Internetrecht door Arnoud Engelfriet

De macht van de platforms, de buzzphrase van 2019 in het internetrecht volgens mij. Want waar internet ooit begon als een open ruimte waar iedereen z’n eigen stalletje kon inrichten, zitten we nu met een paar hele grote silo’s waar je moet zijn om je klanten, partners of bezoekers te kunnen bereiken. Niemand schrijft meer in gastenboeken (rust zacht, guestbook.cgi) maar ze laten krabbels achter op je Hyves, oh nee vindikleuks op je Facebook. Dus daar moet je zijn. En daarmee is Facebook ineens een hele machtige, want als je daar dan niet meer mag zijn dan heb je dus een groot probleem.

Hoe komt dat nu, die macht? Het standaardantwoord is dan het netwerkeffect, het fenomeen dat online diensten exponentieel waardevoller worden met iedere extra deelnemer. Plat gezegd komt het erop neer dat je op Facebook moet zijn omdat iedereen op Facebook zit, zodat iedereen op Facebook blijft. En omdat die bedrijven dan ook nog eens heel handig omgaan met hun macht – mensen ver hun gang laten gaan, geen al te stevige sturing geven en vooral gehaaid adverteren – groeien die diensten vervolgens als kool. Tel daarbij op een gebrekkige handhaving, en je snapt waarom zeg Facebook nu machtiger is dan menig land.

Wat mag er met die macht? Juridisch is daar dus geen antwoord op. Het is geen kartel of monopolist in klassieke zin. Er zijn alternatieven en deze platforms oefenen geen directe macht uit op ontoelaatbare manier om die concurrenten weg te pesten. Dat is waar we het mededingingsrecht tegen zouden kunnen inzetten. Maar kun je het Facebook of Google verwijten dat iedereen daar wil adverteren of publiceren? Is dat misbruik van hun macht? Dat is een hele open vraag, waardoor toezichthouders enigszins naar elkaar blijven kijken en het van handhaving niet echt komt.

Een heel ander probleem blijft voor mij de macht van de EULA. Want over wat er op hun platform gebeurt, hebben die bedrijven natuurlijk forse macht. De EULA (of TOS, hoe je ’t maar wilt noemen) staat vol met regels, en daar heb je je aan te houden. Op zich terecht; hun server, hun regels. Net als een café, zeggen we dan. Maar juist door die grote macht, die onvermijdelijkheid, wordt het ineens een stuk minder gezellig als je iets wilt doen dat niet mag van die regels. Waar moet je dan naartoe? Iedereen zit hier.

En als derde leiden platforms tot nieuwe diensten, vaak in de vorm van bemiddeling, mensen bij elkaar brengen. Disintermediation heet dat dan, de klassieke tussenpersonen of tussenhandel verdwijnt en mensen komen direct bij elkaar. Maar dat platform is natuurlijk gewoon een nieuwe tussenpersoon, die op zijn eigen manier daar geld mee verdient. En dat is prima op zich, alleen botst het vaak met bestaande regels. Recent nog Helpling dat te horen kreeg dat hun verdienmodel niet mocht van de rechter. Maar het valt meestal niet mee te duiden wat die platforms nu precies zijn.

Al deze vragen spelen al jaren, maar je merkt de laatste maanden wel dat er meer en meer gemord wordt over hoe ver het gaat. Ik zie dan ook steeds meer pogingen om deze macht aan banden te leggen, van rechtszaken en bestuursrechtelijk handhaven tot protestacties en boycots. Het zou me dan ook niets verbazen als we over een aantal jaar internet een stuk decentraler vinden.

Wie meer wil horen over platforms en hun machten en mogelijkheden: Koop snel tickets voor ons jubileumcongres The Future is Legal op 15 november. Platformexpert Martijn Arets vertelt over de platformrevolutie.

Arnoud

De politie stelt een onderzoek in naar nepbrieven die op diverse plekken in Overijssel huis-aan-huis worden bezorgd. Dat las ik bij RTV Oost onlangs. De brieven zouden zijn verstuurd om deelnemers aan een buurtpreventie-app te ronselen, en ondertekend zijn door medegebruikers die van niets weten. Tegenover Nu.nl meldt het netwerk, Nextdoor, dat je toch echt actief op een knop moet hebben gedrukt om zo’n brief te versturen. Nu.nl meldt overigens ook dat dat onderzoek er toch weer niet zou zijn. Maar het riep de vraag op, is het strafbaar om op deze manier brieven te sturen?

De politie komt erbij omdat er wordt gesproken van valsheid in geschrifte. Dat is inderdaad strafbaar:

Hij die een geschrift dat bestemd is om tot bewijs van enig feit te dienen, valselijk opmaakt of vervalst, met het oogmerk om het als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken, wordt als schuldig aan valsheid in geschrift gestraft, met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Andermans naam en handtekening onder een brief zetten, is natuurlijk een vorm van valselijk opmaken met als oogmerk het als echt en onvervalst te gebruiken. Ik twijfel hooguit over de vraag of die brief “bestemd is om tot bewijs te dienen”. Van welk feit dan? Dat je buurman je uitnodigt een app te installeren? Is dat het soort feit dat dit strafrechtartikel op het oog heeft? In mijn beleving gaat dit artikel meer over documenten met juridische strekking, bewijs van contracten, overdrachtsdocumenten, dat werk. Dus ik twijfel.

Daarnaast is er natuurlijk geen sprake van vervalsing als de naam gezet is met toestemming van die persoon. Een secretaresse mag namens hun directeur brieven tekenen die deze gedicteerd heeft, bijvoorbeeld. Daar is niets strafbaars aan. De vraag is dan dus, is wat Nextdoor doet een vorm van toestemming vragen?

Het plaatje van Nextdoor (via nu.nl gevonden) is wat klein maar je ziet toch wel dat er genoemd wordt wat er op de kaart komt: naam, straat en reclame (pardon “Helpful information about Nextdoor”). Je moet op een grote groene knop drukken waar “Send postcard” op staat. Dat lijkt me toch redelijk duidelijk.

Ik stel daar wel tegenover dat ik ook nogal verbaasd was te lezen dat men echt een plakje dode boom verstuurt. In de context van registratieprocedures en uitnodigingen denk ik altijd aan e-mailtjes, in dit geval dus een elektronisch uitnodigingskaartje. Wellicht dat daar de verwarring vandaan komt?

Arnoud

VEEL ICT-CONTRACTEN VERMELDEN UITSLUITINGEN VAN AANSPRAKELIJKHEID VOLLEDIG IN HOOFDLETTERS. DEZE GEWOONTE IS BUITENGEWOON STOREND: HET IS ALGEMEEN BEKEND DAT EEN TEKST DIE VOLLEDIG IN HOOFDLETTERS IS GESCHREVEN, NAUWELIJKS TE LEZEN IS. NIEMAND HEEFT ENIG IDEE WAAROM CONTRACTSJURISTEN DAT DOEN, MAAR ZE BLIJVEN HET ALLEMAAL DOEN. HOUD ERMEE OP.

Wie zo gek is om standaardvoorwaarden door te nemen, zal het vaak zijn opgevallen: als het over aansprakelijkheid gaat, staat de hele clausule ineens IN HOOFDLETTERS. Vaak hoor ik daar verklaringen voor als, dat is zo belangrijk in een contract dat het opvallend moet zijn. Of: ze willen zeker weten dat je niet gaat klagen het niet gezien te hebben.

Het grappige is: er is eigenlijk geen reden, behalve dat juristen elkaar allemaal na-apen, en mogelijk de beslissing uit de oertijd van de ICT dat beeldschermen enkel met hoofdletters werkten. Als je diep gaat speuren in het internationale recht, dan kom je op een gegeven moment uit bij conservatieve Amerikaanse contractsjuristen. Amerikaans recht, in het bijzonder de Uniform Commercial Code (UCC) die als harmonisatie van het common law contractenrecht geldt, eist dat een beperking van aansprakelijkheid ‘conspicuously’ gebeurt. De UCC noemt enkele voorbeelden, zoals een groter lettertype, boldface (vetgedrukt) en een contrasterende kleur.

Nergens in de UCC staat echter dat het gebruik van alleen hoofdletters een mogelijkheid is om aan deze wet te voldoen. Toch is dit op zeker moment ineens de trend geworden. Mogelijk is men begonnen hoofdletters te gebruiken toen de eerste online licenties en dergelijke moesten worden geschreven. In het begin van het internettijdperk waren veel diensten nog text-only en was zelfs het veranderen van lettertype of gebruik van kleur onmogelijk. Er zijn dan weinig andere manieren om iets te laten opvallen dan het in alleen hoofdletters vermelden. Maar wellicht is de gewoonte al in de typemachine-tijd ontstaan, waar ook zelden andere mogelijkheden zijn dan hoofdletters of onderstrepen.

Vandaag de dag lijkt deze gewoonte minder populair te zijn, in ieder geval bij uitonderhandelde contracten waarbij beide partijen wel beseffen dat de tekst anders onleesbaar wordt. In standaardcontracten komt het gebruik van hoofdletters nog wel voor, maar wat mij betreft mag iedereen daar meteen mee ophouden. Het heeft geen enkele juridische betekenis.

Arnoud

Een schoenwinkel in Tilburg mag werknemers niet verplichten hun vingerafdruk af te staan voor het bedienen van de kassa. Dat las ik bij Tweakers. De rechtbank had geoordeeld dat vingerafdruksystemen grote risico’s meebrengen, en de noodzaak voor deze eis niet voldoende onderbouwd was. Daarom was dit vereiste in strijd met de AVG. En dat is… Lees verder

Een lezer vroeg me: Een leverancier van een bloedglucose sensor (gebruikt door diabetici) heeft de mogelijkheid om een sensor uit te lezen via een app op een mobiele telefoon. Nu stelt deze leverancier dat, zodra er een update van de softwareversie van de mobiele telefoon beschikbaar is je dient te wachten met updaten tot zij… Lees verder

Het gerechtshof in Leeuwarden stelt dat de bestuurder van een ‘zelfrijdende’ Tesla terecht is beboet, omdat hij tijdens het rijden zijn telefoon vasthad. Dat meldde Nu.nl gisteren. Hiermee wordt de uitspraak in eerste instantie van afgelopen november bevestigd. De Tesla-bestuurder was Vincent Evers, die stelde dat niet hij de bestuurder van de Tesla was, maar… Lees verder

Een lezer vroeg me: Met enige regelmaat zie ik je zeggen dat data “niets is” of niet bestaat onder de wet. Maar dat kan toch niet waar zijn, data is de grondstof voor de internetmaatschappij en dan zou daar geen enkele juridische status of recht op bestaan? Kun je eens uitleggen hoe dat nu precies… Lees verder

De beheerder van een website die een plug-in van een derde partij op zijn site opneemt waarmee persoonsgegevens van de gebruiker worden verzameld en doorgezonden, is medeverantwoordelijk voor de gegevensverwerking. Dat meldde Tweakers gisteren. Het Hof van Justitie bepaalde dat namelijk (zaak C-40/17) in een Duitse kwestie over een modewebwinkel die Like-knoppen bij haar producten… Lees verder

De Fraudehelpdesk moet stoppen met het op grote schaal verzamelen van voorbeelden van phishing en andere vormen van fraude. Dat meldde de NOS onlangs. Elk doorgestuurd phishing-mailtje kan immers informatie over verdachten bevatten, en die mag je niet zomaar bij elkaar rapen, hoe nobel je doel daarbij ook is. Maar dat ze moeten stoppen, is… Lees verder