SPOON heeft gelijk gekregen van de rechtbank Gelderland, juichte het Wet open overheid-expertisecentrum onlangs: het verplicht inloggen met DigiD en verplichte ‘voorvragen’ bij het online indienen van een Woo-verzoek, is verboden. De rechtbank Gelderland oordeelde met zo veel woorden dat dergelijke verzoeken ‘vormvrij’ zijn.
Op grond van de Wet open overheid (Woo, voorheen Wet openbaarheid van bestuur) mogen burgers informatie opvragen bij gemeentes en andere overheidsorganen. Dit gebeurt veelvuldig, en bij niet tijdig antwoorden kun je als orgaan dwangsommen verbeuren jegens de burger.
Het is dan ook vrij logisch dat bestuursorganen vaste kanalen en procedures instellen om verzoeken snel en overzichtelijk in behandeling te nemen. Zo ook Apeldoorn, waar het verzoek uit deze uitspraak binnenkwam. Die gemeente heeft daar een keurig online formulier voor, dat met enkele voorvragen checkt of je wel goed zit en je dan alles laat invullen.
Wie de voorvragen doorloopt, kan dan kiezen: DigiD, EID (Europa) of “zelf contactgegevens invullen”. En die laatste ontbrak dus. De betrokken burger had het verzoek dan ook via e-mail ingediend, omdat hij niet via DigiD wilde inloggen bij het verzoek. Ook had hij bezwaar tegen de verplichte voorvragen.
Kennelijk had de gemeente ook wel door dat hier iets niet klopt, want op de zitting gaf men al aan dat DigiD niet meer verplicht is. Uit het vonnis:
Dat is terecht: uit de artikelsgewijze toelichting bij artikel 4.1, tweede lid, van de Woo blijkt uitdrukkelijk dat het niet proportioneel is om bij het opstellen van elektronische informatieverzoeken DigiD voor te schrijven. … Het college heeft laten weten dat het inmiddels niet meer verplicht is om gebruik te maken van DigiD bij het elektronisch indienen van een Woo-verzoek.Ook het stellen van voorvragen wordt verboden, omdat dat een drempel opwerpt en de wet nu eenmaal stelt dat je “vormvrij” een verzoek moet kunnen indienen.
Voorvragen zijn vragen als “Heeft u de volledige beschrijving op de pagina over het indienen van een woo verzoek gelezen?” en “Wilt u informatie die alleen betrekking heeft op omgevingsvergunningen of een bestemmingsplan?”.
De gemeente stelt dat deze vragen slechts in het belang van de burger zijn. Dit helpt immers filteren: wie niet goed oplet bij een verzoek, kan verkeerde antwoorden krijgen. En informatie over omgevingsvergunningen staat al proactief online, dus hoef je niet naar te vragen. Zeker handig dus om dit te checken, maar je mag mensen niet dwingen door de voorvragen heen te gaan.
Op dit moment zie ik de voorvragen nog steeds, dus dat voelt niet geheel conform het vonnis. Tegelijkertijd zijn deze vragen zó basaal dat ik dit nauwelijks nog een drempel kan noemen.
Bij welke gemeente of andere overheidsinstantie kennen jullie de meeste of moeilijkste hoepels rond documenten opvragen?
Arnoud
Documenten opvragen? In Groningen kan je alleen maar op het gemeentekantoor in komen zien. Behalve via WOO. Maar dat vind ik dan weer buitensporig in mijn situaties.
Allerlei aanvragen voor (bouw)vergunningen hebben minimale informatie online staan. Eventuele aanwezigheid van persoonsgegevens zouden een reden zijn. Maar ook die van de gemeente zelf staan achter een maak-een-afspraak-en-bezoek-ons-muur. Terwijl zij toch een werkwijze zouden moeten hebben om dat geen probleem te laten zijn.
Open overheid is zo een lachertje. Er moeten nog steeds grote stappen gezet worden.
Als een WOO verzoek eenvoudiger is, lijkt me dat de gewenste werkwijze.
Kan ook gewoon per post zie ik.
Bij elke kennis die bij een overheid werkt hoor ik wel over notoire WOO-opvragers die het lijken te doen voor het opstrijken van de dwangsom en/of om de instantie te pesten met resultaat een %meneer Jansen-FTE%. Dat gaat niet beter worden als de aanvrager het zo vaag mogelijk kan maken en de mailbox gaat zoeken die het minst vaak gezien wordt. Zonde van het belastinggeld?
Liever zoveel mogelijk altijd openbaar zetten.
Hier vind ik het toch wel jammer dat er niet meer een belangenafweging is gemaakt. Ja, de WOO is belangrijk en mensen moeten vrij aanvragen kunnen doen. Maar volstrekt vormvrij doet denk ik teveel recht aan het belang van de individuele vrager versus de redelijke mogelijkheid voor de overheidsorganisatie om het aantal verzoeken in een werkbaar proces te kunnen duwen. Mede omdat de wet ook boetes stelt tegenover het niet naleven – het is redelijk om minimale vormeisen te maken zodat de naleving geoptimaliseerd wordt. Uiteindelijk is dat ook in het belang van de samenleving, dat er niet onnodig veel overheidsgeld en tijd gaat zitten in dingen die ook via efficiëntere route bereikt kunnen worden – en zoals beschreven zelfs in dat van sommige aanvragers, die informatie juist makkelijker via een andere weg kunnen krijgen maar dat misschien niet weten.
Om te komen tot een werkbaar proces, kan het bestuursorgaan via artikel 2:15 tweede lid Awb de te verwachten onevenredige belasting voor het ontvangende bestuursorgaan beperken. Die keuze is een bestuursrechtelijke bevoegdheid van het bestuursorgaan. Het is jammer dat de uitspraak niet ingaat op de samenloop met afdeling 2.3 Awb.
Dat helpt toch alleen tegen onevenredig grote bijlagen en dat soort zaken? Het enkele feit dat ik een mail stuur “mag ik alle locaties waar lantaarnpalen staan in de gemeente Juinen” en het formulier daarbij negeer, maakt nog niet dat de gemeente artikel 2:15 lid 2 Awb in kan roepen.
Nou nee. Als er veel onterechte / moeilijk te verwerken verzoeken verwacht worden dan is de eerste keuze om een passend kanaal open te stellen. Maar als dat niet helpt kan ook op meerdere berichten de weigering worden toegepast, met de omvang van de stroom als onderdeel van de motivering.
Het is geen overdreven vereiste om te identificeren, er is vanuit passende ondersteuning (wet mWEBV na 1-1-26) nu eenmaal de behoefte aan (de juiste) contactgegevens. Daarnaast is voor passende ondersteuning ook (meer) duidelijkheid nodig over waar het bericht op ziet en wie het (juist) af kan handelen.
Wat als jij niet de enige bent die een mail stuurt? Wat als op een site als opgeenstijl/fok/tweakers een mailcampagne wordt gecoordineert. Honderden of duizenden mails “mag ik de locaties van alle lantarenpalen/putdeksels/brandkranen binnen xxx meter vanaf adres yyy”. Iedere mail een ander object, afstand en adres. Maar nog steeds 1 per persoon. Een email generator is zo gemaakt.
En dan heb je nog het probleem van spamfilters: wat als jouw mail in het spamfilter van de gemeente komt te zitten.
Dat bedoel ik. De massaliteit is dan de obstructie op systeemniveau. En als een email als spam is afgevangen, voldoet deze kennelijk niet aan de (beveiligings-)eisen bij openstelling en komt er geen ontvangstbevestiging.
Kan ik dan een Woo-verzoek doen op de kennelijke beveiligingseisen die het spamfilter implementeert? En als die er niet zijn, was het bestuursorgaan dan wel rechtsgeldig bezig? Verzoeken tegenhouden op grond van niet-bestaande beleidsregels lijkt me niet in de haak.
Ik denk dat heel veel spammers graag zo’n verzoek doen, dat maakt hun werk makkelijker.
Afdeling 2.3 Awb bevat een letterlijke beleidsopdracht (tot het opstellen van formeel beleid) voor openstelling van elektronisch bestuurlijk verkeer. Daarbij hoort een bekendmaking van de geldende eisen. Die eisen duiden vooral de elementen waaraan een (bericht van een) belanghebbende moet voldoen. Voor beveiliging zal de openstelling (ook in de zin van openbaarheid) beperkt worden tot de weergave van eisen en maatregelen met een mogelijk beroep op een van de uitzonderingsgronden. Beveiliging bij de overheid kent ook een eigen beleidskader in de BIO, dus dat hoeft niet nog een keer.