Categorie: Ondernemingsvrijheid

DPG Media doet momenteel een ‘zeer kleinschalige test’ op een aantal media. Dat meldde Tweakers vorige week. Als je geen cookies wilt, moet je 4 euro per maand betalen. Onduidelijk is of er dan ook geen advertenties worden getoond. (Je kunt nog niet echt betalen trouwens, ze meten je klikbereidheid.) Het riep de vraag op of dat zomaar mag, geld vragen voor online content.

Ja, die voelde als de omgekeerde wereld: dat een krant geld vraagt om je toegang te geven tot haar content. Maar nu zo veel content zo lang gratis beschikbaar is geweest, heeft daar een forse normverschuiving plaatsgevonden en moet betaling als tegenprestatie weer haar rechtvaardiging verdienen.

Dit alles komt uit een arrest van het Hof van Justitie uit 2023, of Meta gezien haar machtspositie op de Europese markt mag eisen dat je je persoonsgegevens laat verwerken om de dienst te mogen gebruiken. Bij ‘normale’ diensten lijkt dat verdedigbaar (het is jouw keuze die af te nemen) maar Meta is zó groot dat het niet normaal meer is. En dan krijg je andere spelregels, moet je eerlijker doen en anderen toelaten waar je kleine concurrenten dat niet hoeven.

Het Hof zegt dan dat het eigenlijk niet mag, maar wél als “een gelijkwaardig alternatief [wordt] geboden bij het weigeren van toestemming, in voorkomend geval tegen een passende vergoeding”. Dus pay or consent, zoals dat is gaan heten, is legaal. Alleen: wat bedoelde het hof met “passende vergoeding”? Daar gaan ze niet nader op in.

Het lijkt niet de bedoeling te zijn dat Meta gewoon een willekeurig bedrag mag verzinnen. Als ze de betaalde versie van Facebook op 3000 euro per jaar stellen, dan zou dat natuurlijk niemand aantrekken. Mogelijk dat het Hof dacht aan de figuur van excessieve prijzen, wat marktmachtige partijen nog wel eens doen. De standaard daarbij is “excessive in relation to the economic value of the service provided.”, dus zeg maar onredelijk/overdreven gezien wat een normale marktprijs is.

Voor die marktprijs kun je dan benchmarken en daar zijn allerlei methodieken voor. Maar welke prijs hanteer je dan bij Meta? Wat moet een sociaal netwerk kosten, er is er niet eentje ter wereld die puur op abonnementsbasis werkt (ik sta graag gecorrigeerd).

Er is wat onderzoek geweest wat mensen zouden willen betalen voor sociale media, en grofweg kom je dan rond de tien euro uit. Dat is denk ik ook waarom Meta voor 9.99 koos (hoewel dat nu 5.99 lijkt te zijn.

Wat mag DPG vragen? Dat hangt dus af van de vraag of ze ‘machtig’ zijn. Zo niet, dan mogen ze vragen wat ze willen want dan lees jij gewoon de concurrent. Welke concurrent, vraag je gezien Wikipedia: DPG Media? Oh, dan zijn ze machtig en dan moeten ze dus een redelijke marktvergoeding vragen. Het genoemde bedrag van 4 euro per maand lijkt me vrij redelijk.

Arnoud

Vele lezers vroegen me een variatie van deze:

Afgelopen (week|vrijdag) kocht ik een bijzondere aanbieding bij een webwinkel. Deze viel na ontvangst toch tegen vanwege $reden, dus ik wilde de koop ongedaan maken. De winkel (weigert dat echter|wil alleen een tegoedbon geven) omdat het hier gaat om een speciale aanbieding. Is dat rechtsgeldig?

Bij een online aankoop heb je altijd recht om het product binnen 14 dagen na ontvangst terug te sturen. De winkel mag die termijn verlengen, maar niet inkorten. Let op dat de termijn begint bij het ontvangen van het product, niet de dag van bestelling. En je haalt de termijn zodra je de winkel meldt dat je het gaat terugsturen, niet pas als het binnen is.

Er zijn uitzonderingen, maar die zijn in de wet (art. 6:230p BW) genoemd:

1. Maatwerk (zie eerdere blogs wat dat is, zoals over computers op specificatie, zonnepanelen of kleurenwaaiers)
2. Bederfelijke waar (zie eerdere discussie en aanvullend over kamerplanten)
3. Hygiëneproducten (dat als ze én hygiëneaspecten hebben én in een verzegelde zak zitten – een wc-bril valt hier buiten)
4. Vermengingsproducten (tenzij je een kuub grint hebt gekocht niet relevant)
5. Een ‘vin en primeur’ (moest ik ook opzoeken)
6. Software of films op fysieke drager als je het zegel hebt verbroken
7. Software of films (en dergelijke) digitaal als je al gedownload hebt én je toen een vinkje moest zetten dat je afstand deed van je recht
8. Een krant, tijdschrift of magazine
9. Crypto’s (financiële producten)
10. Loten en dergelijke

Ook is niet relevant of je het hebt opengemaakt (inclusief bij blisterverpakkingen) of zelfs hebt uitgeprobeerd dan wel gepast. Het criterium is dat wat je deed, niet meer was dan “noodzakelijk om de aard, de kenmerken en de werking daarvan vast te stellen” – uitproberen dus. Lomp opensnijden mag niet, een laptop een keer aanzetten mag wel, net als een dagje varen met een nieuwe buitenboordmotor.

En let op: als je wél te veel hebt gedaan, of zelfs concrete schade aangebracht, dan betekent dat niet dat je retourrecht is vervallen. Het betekent alleen dat de winkel een redelijke waardevermindering mag berekenen bij het teruggeven van je geld.

Bij dat laatste zit hem natuurlijk de crux. Als de winkel vindt dat hun uitzondering wel opgaat, terwijl de wet vindt van niet, dan moet je eigenlijk naar de rechter maar dat is zelden het geld en de moeite waard. Heb je een rechtsbijstandsverzekering dan is dit het moment die aan te spreken.

Als de winkel bij een keurmerk zoals Thuiswinkel is aangesloten, dan is een klacht bij deze instantie zeker een eenvoudige manier om te proberen het snel op te lossen. En zit de winkel in een ander land in de EU, dan kan het Europees Consumenten Centrum je helpen.

Arnoud

Via Reddit:

Een collega van mij is lid bij een sportschool, is verhuisd en heeft meerdere keren per e-mail opgezegd. Deze opzegging is geweigerd want de eigenaar heeft in zijn voorwaarden staan dat het enkel mondeling en in persoon kan worden opgezegd. … Hij heeft in de sportschool een formulier ingevuld en getekend, dus feitelijk is de inschrijving schriftelijk gegaan.

Ik licht deze vraag er vooral uit omdat het doet denken aan de discussie “is e-mail rechtsgeldig”. Die is eigenlijk te breed geformuleerd, omdat het sterk afhangt van context, doel en afspraken.

Heel algemeen geldt dat je overeenkomsten vormvrij kunt afsluiten en opzeggen. Dat wil zeggen, de wet stelt geen eisen aan hoe je dat doet, dus per e-mail is prima. Veel ondernemers stellen echter wel eisen, en dat mag ook: algemene voorwaarden mogen vormvoorschriften stellen.

Alleen zitten daar wel weer wat beperkingen aan, onder meer vanwege grapjassen zoals deze sportschooleigenaar met z’n “Om het lidmaatschap te beëindigen kunt u langskomen in de sportschool tijdens openingstijden.” En dan alleen bij de eigenaar persoonlijk ongetwijfeld.

De belangrijkste beperking is die van art. 6:236 sub o BW:

[Onredelijk bezwarend is een voorwaarde die] de bevoegdheid van de wederpartij om de overeenkomst, die mondeling, schriftelijk of langs elektronische weg tot stand is gekomen, op een overeenkomstige wijze op te zeggen, uitsluit of beperkt;

Discussie kun je dan krijgen over of “een formulier aan de balie” telt als “schriftelijk”, en of een e-mail gelijk te stellen is met zo’n formulier omdat e-mail niet ondertekend wordt en ik zomaar gok dat er een handtekening gezet moest worden op dat stuk papier.

Dan is er nog art. 6:237 sub m BW:

[Vermoedelijk onredelijk bezwarend is een voorwaarde die] voor de geldigheid van een door de wederpartij te verrichten verklaring een strengere vorm dan het vereiste van een onderhandse akte stelt;

De sportschooleigenaar mag bezwaar maken tegen die opzegbrief als hij kan motiveren waarom bij hem het echt niet werkt dat je een ondertekende brief opstuurt. “Ik wil mensen overtuigen te blijven” is daarbij geen geldige reden, ik zeg het maar even.

(Opzeggen aan de balie is “strenger” dan een brief sturen, zie deze rechtszaak uit 2013).

Praktisch gezien is het advies dus: automatische incasso stopzetten (als die er was) en een mail sturen waarin je een PDF met ondertekende opzegging stuurt. In die opzegging-PDF vermeld je “ik vernietig hierbij uw algemene voorwaarde omtrent opzegging aan de balie omdat deze onredelijk bezwarend is”.

Arnoud

Project Faexit heeft op de relatiedag van de VZVZ symbolisch ‘de allerlaatste faxmachine uit de Nederlandse gezondheidszorg’ overgedragen aan het Nederlandse Instituut voor Beeld en Geluid. Dat meldde Tweakers begin deze week. Waarschijnlijk technisch ingegeven: KPN ondersteunt de onderliggende protocollen niet meer.

Ik dacht in 2021 dat de rechtspraak de laatste was, maar de zorg was dus nóg steviger gehecht aan de in 1843 geoctrooieerde kopieertelegraaf. Niet geheel zonder reden: het werkt rechttoe rechtaan, je weet of het heeft gewerkt en er zijn nauwelijks compatibiliteitsproblemen. Faxen komen niet in de spam, en “de toner is op” is een stuk duidelijker dan “421 4.7.0 [TSS04] Messages from xx.xx.xx.xx temporarily deferred due to unexpected volume or user complaints”.

Natuurlijk heeft iedereen het dan over de bewijskracht van de fax. Daarover blogde ik toen in 2021, uitgaande van (de conclusie A-G van) de strafzaak HR 13 september 1988, NJ1989, 12, waarin ter discussie stond of een gefaxte pleitnota wel rechtsgeldig ondertekend was door de advocaat:

Nodig is dat de advocaat telefonisch of schriftelijk aan de griffie van de HR laat weten dat de gefotocopieerde handtekening zijn handtekening is. Waar zo een nadere mededeling ontbreekt zal slechts een toevallige omstandigheid, zoals de aanwezigheid in het dossier van een brief van de indienende advocaat met diens originele handtekening en de mogelijkheid om de overeenkomst van die handtekeningen zonder moeite vast te stellen, de schriftuur met de gefotocopieerde of ‘gefaxte’ handtekening kunnen redden.

In de zorg heb ik me altijd afgevraagd hoe dat nou gewogen werd. Ik zie zeker wel belangen bij het versturen van vervalste recepten, alleen al door medicatieverslaafden. Hoe ga je als apotheek dan na dat de fax écht van de arts komt? Verder dan het afzender-telefoonnummer controleren kom ik niet. Ik heb in ieder geval nog nooit een uitspraak of klacht tegen een apotheker gezien over het verwerken van een vervalst gefaxt recept.

In de zorg was het doel van de fax met name snelheid en zekerheid: nú een recept sturen en verwerken is een stuk prettiger dan eentje die morgen aankomt. En daar zijn ondertussen ook internetgebaseerde alternatieven te over voor.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Bij de organisatie waar ik werk, wordt mijn persoonsgebonden mailbox opgeheven. Ik moet samen met twee collega’s (met dezelfde taken) gaan werken vanuit één functionele mailbox. Mag men dat zomaar beslissen? Hoe zit dat bijvoorbeeld met persoonlijke zaken zoals vakantie-aanvragen?

Of je mail nodig hebt voor je werk, is in principe ook een inschatting van je werkgever. Als die dan besluit om je mailbox op te heffen, dan is daar niet snel wat aan te doen. Je komt daar alleen aan als je echt je werk niet kunt doen als je niet kunt mailen, en dat is in het algemeen lastig voorstelbaar.

Een functionele mailbox kan een prima middel zijn om het werk te doen, zeker als je met twee of meer mensen hetzelfde werk doet. Denk aan klantenservice of standaard in- of verkoopwerk. Als je als bedrijf kosten moet besparen, dan kan het dus een keuze zijn om individuele mailboxen terug te brengen en mensen naar functionele mailboxen.

Vaak ontstaat er daarbij wel een praktisch probleem. Veel ondersteunende activiteiten vereisen accounts of gaan per mail. Denk aan vakantie-aanvragen of ziekmeldingen, om er twee te noemen. Dat is iets dat in een persoonsgebonden mailbox thuishoort, en niet in een functionele. Als dat middel er niet meer is, dan zal de werkgever een andere oplossing moeten zoeken.

Arnoud

Via Reddit:

Ik host al jaren een kleine website bij een webhostingprovider. Betalen deed ik ieder jaar per overschrijving waar ik van op de hoogte werd gesteld. Nu hebben ze mij blijkbaar 11 maanden geleden op de hoogte gesteld dat ze het dit jaar anders gingen doen. Waar ik voorheen zelf een overschrijving deed, zit ik nu aan een abonnement vast. Volgens de ACM heb ik 14 dagen bedenktijd, nadat het contract is bevestigd. Kan ik nog van het abonnement af? [kleine parafrases, AE]

Alleen: dit geldt enkel bij het aangaan van het contract als zodanig. Een verlenging, ook met gewijzigde voorwaarden, is géén nieuw contract en daarop geldt dus niet opnieuw die veertiendagentermijn.

Zo te lezen heeft het bedrijf 11 maanden terug de voorwaarden gewijzigd, en daarbij een constructie van stilzwijgend verlengen ingevoerd. Op zich is stilzwijgend verlengen natuurlijk legaal, ook bij consumenten. Wel moet de regeling zelf voldoen aan de wettelijke eisen, met name dat vanaf de eerste stilzwijgende verlenging je per maand mag opzeggen (art. 6:237 sub k BW) en naar rato je geld terugkrijgt.

De vraagsteller geeft aan dat zhij de mail niet heeft gehad waarin de gewijzigde voorwaarden werden aangekondigd. Op zich moeten zij bewijzen dat de mail is aangekomen, anders is de wijziging niet bindend en daarmee de verlenging ook niet.

Aparte instemming met de wijziging is niet nodig, als de mail bij de mailbox aankwam is dat juridisch voldoende. Vaak zie je dat hosters bij het inloggen mensen een verplichte popup voorschotelen dat de voorwaarden zijn gewijzigd. Dat is bewijstechnisch handiger voor hen.

Arnoud