Categorie: Intellectuele rechten

Via Reddit:

Ik werk voor een consultancybureau en verricht advieswerk bij bedrijven. [Omdat collega’s zonder te vragen een aan het werk verwant boek hebben geschreven], is mijn werkgever bang dat veel klanten met hen mee zullen gaan en daarom wil hij nu officieel laten vastleggen dat werknemers in hun vrije tijd geen werkgerelateerd boek (of artikel) mogen schrijven om dit vervolgens onder eigen naam te laten publiceren. [Mag dat?]

Ik zeg “lijkt”, omdat dit zeker geen algemene regel is. Zeker als de informatie niet rechtstreeks uit één bron komt maar door de auteurs in elkaar wordt gezet met vele bronnen. Dan kun je je immers afvragen of ook dat combineren uit die bronnen een stukje algemene kennis is. Net zoals alle ingrediënten van Coca-Cola op zich algemeen bekend zijn, maar de concrete combinatie toch net niet helemaal.

Een ander probleem is hoe het overkomt als jij als werknemer een boek publiceert over iets dat je ook als werk doet. Is dat boek door je werkgever geautoriseerd, daar werk je immers? Ben je ondertussen voor jezelf begonnen, is dit deel van je bijbaan als zzp’er? Ook als je de bedrijfsnaam er niet op zet, is de link waarschijnlijk snel genoeg gelegd. Daar mag de werkgever dan wat van vinden.

Het kan dat je verdergaande afspraken hebt gemaakt, bijvoorbeeld met een breed geheimhoudingsbeding of een afspraak dat alle IE-rechten op werken “gerelateerd aan het werk” van de werkgever worden.

Dat is niet perse zaligmakend maar levert de werkgever een stevige stok op om dat boek mee te slaan: rechtszaken over IE zijn duur (en buiten je rechtsbijstandsverzekering), en bij geheimhouding zit vaak een stevig boetebeding dat zomaar geïncasseerd kan worden.

Een goed gesprek met de werkgever lijkt me de beste optie. Waarom is deze nu echt bang voor het boek, en hoe zou je die angst weg kunnen nemen?

Arnoud

Een lezer vroeg me:

In mijn arbeidscontract staat dat mijn werkgever eigenaar is van het auteursrecht op alles dat ik maak als onderdeel van mijn werk. Nu vroeg ik me af, hoe pakt dat uit als ik teksten of afbeeldingen maak met AI? Daar zit immers geen auteursrecht op omdat de creativiteit niet van een mens komt, had ik begrepen.

We hebben dan een werk zonder auteur, in een situatie waarbij het werk bedoeld is voor de werkgever van de feitelijk maker. Daar voorziet de wet inderdaad niet letterlijk in. De eerste stap zou zijn om te achterhalen wat er precies in het contract staat, maar in mijn ervaring wordt daar eigenlijk altijd alleen wat geregeld over beschermde werken die je maakt voor het werk.

Een vergelijking met andersoortige niet-beschermde werken is moeilijk te bedenken. Wat maak je voor werk dat niet auteursrechtelijk is maar wel de moeite van het hergebruiken waard? Het boodschappenlijstje voor de lunch is niet beschermd, maar wat moet je daarmee als je uit dienst treedt?

Het enige haakje dat ik kan bedenken is dat het werk bedrijfsgevoelige of zelfs geheime informatie bevat, en daarmee iets is dat niet zomaar extern verspreid of buiten het werk gebruikt kan worden. Een planning met werkverdeling is een mooi voorbeeld: dat is zuiver functioneel en dus niet creatief, maar wél enige gevoeligheid in dat je de concurrent hier niet wijzer mee wil maken. Ook bij offertes wordt wel auteursrecht afgewezen, maar algemeen aanvaard is dat offertes vertrouwelijk zijn.

Een andere mogelijkheid – maar iets meer gezocht – is dat je kijkt of die werken wél beschermd zouden zijn als je het zelf had gemaakt. Je moest een handleiding schrijven voor de nieuwe software, je liet het ChatGPT doen. In dat geval zou ik het aanvaardbaar vinden dat de rechter de IE-bepaling analoog toepast. Dit staat zó op één lijn met het soort werken dat die bepaling wil beschermen, dat het onredelijk is als het er buiten valt omdat je een machine inzet.

Arnoud

Een zaak over een programma (opgesteld binnen Excel) voor het maken van begrotingen en jaarrekeningen, zo vat Rechtspraak.nl een recent vonnis samen. Het opmerkelijke zit hem in de volgende zin: het Excelprogramma komt niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking. En dat terwijl je toch vrijwel altijd dergelijke bescherming krijgt. Hoe zit dat?

Het Excelprogramma is door de eiser ontwikkeld om gemeenten onderdelen van hun begroting en jaarrekening te helpen opstellen, afgestemd op de (wettelijke) verplichtingen en behoeften van gemeenten. Deze werd ook aan de gemeente Purmerend in licentie geleverd, maar die wilde er in 2021 mee stoppen.

Daarna (het verhaal vertelt niet hoe) vermoedde de eiser dat de software nog in gebruik was, en dreigde met de contractuele boete uit de algemene voorwaarden (€450.000) voor ongeautoriseerd gebruik.

De gemeente betwistte dat die boete zou gelden maar kwam met een nóg verstrekkender verweer: er zit geen auteursrecht op die software, dus er is überhaupt niets mis met het voortgezet gebruik na afloop licentie. Een niet-bestaand recht kun je niet schenden, immers.

In de kern gaat het mis omdat de eiser daar geen inhoudelijke reactie op gegeven had. Het gaat hier om een programma binnen een uitgebreidere omgeving (Excel). Dan moet je echt laten zien wat jij hebt bijgedragen bovenop wat Microsoft er al in gestopt had, en bovendien dat jouw bijdragen creatief waren. Dat is er allemaal niet geweest.

Wel beschermd zijn de eigen teksten die eiser in het programma had gestopt, zeg maar de instructies voor het gebruik. Maar overige informatie is functioneel:

Dit geldt niet voor de namen van de tabellen en de tabbladen en ook niet voor de omschrijving van de posten. Uit de wet- en regelgeving vloeit voort welke posten en informatie de Gemeente moet opnemen in de begroting en de jaarrekening. Daardoor is de keuze van de benaming van deze posten en informatie dusdanig beperkt (en de gebruikte terminologie dusdanig gebruikelijk) dat hiervoor niet gesproken kan worden van creatieve keuzes. De posten en namen van de tabellen en tabbladen hebben geen eigen oorspronkelijk karakter.

De keuzes, rangschikking en selectie van de inhoud van het [programma] is ingegeven door de technische uitgangspunten, de functies binnen Excel en de wettelijke voorschriften als Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten en de Wet financiering decentrale overheden.

Voor de deeltjes van de software die wel beschermd waren, erkent de rechtbank dat de gemeente zich op de wettelijke licentie mocht beroepen bij het opstellen van de begroting voor 2021-2024, ook al is die periode van na de opzegging. Die licentie blijft gelden voor de tabbladen voor die periode, want dat is inherent aan de aard van de software.

Terzijde: de rechtbank merkt op dat je prima mag áfspreken dat je samen doet alsof het werk wel beschermd is. Dat was hier alleen niet gebeurd. Zo’n afspraak had geholpen want een ondertekende overeenkomst, een akte, is dan tussen partijen dwingend bewijs.

Wel was er natuurlijk een boete afgesproken voor niet-toegestaan gebruik. Alleen is die door opzegging komen te vervallen. Wil je dat een boete blijft gelden voor gebruik ná de beëindiging van de overeenkomst, dan moet je dat apart en expliciet vermelden.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Ik ben bezig met academische papers uit mijn vakgebied naar Notebook LM te uploaden, om daar mooie audiosamenvattingen van te maken in podcast vorm. Initieel voor mezelf, maar ze zijn vaak zo goed dat ik overweeg ze te publiceren. Kom ik dan in (auteursrechtelijke) problemen?

Anders dan tools die al langer beschikbaar zijn, wordt hierbij de tekst niet letterlijk opgelezen: de tekst wordt in een podcast verwerkt, waarin een mannelijke en vrouwelijke stem in dialoog gaan over de informatie. Daarbij komt niet alleen de letterlijke inhoud naar voren, maar worden tussendoor ook nog eens reflectie vragen gesteld en soms zelfs een grapje gemaakt. Dit maakt het niet alleen nog realistischer, maar wellicht ook een stuk prettiger om naar te luisteren.

Dit probleem bestaat al langer, maar was altijd wat marginaal. Samenvattingen zijn bijvoorbeeld populair onder studenten, maar worden dan gratis gedeeld of in een grijs circuit verhandeld. Bovendien bevatten die meestal geen lappen brontekst, en dan ontloop je al snel het auteursrecht.

AI-gegenereerde podcasts zitten dichter bij de bron, hoewel ik niet vaak zie dat ze letterlijk stukken uit een artikel oplezen. En zeker gezien het format van een dialoog verwacht ik niet dat je hier snel 1-op-1 kopieerwerk tegenkomt. Bovendien is er dan ook nog het citaatrecht: een relevant stukje bron overnemen omdat je daar commentaar op geeft is gewoon toegestaan.

Wie het wil proberen: hier is een podcast over mijn artikel “Een Onuitlegbaar Recht” uit het Tijdschrift voor Internetrecht (over art. 86 AI Act, het recht van uitleg). Ik hoor in die tien minuten veel gebabbel over het onderwerp maar zou dit zeker niet een voordracht van mijn artikel noemen.

Er is wel nog een ander punt: AI-analyse van bronbestanden noemen we in het auteursrecht “tekst- en data mining” en dat is toegestaan tenzij het auteursrecht nadrukkelijk is voorbehouden. Bij online gepubliceerde artikelen moet dat in een machine-leesbare vorm gebeuren, en het probleem daarbij is dat er geen standaard is om dat te doen (zonder standaard is niets machine-leesbaar). Dus vooralsnog is dat geen struikelblok.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Tegenwoordig is er veel te doen rondom open source versus SaaS-businessmodellen. Diverse bekende projecten zijn overgestapt op de AGPL, die in tegenstelling tot de GPL ook geldt voor gebruik als hosted SaaS dienst. Nu ontdekte ik onlangs dat de EU al jaren een mooie licentie heeft die precies dit doet: de EU Public License. Waarom gebruikt niemand die?

Een probleem met ‘kleine’ licenties zoals deze is dat als je ze wilt combineren met anders gelicentieerde code, je soms tot elkaar tegensprekende voorwaarden komt. Dat noemen we incompatibiliteit. De EUPL lost dat op door te bepalen dat dan de voorwaarden van de andere licentie voorgaan (mits die genoemd is in de bijlage, zoals de GPL).

Dit wordt wel gelezen als “je mag de EUPL software onder GPL herlicentiëren” maar dat is dus niet waar: je mag GPL-incompatibele bepalingen negeren als je EUPL-software met GPL-software combineert.

Dit raakt met name de SaaS-clausule uit de EUPL. Je mag een EUPL-werk namelijk alleen “aan het publiek mededelen” als je de broncode erbij levert. En onder die term valt ook het als SaaS-dienst aanbieden van het werk. Alleen is die eis incompatibel met de GPL; die koppelt de eis van broncode meeleveren uitsluitend aan het distribueren van de software, dus als download of op een geheugendrager.

Je zou dan zeggen, mooi, ik breid EUPL software uit met GPL software, zie dat de SaaS-eis GPL-incompatibel is dus ik mag die negeren. Maar dat is niet zo. De GPL verbiedt niet het aanbieden van broncode bij een hosted SaaS-gebruik, dus als de EUPL dat eist voor haar broncode dan is dat niet incompatibel. Uit de EUPL FAQ:

The EUPL states that in case the compatibility clause is used legitimately, “Should the Licensee’s obligations under the Compatible Licence conflict with their obligations under this (EUPL) Licence, the obligations of the Compatible Licence shall prevail.” Yes, but other obligations, in particular resulting from the definition of Distribution (Article 1 of the EUPL related to the coverage of Communication to the public or SaaS, like the AGPL) and the obligation to provide access to the source code will persist in addition to those of the Compatible Licence, because none of the compatible licenses are in conflict with the EUPL on these specific points: for example, the GPL does not mandate to provide access to the source code in case the software is performed remotely, but it does not prohibit it.

De voornaamste reden waarom de licentie zo weinig populair is, is natuurlijk precies omdat deze zo weinig populair is. De GPL kent iedereen, en de scope daarvan is duidelijk genoeg. Wil je je SaaS-dienst beschermen, dan neem je de AGPL. En anders kijk je wat iedereen om je heen doet, en doe jij dat ook.

Arnoud