Is er een verschil tussen “rectificatie” en aanpassen van persoonsgegevens na verhuizing? Ja, aldus een recent gepubliceerd vonnis van de rechtbank Noord-Nederland. Het betekent vooral dat organisaties wél geld mogen vragen voor die laatste categorie aanpassingen.
De zaak was aangespannen door de eigenaar van een kat genaamd Tom Tom. Deze draagt een chip en staat geregistreerd in de databank van de Stichting Nederlandse Databank Gezelschapsdieren (NDG). Daarmee kan door het aflezen van de chip de eigenaar opgespoord worden als dat nodig is.
Deze eigenaar was na de registratie verhuisd, en had naar eigen zeggen “geen enkele interesse in een of ander pasje”. Dat pasje krijg je bij registratie, en na adreswijziging krijg je een nieuwe – alleen kost dat € 5,50. Maar deze eigenaar had een slimme route (see what I did there) gevonden om een gratis adreswijziging door te voeren, namelijk artikel 16 AVG:
De betrokkene heeft het recht om van de verwerkingsverantwoordelijke onverwijld rectificatie van hem betreffende onjuiste persoonsgegevens te verkrijgen. Met inachtneming van de doeleinden van de verwerking heeft de betrokkene het recht vervollediging van onvolledige persoonsgegevens te verkrijgen, onder meer door een aanvullende verklaring te verstrekken.Een rectificatie is namelijk kosteloos (art. 12 lid 5 AVG). Dit recht hangt samen met de algemene AVG eis dat persoonsgegevens “juist zijn en zo nodig worden geactualiseerd” (art. 5.1(d) AVG). Na een verhuizing is je adres niet meer juist, dus dat zou je moeten kunnen laten corrigeren onder de AVG, zou je zeggen.
De rechtbank is echter scherp en ziet dat er niet “corrigeren” of “wijzigen” staat, maar “rectificeren”:
De rechtbank vindt echter dat er in het geval van [A] niet gezegd kan worden dat de NDG fouten heeft gemaakt bij het verwerken van haar persoonsgegevens. Het enkele feit dat de adresgegevens na een verhuizing niet langer juist staan vermeld in een gegevensbestand betekent daarom niet dat deze moeten worden gerectificeerd. Eerder is sprake van het actualiseren van de betreffende gegevens. De verplichting om persoonsgegevens de actualiseren is opgenomen in artikel 5 lid 1 onder d AVG. In dat artikel is niet bepaald dat het actualiseren van persoonsgegevens kosteloos moet plaatsvinden.Een aanpassing is dus pas een rectificatie als deze voortvloeit uit een fout van de verwerkende organisatie. Dat jij verhuist, is natuurlijk geen fout van die organisatie en dus geen reden om een rectificatie van je adres te eisen.
Arnoud
Als in de database ook staat wanneer een regel voor het laatst bijgewerkt is, dan klopt het wel. Want het was correct dat meneer op datum X op adres Y woonde.
Het is echter onbehoorlijk (art. 5.1(a) AVG) om dat adres te gebruiken als zijnde het huidige woon- of correspondentieadres van deze persoon.
Op zich heb je gelijk. Maar willens en wetens een verkeerd persoonsgegeven in stand houden voldoet niet aan art 5(1)a (‘behoorlijk’), niet aan art 5(1)b (‘met die doeleinden onverenigbare wijze’), niet aan art5(1)c (het is onmogelijk om een verkeerd persoonsgegeven te gebruiken voor ‘eigenaar vinden’), en zo nog wel een paar.
En ook niet aan art 5(1)d dat in de casus gebruikt wordt: Als de klant niet wil betalen voor de activiteit ‘actualiseren’ dan leidt dat wel tot een status ‘onjuist’.
Misschien biedt de AVG ruimte dat het bedrijf geld mag vragen voor de activiteit ‘actualiseren’, maar het bedrijf mag sowieso niet een incorrecte status in stand houden, daar biedt de AVG geen ruimte voor.
Dus linksom of rechtsom lijk het me toch dat het bedrijf zal moeten buigen
Je hebt gelijk, het bedrijf zal moeten meewerken aan de gevraagde aanpassing. Dat volgt uit artikel 5 inderdaad. Het kernpunt van dit vonnis is dat een dergelijke aanpassing niet kosteloos hoeft te gebeuren, omdat artikel 5 dat niet eist. Bij een rectificatie moet het wel kosteloos.
Als je na je studie een goed betaalde baan krijgt, kan een kredietscore bedrijf dan ook geld vragen om je inkomensgegevens te actualiseren, zodat je wel die belangrijke lening kunt krijgen die je op basis van de oude gegevens niet krijgt? Dat zou m.i. een zeer onwenselijke situatie zijn. (Even afgezien van de vraag of zo’n kredietscore bedrijf jouw gegevens uberhaupt mag verwerken)
OK, maar wat dan als de klant zegt: ‘ik betaal niet!’?
Dan is er volgens mij nog steeds geen reden om foute gegevens in stand te houden. Art 5(2) legt de verantwoordelijkheid om te voldoen aan de diverse bepalingen van Art 5(1) overduidelijk bij de verwerkingsverantwoordelijke. Die heeft dus geen keus: of de klant nu wel of niet betaalt, de verwerkingsverantwoordelijke MOET zorgen dat het correct is.
Dan laat je dus een incassobureau los lijkt me, en die stapt uiteindelijk naar de rechter nadat het bedrag met 400 euro is verhoogd. Dit is toch niet heel bijzonder?
Ik denk dat in de praktijk het adres gewoon ongewijzigd blijft als de klant niet betaald, maar als de klant erop aandringt dan: “Volgens de NDG mogen zij kosten in rekening brengen voor het wijzigen van een adres omdat dit een onderdeel is van de overeenkomst tussen partijen.” (punt 4.9 van het vonnis)
Dus mogen ze gewoon een rekening sturen en als de klant niet betaalt een aanmaning etc.
Arnoud en MV: jullie hebben gelijk, als ‘kosten voor een adreswijziging’ natuurlijk inderdaad onderdeel van de overeenkomst was.
Toch blijf ik me afvragen wat er gebeurt als de klant niet actief vraagt om een adreswijziging, maar gewoon een melding doet aan de Privacy Officer: ‘Het adres is gewijzigd. Doe met deze info wat je goeddunkt, maar ik wijs jullie op jullie plichten onder de AVG’
De PO kan dat prima doorverwijzen naar de normale procedure voor adreswijzigingen, een organisatie hoeft niet vormvrij dat soort dingen via die arme man/vrouw te laten lopen die het dan handmatig moet gaan doen.
Maar je wilt geen adreswijziging, je staat daar neutraal tegenover.
Je meldt alleen uit vriendelijkheid aan de organisatie dat er een fout in hun gegevens staat. Wat ze daarmee doen moeten ze zelf maar besluiten.
Dat het resultaat een adreswijziging is… tja, dat is een fijn neveneffect.
Nee, dat is onwaarachtig. Je doet die uitspraak niet omdat je geheel neutraal wat elektronen in beweging wilde krijgen. Je doet die uitspraak om een effect te krijgen, namelijk een gewijzigd adres. Dat is de enige redelijke opvatting.
Anders gezegd: stel de PO negeert jouw geheel neutrale melding (of verwijst naar de administratie die 9,50 vraagt) en jij gaat daarna bij de AP klagen over schade door verouderde gegevens. Is het dan redelijk dat de AP je klacht toewijst en de organisatie maant tot correctie? Dat zou ik te gek voor woorden vinden.
Ik zie het punt wel, zeker als er een overeenkomst is om kosten te mogen aanrekenen.
Maar aan de andere kant is het natuurlijk wel zo dat de organisatie een eigen, onafhankelijke, wettelijke plicht heeft om te zorgen dat de gegevens correct zijn. Als de organisatie uit een andere bron, zonder enige actie van de klant, zou vernemen dat het adres gewijzigd is, moeten ze het ook aanpassen.
Laten we het dan anders stellen: zou die bepaling in de overeenkomst dat de klant moet betalen vernietigbaar zijn? Je kunt toch niet redelijkerwijs verwachten dat A gaat betalen omdat B aan ZIJN EIGEN wettelijke verplichtingen moet voldoen?
Vanaf 2026 (naar verwachting) zal A ook een wettelijke plicht krijgen. Het ziet er naar uit dat de voorgestelde chipplicht voor katten er wel zal komen.
Op dit moment is zo’n verplichting er niet. Ik neem dan dus ook aan dat A vrijwillig heeft gekozen voor chippen en dan dus op de hoogte moet zijn geweest van de voorwaarden. Nu zeggen dat er geen interesse is in die registratie is vreemd.
Daarnaast heb je ook, als je een kat in huis neemt, de plicht om dat dier fatsoenlijk te verzorgen. Dat betekent in elk geval kattenvoer en waar nodig de hulp van een dierenarts. De chipregistratie up-to-date houden lijkt mij daar ook bij horen.
In dit geval vind ik “wettelijke plicht” te streng. Allereerst omdat chippen vrijwillig is, dus je krijgt geen verplichte kosten op je dak als je dat niet wilt. (In 2026 wordt dat anders.)
Ten tweede staat in de AVG nergens dat die plichten kosteloos geïmplementeerd moeten worden. Bij artikel 12 staat dat wel, dus kennelijk mag je bij de overige plichten wél kosten rekenen om er aan te voldoen. Uiteraard moet dat in het redelijke.
Akkoord, maar aan wie mag je die kosten aanrekenen en in welke omstandigheden? Ook die keuzes moeten redelijk zijn.
Veranderingen in administratieve gegevens van je klanten zijn nu eenmaal een ‘fact of life’. Hoewel het misschien mag, is het in het algemeen maatschappelijk onredelijk om daar kosten voor aan te rekenen, hoewel er natuurlijk uitzonderingen op kunnen zijn.
Aan wie moet je de kosten aanrekenen? De enige redelijke keuze daar is ‘de belanghebbende’. Er zijn echter twee belanghebbenden: zowel de organisatie als de klant.
Maar als de klant zelf zegt: ‘ik wens niet als belanghebbende beschouwd te worden, het zal me worst zijn wat je met de gegevens doet, het kan niet schelen of mijn gegevens correct zijn, maar ik verwacht wel dat je je aan de wet houdt zoals die OP JOU van toepassing is’ dan blijven er weinig keuzes over voor de organisatie. Die is wettelijk aangewezen als belanghebbende en MOET dus wel de kosten dragen.
Het feit dat ‘kosten aanrekenen’ niet expliciet is uitgesloten in de AVG is een randvoorwaarde, maar is op zichzelf niet voldoende om ook daadwerkelijk kosten te mogen aanrekenen. Er zijn nog meer hordes waar je over moet.
Maar is er wetgeving op basis waarvan het bedrijf het adres aan zou moeten passen? Als je het vonnis leest, gaat het adres namelijk niet over de eigenaar, maar is het de verblijfplaats van het huisdier. Die is vaak gelijk aan de eigenaar, maar je kan je huisdier ook tijdelijk ergens anders plaatsen i.v.m. een grote verbouwing, of aan je moeder cadeau doen, etc.
Voor het aanpassen van contactgegevens van de eigenaar (telefoonnummer en emailadres) rekent het bedrijf geen kosten. Voor het aanpassen van de verblijfplaats van het dier dus wel, maar dat is vooraf dan ook contractueel vastgelegd.
Ja, dat is wel een complicerende factor. Maar ik zou denken dat in de meeste gevallen die adressen samenvallen.
Wat als de verwerkingsverantwoordelijke zou kiezen om het gegeven dan maar niet te verwerken.
Als ze het adres verwijderen dan hoeven ze het ook niet correct te houden.
Dan wissen ze het adres toch. Probleem opgelost. Geen foute data meer in de database. En mogelijk de rest ook tenzij er een courant mobiel nummer is.
Als ze het adres kunnen wissen zonder dat het doel niet meer bereikt kan worden, voldoet de verwerking dan wel aan minimale gegevensverwerking, artikel 5(1)(c) AVG? Dat vereist dat persoonsgegevens toereikend zijn, ter zake dienend en beperkt tot wat noodzakelijk is voor de doeleinden waarvoor zij worden verwerkt. Ofwel: niet meer en niet minder dan noodzakelijk. Als het zomaar gewist kan worden, was het dan wel noodzakelijk het te verwerken?
Deze blogpost was natuurlijk niet af zonder dit detail.
Ik vind het verder wel een bijzondere zaak. Want kennelijk stond eiser hier dusdanig principieel in dat hij de zaak aanhangig gemaakt heeft om een dwangsom te eisen. Zou het misschien een advocaat zijn..? 🙂
Tegelijkertijd is het natuurlijk wel mooi dat er op deze manier hierover jurisprudentie onstaat op basis van een geschil wat feitelijk 5,50 euro was.
Wat, laten we wel wezen, in combinatie met dat pasje wat opgestuurd wordt ook kostprijs zal zijn. Daar wordt niemand rijk van. Als die stichting er 250 euro voor gevraagd zou hebben was het vonnis ongetwijfeld(/wellicht) weer anders geweest.
Begrijp ik het goed dat deze meneer of mevrouw om €5,50 te besparen een rechtszaak heeft gevoerd en nu €1.406 dient te betalen? Principekwestie, ofzo? Jurisprudentie is nuttig, maar deze uitkomst had met gezond verstand toch wel voorzien kunnen worden?
Deze meneer of mevrouw heeft ook het griffierecht van € 320 betaald.
Wat nou als ik een mail had gestuurd naar het bedrijf met bericht:
Is het dan aan het bedrijf om te kiezen tussen wijziging doorvoeren of bewust oude data te laten staan? Of kunnen ze dan ondanks mijn expliciete opmerking over niet willen betalen toch de wijziging doorvoeren en zeggen “betalen zul je”
Zou ik eventueel van mijn contract af kunnen als ik niet bereid ben te betalen voor de wijziging (dan zeg ik wel op, stort het teveel betaalde lidmaatschap maar op rekening […])
Dat je moet betalen, is een contractuele afspraak die is komen te gelden toen je voor het eerst de dienst afnam. Je kunt dit dus net zo min weigeren als de annuleringskosten bij een geboekt hotel.
Toen ik studeerde, lang geleden, werd de studiefinanciering geregeld door de Informatiseringsbank. Die hadden alleen een systeem (in die tijd natuurlijk met een papieren formulier) om wijzigingen door te geven, niet voor rectificaties. Maar er ging nogal eens wat fout. En als je dan je studierichting of adres wilde rectificeren dachten ze dat je van studie veranderd was of verhuisd, wat nogal gevolgen kon hebben.
Een (cisgender) neef van mij stond er als vrouw geregistreerd en moest dus een wijziging naar man doorgeven.
Hoe haalt deze zaak over 5,50 euro een rechtbank?
Presenteer het als “Zaak over onbepaalde waarde.”
De eigenaar van Tom Tom eiste een dwangsom die op kon lopen tot 15.000 euro. Zo bezien had ‘ie in potentie (als de rechter daar volledig in mee gegaan zou zijn (kans lijkt mij klein, maar ik ben geen rechter)) 15K kunnen krijgen als de tegenpartij bleef tegenwerken. Zo bezien vallen de uiteindelijke kosten misschien wel mee ten opzichte van de eurotekens die de eiser voor ogen had.
Uit het vonnis:
Ik vind de AVG op dit punt helemaal niet onduidelijk en denk dat de rechter het fout heeft. Art. 5 lid 1 AVG definieert “juistheid”: Actualiseren is dus onderdeel van de “juistheid” van gegevens. Dat is ook logisch, het gaat bij de juistheid om de doeleinden waarvoor de gegevens worden verwerkt, en een actueel adres is wel handig als je de eigenaar van een huisdier moet vinden. Artikel 16 geeft je het recht op rectificatie van “onjuiste” persoonsgegevens. Hieronder vallen dus ook persoonsgegevens die niet langer actueel zijn. Artikel 12 bepaalt dat een rectificatie krachtens artikel 16 kosteloos is. Het is daarom onbegrijpelijk dat rechtbank het volgende stelt: “Het enkele feit dat de adresgegevens na een verhuizing niet langer juist staan vermeld in een gegevensbestand betekent daarom niet dat deze moeten worden gerectificeerd.”Als de rechtbank dan toch een onduidelijkheid vaststelt, is dat een gemiste kans om een prejudiciële vraag te stellen. Dit is nou precies een kwestie waar een grotere groep mensen tegenaan loopt en waar duidelijkheid gewenst is. Frappant dat de verantwoordelijkheid om duidelijkheid te krijgen op een burger wordt afgewenteld, die maar in beroep moet nadat hij net met 1700 euro aan kosten is opgezadeld. Dit zet de deur open voor elk bedrijf om geld te vragen voor het bijwerken van gegevens, want als burger denk je nu wel drie keer na voordat je hierover naar de rechter gaat.
Ik ben nog wat verder op onderzoek gegaan en heb twee toevoegingen:
De Handleiding Algemene verordening gegevensbescherming van het Ministerie van Justitie en Veiligheid stelt op pagina 78:
Uit “accuraat blijven” en “niet meer kloppen” blijkt dat actualiseren volgens het Ministerie ook onder het rectificatierecht valt.In de wetsgeschiedenis van de AVG (COM/2012/011 final – 2012/0011 (COD)) staat dat artikel 16 is gebaseerd op Richtlijn 95/46/EG, de voorloper van de AVG (in Nederland omgezet in de Wet bescherming persoonsgegevens). Daarin stond:
In de wetsgeschiedenis daarvan (Communicatie van de Commissie, COM (90) 314 final – SYN 287) staat:
Vertaald: een betrokkene mag zijn recht op rectificatie uitoefenen als zijn persoonsgegevens (…) of verouderd (“out of date”) zijn.De uitspraak van rechtbank strookt dus niet met de wetsgeschiedenis en met het standpunt van het Ministerie van JenV. Een burger is dus 1700 euro armer omdat een rechter de wet niet goed kent.
Dus als ik zélf een tikfout maak bij het opgeven van mijn adres kan ik dat niet laten “rectificeren”? Dat lijkt me niet de bedoeling. Volgens mij is die uitleg te beperkt.
Maar staat dat eigenlijk wel zo in de AVG, dat het alleen geldt voor fouten die door de organisatie zijn gemaakt? Het schijnt dat de term onnodig nauw is geïnterpreteerd, terwijl deze door de algemene taalgebruiker ook wel in de ruimere zin wordt gebruikt.
De EU had hier bij het schrijven van de GDPR mogelijk ook andere ideeën over. De European Data Protection Board heeft namelijk een video over het recht op rectificatie, waarin wordt gezegd dat het recht ook geldt wanneer data “niet langer up-to-date is”.
Het woord rectificeren wordt vaak gebruikt in de betekenis van het corrigeren van fouten, maar de betekenis van het woord komt met een bredere betekenis. Bij rectificeren gaat het om een aanpassing van iets ongewenst. Rectificeren wordt ook in de Engelse versie gebruikt en staat in Webster Dictionary gedefinieerd als: 1. het rechtzetten : verhelpen; 2. zuiveren, met name door herhaalde of fractionele destillatie; gerectificeerde alcohol; 3. het corrigeren door het verwijderen van fouten : aanpassen; en 4. het unidirectioneel maken (wisselstroom).
Mijn inschatting is dat de wetgever heeft bedoelt dat de betrokkene het recht heeft op het wijzigen van onjuiste gegevens zodat deze na de wijziging juist zijn. Dat actuele woonadres onjuist is geworden door een verhuizing en dat de gegevensverantwoordelijke niet heeft veroorzaakt, maakt niet dat de gegevens niet onjuist zijn.