Nationaal Wegenbestand mag vrij beschikbaar komen voor hergebruik door iedereen

De eindbaas is verslagen, riep OpenStreetMap gisteren (dank, Wimmel!). In juridische taal: kaartenboer Falkplan heeft een kort geding tegen de Staat verloren over het vrijgeven van het Nationaal Wegenbestand (NWB) via de Wet openbaarheid van bestuur. De staat mag het NWB vrijgeven én toestaan dat mensen dit hergebruiken voor commerciële doeleinden.

Het NWB bevat zo ongeveer alle wegen van Nederland. Het NWB is opgebouwd door de staat, en in 2007 zijn er Wob-verzoeken ingediend om dit bestand vrij te geven inclusief recht van hergebruik. Dat is apart geregeld in de Wet openbaarheid van bestuur: informatie die bijvoorbeeld beschermd is door auteur- of databankenrecht is niet automatisch te gebruiken voor elk doel als je die onder de Wob krijgt.

Over het vrijgeven van het NWB voor hergebruik is al zo’n vijf jaar gesteggeld. De minister had in 2007 aangegeven deze vrijgave te willen doorvoeren, en wel met een overgangssysteem: tot 2009 wel vrijgave maar geen recht van hergebruik, en vanaf 1 januari 2009 wél recht van hergebruik. Dit zodat kaartenmakers een overgangsperiode zouden hebben.

Dat 2009 werd 2011, maar die overgangsperiode was voor Falkplan toch wat kort dag want toen de vrijgave mét hergebruiksrecht werd aangekondigd, stapte men naar de rechter omdat deze vrijgave met onmiddellijke ingang voor haar onomkeerbare gevolgen zou hebben en daarmee direct voor haar tot grote schade zou leiden.

Met die grote woorden is de rechtbank snel klaar: er is niet eens een “begin van bewijs” geleverd dat sprake is van daadwerkelijke schade. Dat er in theorie financiële consequenties kunnen zitten aan een vrij NWB, is geen argument, zo blijkt uit de rechtspraak. Pas als je als bedrijf failliet zou gaan door de vrijgave, kan dat anders worden.

Daar komt bij dat het NWB nogal ‘kaal’ is. Om echt te concurreren met de Falkplankaarten heb je ook informatie nodig over points of interest en verkeersborden, en die zit niet in het NWB. De kaarten van Falkplan zijn dus niet meteen waardeloos.

Ook op meer formeel-juridische gronden krijgt het kaartenbedrijf ongelijk. De overheid heeft het NWB opgebouwd als deel van haar publieke taak. Zij mag dan besluiten dat bestand vrij te geven, en als mensen dat bestand gaan wobben dan heb je als overheid eigenlijk niet eens een keus. De toekomstige Wet Markt en Overheid helpt ook niet. Deze wet gaat regels stellen over wat de overheid aan economische activiteiten mag ontwikkelen, en eist als hoofdregel dat een overheidsinstantie die dat doet, de kosten moet doorbelasten aan afnemers. Maar dat hoeft dan niet als

de economische activiteiten inhouden het verstrekken van gegevens die het bestuursorgaan heeft verkregen in het kader van de uitoefening van zijn publiekrechtelijke bevoegdheden of het verstrekken van gegevensbestanden die uit de genoemde gegevens zijn samengesteld;

Er is dus geen enkel wettelijk verbod op het gratis weggeven van het NWB aan de gehele markt.

Formeel is geen sprake van “verslaan van de eindbaas”: een bodemprocedure en diverse andere juridische middelen staan er nog steeds. Maar die zullen lang duren, en als in de tussentijd het NWB beschikbaar is dan zie ik de rechter niet dat over twee jaar terugdraaien. Dan zijn er al te veel partijen die op het NWB rekenen en dan hún financiële situatie in gevaar zien komen. Het is dus -in gamingtermen- een beetje een cheatmanier maar hij werkt wel.

Arnoud