waarop deze naar de RCC stapte voor een uitspraak over of dit nu de Telecommunicatiewet overtreedt.

De gewraakte overboeking had als omschrijving:

ISDN stopt Wij helpen u verder. Bel gratis 0800-5025 op werkdagen 09.00 17.30u voor een persoonlijk advies. Voor info: kpn.com/ ISDNstopt IBAN: (bankrekeningnummer) Kenmerk: (een nummer) Datum maandag 12 november 2018 Bedrag € 0,01 Tegenrekening (in de bij de klacht overgelegde uiting weggelakt) Mutatiesoort Verzamelbetaling

Ik zou daar in mijn internetbankieren ook een tikje chagrijnig van worden. Dit riekt naar reclame, KPN’s eerste standpunt dat sprake was van een “servicebericht” ten spijt. De term ‘servicebericht‘ is in de e-mailmarketing ingeburgerd als vakterm voor mails die geen reclame zijn. Mijn vuistregel daarvoor is wel dat je het eigenlijk niet leuk vindt om te sturen – dit weekend gaat uw internetdienst offline, de levering is helaas vertraagd, dat werk. Bovenstaand bericht voldoet daar natuurlijk voor geen cent (haha) aan.

Reclame dus. Maar vrij zeldzaam, deze manier. Hoe kon dat gebeuren? KPN had een zakelijke klant gevonden die aan het bankrekeningnummer van deze mevrouw was gekoppeld, en die zou de reclame-uiting wel hebben willen ontvangen / de service hebben willen genieten. Dat gelooft de RCC inderdaad ook niet. Deze merkt de reclame dan ook aan als verboden spam onder de Telecommunicatiewet.

Je kunt als jurist natuurlijk nog wel enige vraagtekens stellen bij of dat laatste écht zo is. Immers, de wet definieert spam als:

Het gebruik van automatische oproep- en communicatiesystemen zonder menselijke tussenkomst, faxen en elektronische berichten voor het overbrengen van ongevraagde communicatie voor commerciële, ideële of charitatieve doeleinden aan abonnees of gebruikers (…)

Je kunt je dan natuurlijk afvragen of wel sprake is van een automatisch communicatiesysteem. Ik vind het een tikje gezocht om te spreken van een “communicatiesysteem” waar het enkel gaat over een veld waar je een opmerking bij een overboeking achterlaat. Is dat ‘communiceren’ met de ontvanger van dat geld?

Arnoud

Kent u dat? Dat je gevraagd wordt je in te schrijven voor het een of ander, en dat de “nee” optie wordt voorzien van een beschamende kwalificatie. “Ja, ik wil de slankwordennieuwsbrief / Nee, ik blijf liever moddervet”. Of “Ik wil een groentetuin starten / Nee, ik weet alles al”. Of “Ja, houd me op de hoogte / Waaahh, ikke willen niet”. Lekkere voorbeelden te over bij de Confirmshaming Tumblr. Een paar lezers (dank) vroegen me, hoe legaal is dat nu eigenlijk, mensen proberen over te halen om ja te zeggen door van de nee een schaamtevolle gebeurtenis te maken. Want is het nog wel een vrije keuze als de nee voorzien is van een zó botte diskwalificatie?

Onder de AVG moet toestemming in vrijheid worden gegeven, en deel daarvan is dat je geen sancties koppelt aan het weigeren van toestemming. Dit is waarom het debat over cookiemuren speelt: iemand de toegang tot je site ontzeggen als hij geen toestemming voor marketing/profiling geeft, kun je zien als een sanctie. Maar het speelt natuurlijk niet alléén bij cookies.

Confirmshaming is het fenomeen waarbij je de keuze om de gevraagde toestemming te weigeren voorziet van een negatieve kwalificatie, specifiek eentje waarbij de gebruiker schaamte over zichzelf afroept. “Nee, ik blijf graag een loser zonder toegang tot superdeals”, bijvoorbeeld. Het idee is dan natuurlijk dat je dan liever de schaamte vermijdt en toch maar “ja” klikt. Dit artikel maakt duidelijk dat schaamte een zeer sterke emotie is om mensen over te halen:

“Because guilt is experientially bad, the act of making another person feel guilty clearly qualifies as an aversive interpersonal behavior. To make someone feel guilty is to inflict a negative, undesired emotional state that most people normally try to avoid.”

Het gaat hier natuurlijk niet om fysieke of juridische dwang, maar ik denk dat zo’n sterke negatieve emotionele reactie oproepen toch wel sterk in de buurt komt. Ik zie dan ook wel wat in het argument dat je hier niet echt vrij gelaten wordt.

Arnoud

Activision Blizzard betaalt vrouwelijke medewerkers om gegevens over hun vruchtbaarheid en zwangerschap in te voeren in de gezondheidsapp Ovia. Dat meldde Tweakers onlangs. De medewerkers die vrijwillig kiezen hieraan mee te doen, krijgen hiervoor dagelijks een kadokaart ter waarde van een dollar. De gegevens worden geanonimiseerd en als statistieken weergeven, met als doel -hou je vast- “het bedrijf in een competitieve industrie te laten excelleren en bijdragen aan het vasthouden en laten terugkeren van vrouwen met vaardigheden”. Mag ik een teiltje? En ondertussen de vraag, mag dat als je dat in Europa zou doen?

Gegevens over zwangerschap vallen binnen Europa onder het strenge regime van de bijzondere persoonsgegevens, namelijk onder het kopje ‘gezondheid’. Dat betekent dat verwerking van die gegevens verboden is, tenzij er een uitzonderingsgrond van toepassing is. Voor werkgevers is er een mogelijke grond, de arbeidsgezondheid en de “de beoordeling van de arbeidsgeschiktheid van de werknemer” (artikel 9 lid 2 sub i AVG). Een zwangere vrouw heeft een bijzondere positie, dus dat moet je kunnen registreren voor je bedrijfsvoering. Ook kun je het gooien op de Uitvoeringswet AVG, waarbij je die gegevens mag gebruiken als dat noodzakelijk is voor een goede uitvoering van wettelijke voorschriften (en die zijn er dus, ter bescherming van de vrouw).

Het soort actie van Blizzard kan ik moeilijk zien als zo’n uitzonderingsgrond. Tenzij je zegt, die app is bedoeld om bij te houden wat we wettelijk eigenlijk al moesten als werkgever, en die statistieken ten behoeve van kuchkuch excellentie zijn geen persoonsgegevens. Ik zie alleen dat er een héleboel gegevens worden verzameld (“… lopen uiteen van de status van lichaamsfuncties, medicijngebruik, gemoedstoestand, tot aan de geslachtsdrift”) en kan dat niet goed rijmen met de wettelijke taak als werkgever.

Maar er wordt uitdrukkelijk vrijwillig toestemming gevraagd, staat in het artikel. Dan zou het oké moeten zijn, want “uitdrukkelijke toestemming voor welbepaalde doelen” heft ook het verbod op. Dan kom je ‘gewoon’ uit bij een onderzoek onder zwangere vrouwen die voor een leuke cadeaukaart vrijwillig gegevens geven over hoe het met ze gaat, waar me an sich niets mis mee lijkt.

Alleen krijg je dan de complicatie omdat het hier gaat om werknemers. Die kunnen eigenlijk geen toestemming geven, omdat ze in een afhankelijkheidsrelatie zitten naar de werkgever toe. Of dat nu is dat ze een nieuw contract willen, een loonsverhoging of alleen maar hun baan op dezelfde manier terug na het ouderschapsverlof, doet er niet eens toe. Er zal altijd iets van een gevoel van dwang zijn, waardoor je als werknemer niet vrijwillig kunt beslissen.

Heel misschien dat het kan omdat het énkel gaat om statistieken. Dat kun je denk ik wel vrijwillig vragen, wil je meedoen aan dit onderzoek. Als je dan ook borgt dat je niet hoort wie er meedoet, dan zie ik wel weer vrijwilligheid ontstaan. Alleen, de werkgever weet het hier wél (je krijgt immers die cadeaubon) en deel van de inzet van de data is ook verbetering van het bedrijf. Dan voelt het ergens toch als een soort moetje, en dat zou tegen de AVG zijn.

Arnoud

Curatoren verkopen na bedrijfsfaillissementen geregeld klantgegevens door, waaronder die van failliete webwinkels. Dat meldde Tweakers woensdag. Zij baseren zich op onderzoek van De Groene Amsterdammer en onderzoeksplatform Investico. Zij bekeken verschillende faillissementen en de dataverkoop die daarmee gemoeid ging. Zo’n dataverkoop mag niet, en wie zegt van wel -of dat het ingewikkeld is- die heeft… Lees verder

De politieman die op de diensttelefoon de ‘opsporingsapp’ raadpleegt, moet iedere klik kunnen verantwoorden. Dat las ik in NRC Handelsblad. Ene agent Jan kon dat niet. Hij klikte maar raak: meer dan 6.000 bevragingen in het ‘Basisvoorziening informatie – Integrale bevraging’ (BVI-IB) systeem van de politie, en nog vanaf zijn privételefoon ook. Voor een deel… Lees verder

Steeds meer mensen nemen een dashcam, en daarom leek het ons goed de regels daarover eens netjes uit te leggen. Aldus mijn parafrase van de nieuwe dashcamregels van de Ierse Autoriteit Persoonsgegevens. Of nou ja, nieuw: het is een invulling van de AVG die in Ierland natuurlijk net zo goed geldt als bij ons. Maar… Lees verder

Man man man. Als school stiekem gesprekken opnemen met je inspectie en dat doen met een camera (met microfoon) die je een dag van tevoren ophangt in de vergaderzaal die men net uitgekozen had om daar vertrouwelijk overleg te voeren. Wat was je denkende, heet dat in internetjargon. En nee, dat je als professionele onderzoeksorganisatie… Lees verder

De fotobewerkingsapp VSCO heeft een rechtszaak aangespannen tegen concurrent PicsArt, las ik bij Nu.nl. De dienst PicsArt zou negentien filters van VSCO hebben gekopieerd na te hebben ingelogd bij de concurrent, om zo te leren hoe die filters werken. Vervolgens werden de filters aangeprezen als uniek en speciaal voor Picsart ontwikkeld. Dat roept natuurlijk de… Lees verder

Een lezer vroeg me: Onlangs vroeg ik aan mijn (ex)apotheek of het mogelijk is om mijn medisch dossier te laten vernietigen, dit op grond van de AVG en de Wgbo. Echter, men weigert omdat de Zorgverzekeringswet bepaalt dat een zorgaanbieder verplicht is om een medisch dossier tot 5 jaar na het stoppen van de behandeling… Lees verder

Google is een proefprogramma begonnen waarbij ‘geselecteerde’ gebruikers van Android televisies een niet te verwijderen balk met advertenties op het home screen te zien krijgen, las ik bij Ars Technica. Trigger alert: “Android TV is committed to optimizing and personalizing the entertainment experience at home. As we explore new opportunities to engage the user community,… Lees verder