Wat is beter: juridische of gewone taal?

Eenvoudige taal in polissen en andere juridische teksten wekt vertrouwen, schept verwachtingen maar kan ook de conflictbereidheid verhogen. Dat las ik in NRC (via). Kort gezegd komt het artikel erop neer dat als consumenten de juridische taal in zulke documenten beter begrijpen, ze eerder rechten voor zichzelf zien en deze gaan opeisen. Het voorbeeld is de gratis bril die veel verzekerden gauw gingen eisen omdat hun eenvoudigetaalpolis zei dat dat eens perjaar kon. Ik mis vast iets want hoe is dit uiteindelijk nadelig?

Voorwaarden van banken en verzekeraars gaan meer en meer naar gewone taal, enigszins denigrerend Jip-en-Janneketaal genoemd. Het idee is dat geen hond begrijpt wat er in die juridische taal staat, en dat daar de consument stevig door op achterstand komt te staan. Het is gewoon niet eerlijk dat je een product afneemt dat in feite bestaat uit juridische regels, en dat je vervolgens geen wijs kunt worden uit diezelfde regels. Vandaar dus deze veranderingen.

Een voorbeeldje van mijn eigen bank de ABN Amro. Oud artikel over de veiligheidsregels:

De cliënt moet aan hem ter beschikking gestelde middelen zoals formulieren, informatiedragers, communicatie- en beveiligingsmiddelen, passen, pin- en toegangscodes en wachtwoorden zorgvuldig bewaren en behandelen. De cliënt moet met persoonlijke pin- en toegangscodes en dergelijke zorgvuldig omgaan en deze geheim houden voor andere personen. De cliënt houdt zich aan de door de bank gegeven beveiligingsvoorschriften.

En het nieuwe:

1. U moet zorgvuldig en veilig omgaan met codes, formulieren, (bank)passen of andere hulpmiddelen. Zo helpt u voorkomen dat deze in verkeerde handen raken of dat iemand ervan misbruik kan maken. <br/> 2. Het kan gebeuren dat een code, formulier, (bank)pas, of ander hulpmiddel in verkeerde handen komt of dat iemand daarvan misbruik maakt of kan maken. Als u dit weet of redelijkerwijs kan vermoeden, meldt u dit meteen aan ons. Door uw melding kunnen wij proberen (verder) misbruik te voorkomen. <br/> 3. Houdt u er rekening mee dat wij nog andere veiligheidsregels stellen (zoals de Uniforme Veiligheidsregels Particulieren).

Deze nieuwe tekst zal zeker helpen bij het begrip ervan, hoewel je je natuurlijk nog steeds kunt afvragen of mensen echt nu beter omgaan met hun hulpmiddelen voor internetbankieren.

(Vanaf 2018 gaat dit trouwens ook gelden voor privacyverklaringen en dergelijke: de Privacyverordening eist simpele en gewone taal voor uitleg wat er met persoonsgegevens gebeurt. De typische wollige juristenteksten waarbij sprake is van een zorgvuldige verwerking ten behoeve van onder meer het optimaliseren van uw gebruikservaring zijn dan eindelijk verleden tijd. En ook hier, benieuwd wat het uit gaat maken voor het privacybegrip van de consument.)

Wat de NRC-column signaleert, is dat zulke teksten wel een interessant effect hebben: teksten met kortere zinnen en speciale lettertypes beïnvloeden onze cognitieve processen en roepen associaties op met ‘positieve gevoelens, minder risico’s, betere prestaties en groter vertrouwen in eigen kunnen.’ Wat in Nederland erop neerkomt dat we meer rechten zien en die ook op gaan eisen. Een nieuwe bril, recht op een verzekeringsuitkering of geen verhoogde kosten.

Ik kan niet helemaal opmaken of dit nu écht een bezwaar is, of meer een constatering. Als je een recht hebt, dan lijkt uitoefening daarvan geen probleem. Natuurlijk kunnen mensen daarbij onredelijk zijn, maar dát is al apart geregeld: schuldeisers en schuldenaars moeten zich redelijk gedragen naar elkaar (art. 6:2 BW). Toegegeven, dat kan een lastige discussie zijn maar die los je niet op door je voorwaarden moeilijker te maken.

Wel voorzie ik dat we nu weer gewoon langzaam weer terug gaan naar die juridische teksten. Die worden meestal immers niet geschreven vanuit een wens van moeilijk doen; men wil problemen uit het verleden pareren, dit mag niet nog eens gebeuren. (Toon mij iemands algemene voorwaarden en ik zeg welke geschillen hij in het verleden heeft gehad.) Dan krijg je dus dat simpele frases als “Houd uw pin geheim” veranderen in “Cliënt dient haar codes, formulieren, passen en andere hulpmiddelen zorgvuldig te gebruiken en geheim te houden en onverwijld melding te maken bij Bank van een vermoeden van misbruik”. Dat er dan ook ineens cliënt, onverwijld en dergelijke ouderwetse taal opduikt is een bijeffect, ouderwetse taal is namelijk preciezer.

Arnoud