De privacy van de dader in beeld

Deeltje zoveel in de vraag: Mag je camerabeelden gebruiken als bewijs in een strafzaak? Hier is veel over te doen, omdat camerabeelden worden gezien als “bijzondere persoonsgegevens” en daarmee de privacywet in werking treedt. De wet kent dan ook extra waarborgen voordat de politie die gegevens mag gebruiken.

Eén zo’n waarborg is dat de politie niet zomaar mag vragen om camerabeelden. Zij moet de juiste wettelijke grondslag hebben om beelden te mogen vorderen, omdat die wettelijke grondslag ervoor zorgt dat de belangenafweging juist wordt uitgevoerd. Zomaar vragen verstoort die afweging. Zo kan een betrokkene zich verplicht voelen de beelden af te geven omdat een agent het vraagt, zonder te beseffen dat dat eigenlijk niet hoeft.

Maar wat nu als de beelden toch bij de politie terechtgekomen zijn zonder zo’n vordering? Kan de dader dan ongestraft vrijuit? Nou, zo makkelijk gaat dat ook weer niet. Want die regel die ik net uitlegde, is er om de cameraman te beschermen en niet om de dader te beschermen. Zoals de rechter hier de wetgever samenvat:

Degene die de politie informatie verschafte kon immers – voordat daarvoor een vordering vereist was – een probleem krijgen met de persoon wiens gegevens werden verstrekt.

Zijn de beelden al te makkelijk opgevraagd, dan kan de cameraman daar een probleem van maken, bijvoorbeeld een klacht bij de korpschef. Maar de verdachte kan niets met die situatie, want zijn belang hier is irrelevant.

Maar eh die privacywet dan? Die verdachte staat er toch op en daarmee vallen de beelden toch onder de Wet bescherming persoonsgegevens?

Nou nee, zegt de rechter: de verdachte kán niet in zijn privacy zijn aangetast – omdat hij immers ontkende überhaupt in de juwelierszaak te zijn geweest!

Arnoud

18 reacties

  1. Maar wat dan als ik niet ontken in de winkel te zijn geweest, maar alleen ontken dat ik iets heb gestolen?

    Of nu zoals in de afgelopen dagen, waarbij Rutger Castricum claimt gewurgd te zijn. Vervolgens zie ik op de ‘uncut’ beelden zoiets niet gebeuren, maar zie wel dat een persoon zich nogal onbeschoft gedragen. Dat had hij natuurlijk gewoon niet moeten doen. Ook speelt daar misschien nog enige ‘journalistieke’ regels.

  2. En degene die wel op de beelden staat mag naar voren komen om aangifte te doen van de schending? En als de (huidige) verdachte veroordeeld wordt… kan de (huidige) verdachte DAN aangifte doen? Dan is hij/zij natuurlijk wel in zijn/haar privacy geschonden (mits hij/zij geen onschuld blijft spelen, natuurlijk 😉 )

  3. de verdachte kán niet in zijn privacy zijn aangetast – omdat hij immers ontkende überhaupt in de juwelierszaak te zijn geweest!
    Maar edelachtbare, dat was ik niet! Dat was mijn kwaadaardige tweelingsbroer! 🙂

    Hoe zit het eigenlijk met beelden van eeneiige tweelingen en andere look-alikes? 🙂

  4. Ik blijf dit toch raar vinden Arnoud, net als in een aantal aanverwante zaken die recentelijk hebben gespeeld of nog spelen. Kijk bijvoorbeeld naar de ANPR-zaak (ljn: BR0554), jouw blog van 23-1-2012 over Google Earth & Belastingdienst en bijv. de inzet van nieuwe opsporingsmethoden op basis van art. 2 politiewet (bijv. D&D-artikel over “Hacken als Opsporingsbevoegdheid” van J-J.O.).

    Zeer relevant omdat door nieuwe technische mogelijkheden enerzijds vaak een wettelijke basis voor die specifieke opsporingsmethode ontbreekt, terwijl er bij aanwezigheid van zo’n wettelijke grondslag anderzijds als snel lijkt te worden geredeneerd dat een privacyschending zoals hier onvoldoende ernstig is om daar gevolgen aan te verbinden. Op NJBlog.nl wordt daar m.i. terecht over gezegd dat dit leidt tot een inflatie van bewijsuitsluitingsregels als “deze niet worden toegepast zodra onrechtmatig (overheids-)optreden bewijs oplevert”.

    Een belangrijke constatering in het licht van de steeds verdergaande technische ontwikkelingen. Hoe kijk jij daar tegenaan?

  5. @Wim: Dan kan er gerede twijfel ontstaan over of de verdachte de dader is. Dat is op zich niet nieuw, bestond 300 jaar geleden ook al met getuigen die de tweelingbroer hadden gezien. Er zal dan aanvullend bewijs moeten komen, bijvoorbeeld van de werkgever van de tweelingbroer die verklaart dat deze de hele dag op kantoor zat. Of vingerafdrukken, want die zijn niet uniek bij tweelingen. Ook wordt er gewerkt aan DNA-tests die de minieme verschillen tussen tweelingbroers in DNA kunnen profileren.

    @Sten11: Ik vond dit vooral opmerkelijk vanwege “u ontkent er te zijn geweest dús kunt u niet het verweer ‘privacyschending’ voeren.” Mijn stellige overtuiging is dat de politie alleen mag vorderen op grond van een wettelijke bevoegdheid, zoals artikel 126nd van het Wetboek van Strafvordering. Vorderen op grond van de Politiewet vind ik eigenlijk nooit gepast, en voor mijn gevoel gaat de politie daar té makkelijk mee om. Zie de discussie over het RIPE bevriezingsbevel van half november. Er was een bevoegdheid die nét niet paste, en dus pakt men gewoon artikel 2 Politiewet onder het mom “geringe inbreuk op de burgerrechten”. Eh, nee.

    Ik snap dat het vervelend is als je geen bevoegdheid kunt vinden in de wet, maar de oplossing lijkt mij dan om die wet aan te passen zodat iedereen weet wat de spelregels zijn. Zeker bij het strafrecht moet dat 100% helder zijn.

    Aan de andere kant vind ik niet dat elke formele fout meteen moet leiden tot vrijspraak. Ik zou liever zien dat er tuchtrechtelijke of zelfs strafrechtelijke sancties tegen de maker van de fout worden gevoerd. Dus een agent die inbreekt zonder bevel om bewijs te krijgen krijgt een douw, maar het bewijs mag ondertussen wel worden gebruikt. Dat sluit meer aan bij het rechtsgevoel – en in het civiele recht werkt het al min of meer zo.

  6. Dat laatste ben ik helemaal met je eens Arnoud, het gaat uiteindelijk immers om de discussie of de overheid de wet ongestraft mag schenden terwijl zij haar burgers hiervoor strafrechtelijk vervolgt (in de kern: heiligt het doel de middelen?). Maar juist vanwege de zich steeds sneller ontwikkelende technologieën staat nu al vast dat de wetgever dit nooit kan bijbenen, terwijl er in dit kader juist goed moet worden nagedacht over hoe je als samenleving in deze snel veranderende omgeving omgaat met fundamentele zaken als privacy(bescherming). Die discussie mis ik en dat is bijzonder jammer. Het lijkt erop dat dit onderwerp zelfs meer leeft bij “techneuten” dan bij juristen….

    Tot slot: weet jij de actuele stand van zaken in die RIPE-zaak?

  7. @Sten11: Dat vind ik een heel lastige discussie. Je kunt die niet voeren vanuit de techniek, want die wijzigt continu. Je moet hem voeren vanuit de principes van de informatiesamenleving, en dát is moeilijk. Hoe ver wil je dat de opsporingsdiensten mogen gaan?

    Eigenlijk zouden we een nieuwe gedetailleerde informatiegrondwet moeten hebben. Nu komen we niet verder dan een paar gemeenplaatsen (privacy en meningsuiting moeten van geval tot geval tegen elkaar afgewogen worden, bijvoorbeeld) en daar kun je in de praktijk niets mee.

    En je kunt met de HTML code <A HREF=”urlhier”>linktekst</A> een link invoegen.

  8. @Arnoud: Interessante gedachte! Er zou inderdaad een fundamentele discussie over gevoerd moeten worden, maar ik vrees dat dat voorlopig (nog) niet zal gaan gebeuren… Of heb jij kennis van projecten die daarover zijn opgestart?

    Dank voor de tip trouwens!

  9. @Arnoud, “ik vind niet dat elke formele fout meteen moet leiden tot vrijspraak.”:

    Ik ben het met jouw formulering eens; met de kanttekening dat de eisen die aan het bewijs in een strafzaak gesteld worden bedoeld zijn om de burger te beschermen tegen de overheid. Dat de rechter onrechtmatig verkregen bewijs mag uitsluiten, helpt onze politieagenten op het rechte pad houden. In de onderhavige zaak was het niet in een proces verbaal opgenomen dat de camerabeelden (die de politie had kunnen vorderen) vrijwillig waren overgedragen. Ik volg de rechters als zij zeggen dat uit de omstandigheden blijkt dat overdracht vrijwillig is geschied. Ik kan me niet voorstellen dat een vorderingsbevel voor een opname van een ernstig misdrijf afgewezen zal worden.

  10. @mike, Tros Opgelicht kan dat doen op de openbare weg zolang het maar nieuws is. Een oplichtingszaak bijvoorbeeld waarbij de oplichter op straat wordt gearresteerd id dan ook nieuws. Tros Opgelicht is daarnaast een “Name and Shame” programma dat het soms bij het verkeerde eind heeft maar desondanks veel waarde heeft in de bestrijding van oplichtin. Net zoals Peter R. de Vries en John van der Heuvel eigenlijk doen. Het grenst wel tegen de wettelijke regels aan en soms kun je bij een rechter het voor elkaar krijgen dat een opname niet gebruikt mag worden voor een uitzending. Maar dat verhindert de Tros nog niet om die beelden gewoon te maken. En als ze dat willen mogen ze die beelden ook aan de politie overhandigen.

    Het zou overigens best kunnen dat je arrestatie nog steeds op http://www.opgelicht.nl/uitzending/ te zien is. Daar kun je altijd nog bezwaar over maken hoewel de extra ophef die je daarmee creeert het “Streisand effect” in werking stelt. Mogelijk lukt het je om die beelden verwijderd te krijgen van het Internet maar de aandacht die je ermee vraagt zorgt gewoon voor meer negatieve publiciteit. Alleen al je vraag hier zal veel lezers hier doen afvragen welke “oplichter” jij bent. Schuldig of niet, wil je extra aandacht over jouw zaak heen roepen of los je het liever stilletjes op?

  11. we snappen allemaal dat er op straat gewoon gefilmd mag worden, maar als je nou bv een camera aan je voorgevel van je huis hebt hangen, en daar op is goed te zien dat je kentekenplaten worden gejat. vervolgens komen er boete na boete binnen maar je kan aantonen dat jij dat nooit bent geweest omdat je kan aantonen dat je auto gewoon voor de deur stond. maar die beelden willen ze dan niet zien en moet je dan als nog alle boetes betalen.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.