Categorie: Intellectuele rechten

Datasetmakerscollectief LAION heeft een rechtszaak wegens auteursrechtinbreuk gewonnen van fotograaf Robert Kneschke. Dat meldde onder meer TechnoLlama vorige week. LAION hoeft de vermeldingen van de foto niet te verwijderen omdat ze zich op de text and data mining (TDM) uitzondering in de Auteurswet kan beroepen. Een opsteker voor anderen die met datasets werken, bijvoorbeeld om er AI modellen mee te trainen. Maar de impact is beperkt.

In mei vorig jaar diende Kneschke een claim in tot verwijdering van zijn foto’s uit de dataset. Hij kreeg een factuur van de advocaat van LAION voor het afhandelen van het verzoek, en stapte daarop naar de rechter. Ik blogde toen:

Het Duitse LAION project onderhoudt een van de bekendste datasets met geannoteerde afbeeldingen, waarmee AI systemen getraind kunnen worden. De bekende afbeeldingsgeneratoren zoals Midjourney en Stable Diffusion gebruiken LAION. Een discussiepunt bij dit soort sets is of hier sprake is van auteursrechtinbreuk, wat onder meer tot deze class action rechtszaak leidde.

De LAION dataset is enorm – zo’n 6 miljard afbeeldingen. Ook populair, alle grote AI afbeeldingengeneratoren bouwen op de dataset van LAION. Maar let wel, LAION bundelt niet een berg plaatjes in een zipfile. Ze hebben alleen metadata, in een gestructureerd formaat. Zeg maar URL en annotaties. Wil jij die dataset gebruiken, dan download jij wat je nodig hebt en plak je de metadata van LAION erbij.

Een set links is natuurlijk geen inbreuk (Svensson-arrest) maar het downloaden zul je zelf moeten verantwoorden. En daar komt die TDM uitzondering om de hoek kijken. LAION deed daar een beroep op. Ja, ze hadden elke afbeelding natuurlijk een keer gedownload maar dat was voor kwaliteitsdoeleinden en daarna werden deze weer gewist.

Is dat TDM? De wet (art. 25 Aw) definieert het als volgt:

In deze paragraaf wordt onder tekst- en datamining verstaan een geautomatiseerde analysetechniek die gericht is op de ontleding van tekst en gegevens in digitale vorm om informatie te genereren zoals, maar niet uitsluitend, patronen, trends en onderlinge verbanden.

Afbeeldingen zijn natuurlijk dergelijke gegevens en de metadat die LAION maakt, telt als “informatie genereren”. Dus dat zit wel goed. De vervolgvraag is onder welke voorwaarden je dit mag doen.

Onderzoeksorganisaties en cultureel erfgoedinstellingen mogen TDM Doen “met het oog op wetenschappelijk onderzoek” (art. 15n Aw). De rest van de wereld mag dat ook, maar moet machine-leesbare opt-outs respecteren. LAION is een nonprofit, maar is dat genoeg om “onderzoeksorganisatie” te mogen heten? Hier wreekt zich het probleem dat termen als “wetenschap” of “onderzoek” juridisch niet gedefinieerd zijn.

In het vonnis onderbouwt de Duitse rechter waarom LAION wél een dergelijke instelling is:

Wetenschappelijk onderzoek verwijst doorgaans naar het methodisch-systematisch nastreven van nieuwe kennis (…). [Het mag] niet zo eng worden opgevat dat het alleen de werkstappen zou omvatten die rechtstreeks verband houden met het verwerven van kennis; Veeleer is het voldoende dat de betreffende werkstap gericht is op het (later) verwerven van kennis, zoals bijvoorbeeld het geval is bij talloze dataverzamelingen die eerst moeten worden uitgevoerd om vervolgens empirische conclusies te kunnen trekken. Met name de term wetenschappelijk onderzoek veronderstelt niet het succes van later onderzoek.

LAION stelt de dataset samen en verbetert deze, waarna ze de resultaten publiceren zonder bijzondere voorwaarden of licentievergoedingen. Dat voldoet al aan de omschrijving. Natuurlijk weet LAION heel goed dat de grote commerciële AI-bedrijven precies hun dataset graag gebruiken. Maar dat is irrelevant, omdat dat andere bedrijven zijn.

Het is in zoverre jammer dat hiermee de vraag over de reikwijdte van het begrip “opt-out” niet beantwoord hoeft te worden, omdat dat pas speelt als LAION géén onderzoeksinstelling zou zijn geweest.

Er wordt zijdelings ingezoomd op een aspect van die discussie, namelijk of een AI niet gewoon een zin als “niet voor TDM gebruiken” had kunnen lezen. Ik vind dat een storende aanname, kort gezegd omdat ook juristen prima van mening kunnen verschillen over de interpretatie van een zin en het dus licht absurd is te denken dat ChatGPT dan wél de beoogde conclusie kan trekken.

Arnoud

 

Via Reddit:

Ben actief als ‘@ Bomentuinderij, op instagram, en heb ook mijn website met Bomentuinderij .nl gekocht. Hierin laat ik zien hoe je een tuin onderhoudt, en aanlegt. Ik ben geen bedrijf, en verkoop geen goederen. Nu krijg ik een e-mail van een bedrijf die geregistreerd staan met ‘Bomentuinderij’ op KvK als ‘Handelsnaam’. Wat is mijn recht?

Een eerste gedachte is wellicht dat “Bomentuinderij” (een fictief gekozen naam ter anonimisering) een nogal generieke naam is in de categorie tuinonderhoud. Daar moet je mee uitkijken, omdat het hier gaat over handelsnamen en daar geldt formeel niet de eis dat de naam creatief of onderscheidend moet zijn.

Een naam is een handelsnaam als deze gebruikt om een onderneming mee aan te duiden (art. 1 Handelsnaamwet). Een ander mag niet dezelfde of een sterk lijkende naam gebruiken als daarmee “verwarring tussen die ondernemingen te duchten is” (art. 5). Dat kan ook met zeer generieke namen, denk aan twee kleine cafés met de naam Minibar tegenover elkaar in dezelfde straat.

Een sterker argument is dat de vraagsteller geen onderneming is. Als je geen onderneming hebt, heb je ook geen handelsnaam en dus schend je daarmee niet die van een ander. Maar ik twijfel daarover: ik lees dat “ik Tuinen aanleg en verkoop”, dus het Instagramkanaal is een marketingkanaal van dat hoveniersbedrijf zou ik dan denken.

Gebruikt hij de naam als handelsnaam? Ook dat is een sterk argument. Als enkel de accountnaam “@Bomentuinderij” is en deze persoon naar zichzelf verwijst als zeg “Teun de hovenier”, dan is geen sprake van handelsnaamgebruik door die accountnaam.

Als laatste is nog van belang waar de twee ondernemingen opereren. Een handelsnaam is namelijk geografisch beperkt: een hovenier in Panningen (L) kan weinig doen tegen een concurrent in Groningen (G), omdat hun activiteiten niet landelijk zullen zijn. Daarmee is verwarring in Groningen ondenkbaar. Is de oudere handelsnaamhouder wél landelijk actief (en dat vereist meer dan “ik heb een website en het hele land mag me bellen”), dan kan deze wel optreden tegen gebruik in een specifieke stad.

Arnoud

De originele maker van de mobiele game Flappy Bird, Dong Nguyen, zegt niets te maken te hebben met de vorige week aangekondigde mobiele versie. Dat meldde Tweakers onlangs. De Flappy Bird Foundation kondigde vorige week de comeback van de game aan. Dat geeft dan de juridische vraag: kan dat zomaar dan, juridisch?

Zo’n tien jaar geleden was het ineens populair: een side-scroller waarin de speler een vogel, Faby, bestuurt die probeert te vliegen tussen kolommen met groene buizen zonder ze te raken. Nguyen haalde het echter na een jaartje offline, onder meer omdat hij te veel druk op zich kreeg van fans van het spel en omdat het te verslavend zou zijn voor spelers.

Nu is er dus een nieuwe editie. Een stichting “heeft de rechten gekocht”, en heeft gemeld in 2025 het spel opnieuw uit te brengen.

“De rechten” zijn gekocht. Om welke rechten gaat het dan? Allereerst het auteursrecht op de assets. Vogeltje Faby blijkt afkomstig uit Piou Piou vs. Cactus, en omdat je op concrete personages auteursrecht hebt, zijn die rechten dus netjes afgekocht. De andere onderdelen op het spel lijken opnieuw ontworpen, of waren zo triviaal (groene buis) dat er geen auteursrecht op te claimen is. De software is opnieuw geschreven. Dat gaat dus wel goed.

Het andere belangrijke recht is het merkrecht op de naam Flappy Bird. Nguyen heeft dat recht in 2014 vastgelegd, zij het als logo en de naam aan elkaar geschreven. Alleen is er iets bijzonders met dat merk gebeurd: in januari dit jaar werd het als “abandoned” aangemerkt.

In het merkrecht geldt de regel dat je je merk actief moet gebruiken. Het is niet de bedoeling dat je een naam of logo vastlegt en er dan niets mee doet; dat verhindert anderen om wél commercieel te gaan met dat teken. (Waarom bij domeinnamen deze regel niet geldt, weet ik nog steeds niet.)

Als een merk te lang niet gebruikt wordt, kun je als marktpartij het merkenbureau (hier het USPTO) vragen het merk door te halen. En dat is wat hier is gebeurd, vorig jaar september. Alleen was er meer aan de hand: de bezwaarmakende partij heet Gametech Holdings en heeft al sinds 2014 een eigen merkregistratie op het woord Flappy Bird. Hierover zegt men:

[Since 2014], Opposer has spent considerable amounts of money to advertise, use, promote, and develop public awareness for and goodwill in its FLAPPY BIRD mark. As a result of such expenditures and efforts, Opposer has developed a valuable reputation and critical goodwill in its FLAPPY BIRD mark and has created, launched, and maintained a range of computer game products and related offerings under its registered FLAPPY BIRD mark.

Ik kan zelf geen spel vinden dat Flappy Bird heet(te) en door Gametech op de markt gebracht werd, maar dat zal aan mij liggen. In ieder geval had Nguyen geen reactie op dit bezwaarschrift, zodat het USPTO aannam dat alle bezwaren juist waren en het merk doorhaalde.

Het merk van Gametech is ondertussen verkocht aan die Flappy Bird Foundation, die daarmee dan alle essentiële rechten heeft om de markt op te gaan. Of het nieuwe spel een succes gaat worden? They changed it, now it sucks:

According to The Flappy Bird Foundation, the new release will include “new game modes, characters, progression, and massive multiplayer challenges.” … [The new game] will include some form of microtransactions, unlike the original game, which was entirely supported by ads. Footage of the game also shows an interface displaying the player’s number of diamonds, which may indicate a premium in-game currency.

Dat is bepaald wat anders dan het origineel, waar weinig meer te doen was dan tussen de buizen te navigeren en advertenties te negeren. Maar goed, ik zou het over het juridische hebben.

Arnoud

 

Mensen hebben kennis genomen van de bijgewerkte gebruiksvoorwaarden voor het gebruik van Adobe-software en zijn verontwaardigd, omdat ze vrezen dat Adobe volledige toegang heeft tot de inhoud van een gebruiker. Aldus nieuwssite Petapixel. Het is een ander aspect van de AI-hergebruikdiscussie: ditmaal gaat het over auteursrechten en contractuele afspraken.

Adobe is niet zozeer op zoek naar gesprekken en dergelijke content, maar heeft dringend behoefte aan bergen beeldmateriaal waarmee ze haar beeldgeneratoren kan voeden. Dat vereist een licentie onder het auteursrecht van de makers, plus toegang tot hun bestanden.

Adobe is een clouddienst, dus dat is een kwestie van een daartoe strekkend beding opstellen:

Solely for the purposes of operating or improving the Services and Software, you grant us a non-exclusive, worldwide, royalty-free sublicensable, license, to use, reproduce, publicly display, distribute, modify, create derivative works based on, publicly perform, and translate the Content. For example, we may sublicense our right to the Content to our service providers or to other users to allow the Services and Software to operate with others, such as enabling you to share photos.

Zoals al vele malen gesignaleerd de afgelopen decennia bij dit soort clausules: hier staat dat men álles mag. (De “For example” is leuk maar juridisch niet relevant.) Dat was in het verleden vaak wat speculatief – gaat Facebook jouw leuke statusupdate op mokken verkopen soms? Maar er is nu een duidelijke use case, namelijk dat trainen van AI modellen. En ja, dat mag naar de letter van deze tekst.

Dit werd op X gesignaleerd met de constatering dat iedere Adobe-gebruiker met enige geheimhoudingsplicht naar cliënten nu een probleem heeft. Immers, Adobe mag je beelden analyseren en als dat werk in opdracht onder NDA is – of werk van een geheimhouder zoals advocaten of artsen – dan doorkruist dat je bestaande afspraken.

Ja, dat is een probleem, ook als je aanneemt dat bij Adobe geen mens naar jouw beeld kijkt en ze echt niet jouw afbeeldingen gaan lezen om daar onthullende publicaties mee te doen. Als je afspraak is dat niemand je werk krijgt behalve de opdrachtgever, dan mag je ook niet toestaan dat Adobe dat doet. Ik snap dan ook goed de vele geluiden van mensen die op zoek zijn naar een alternatief.

Is er juridisch wat aan te doen? Vooralsnog niet: Adobe is geen VLOP en dus niet onderworpen aan de strengste regels van de DSA. Zuiver contractueel is de wijziging in de voorwaarden toegestaan, omdat het een business-to-business dienst is.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Ik heb me de afgelopen jaren online geprofileerd met een specifieke slogan of motto, en ben daarmee heel herkenbaar en zichtbaar geworden. Nu wil ik mijn kennis in boekvorm uitgeven, maar ik ontdek net dat er al enkele maanden een semi-concurrent met een zeer vergelijkbare titel op de markt is. Kan ik me ergens op beroepen?

Een motto of slogan mag dan goed werken in je marketing, maar juridisch gezien is het een best lastig iets om wat mee te doen.

Vaak zie ik dat mensen denken auteursrecht te hebben op een slogan, soms zelfs met het ©-teken er bij. Dat is juridisch vrij kansloos: één enkele zin wordt vrijwel nooit als auteursrechtelijk beschermd gezien. En zeker als de ander er een variatie in aanbrengt, houdt het al heel snel op.

Een merkdepot is mogelijk. Je slogan moet dan onderscheidend zijn, in die zin dat mensen de slogan met jóu associëren. Het Hof van Justitie omschreef dat als volgt:

Dit kan in het bijzonder het geval zijn wanneer deze merken niet een gewone reclameboodschap zijn, maar in zekere mate origineel of pregnant zijn, een zekere uitleggingsinspanning vragen of bij het relevante publiek een denkproces in gang zetten.

Dat denkproces moet vervolgens wel bij jou uitkomen, wat mogelijk is door langdurig gebruik – we denken allemaal aan dezelfde persoon als we Tsjakka! horen, bijvoorbeeld. Wereldberoemd in Nederland hoeft niet: ik zou Er vis er een jarig hoera hoera ook een te beschermen merk achten.

Kern van een merk is wel dat je het gebruikt om naar jezelf te verwijzen. Een titel van een boek, hoe zeer dat boek ook met jou geassocieerd wordt, is dus niet geschikt als merk. Dat zou wel kunnen als je een reeks boeken uitgeeft onder een bepaalde groepstitel. Bij juristen is bijvoorbeeld de Tekst&Commentaar een zeer bekende reeks, en dat mag dus een merk zijn. (Andere juristen moeten hun commentaren op wetsteksten dus anders noemen, zoals ik met Artikelsgewijs commentaar.)

Hier gaat het om de titel van een boek die lijkt op een lang gebruikt merk. Allereerst is dan de vraag of dat merk vastgelegd is, zonder depot geen bescherming. Ten tweede is dan de discussie of die concurrent het merk gebruikt, oftewel hoe groot is de variatie, en lijkt het nog genoeg op het vastgelegde merk. En ten derde is de vraag of het merk als merk wordt gebruikt, doet die concurrent of hij je zakenpartner is of wil hij meeliften met jouw bekendheid?

Zonder de namen naast elkaar te leggen (wat in een blog wat onhandig is), is het moeilijk hier een definitieve uitspraak over te doen. In de zaken die ik ken, is voor mij de algemene regel wel ontstaan dat dit niet heel kansrijk is. Mensen hebben zelden een merk, en boeken die (variaties op) andermans slogan gebruiken doen dat zelden op een manier die inbreuk oplevert.

Je kunt natuurlijk een boos mailtje naar de concullega eruit doen, maar als het boek al in de winkel ligt is de kans vrij klein dat die op basis daarvan een terugroepactie organiseert. De beste tegenactie die ik ooit zag, was hard online reclame maken onder de slogan en kleine variaties daarop (toevallig lijkend op de boektitel) en zo de boekenlezers bij jou binnenhalen als klant.

Arnoud

De Franse toezichthouder legt Google een boete van 271 miljoen dollar op wegens auteursrechtschending op generatieve AI, las ik bij CIO Magazine. Niet precies: het is geen schadevergoeding of boete voor het overtreden van de Auteurswet, maar wegens een schending van een eerdere schikking rondom toen nog Bard.

Zoals het artikel nader uitlegt:

De Autorité de la concurrence zei woensdag dat de zoekgigant niet heeft voldaan aan een schikking uit juni 2022 over het gebruik van nieuwsverhalen in zijn zoekresultaten, Nieuws- en Discover-pagina’s. Google vermeed op dat moment een boete door onder meer te beloven te goeder trouw te gaan onderhandelen over compensatie met nieuwsaanbieders voor hun inhoud.

Deze schikking betrof een breder onderzoek naar vermeende auteursrechtinbreuk door Google met hun News-dienst. De discussie was toen of het overnemen van snippets en kleine afbeeldingen telt als inbreuk, citaatrecht of iets anders.

Over zo’n dispuut kun je schikken, en dan kun je allerlei afspraken maken. En als je daarbij niet uitkijkt dan komen die afspraken terug in een geheel andere context:

With regard to “Bard”, the artificial intelligence service launched by Google in July 2023, the Autorité found in particular that Bard had used content from press agencies and publishers to train its foundation model, without notifying either them or the Autorité. Google subsequently linked the use by its artificial intelligence service of the content concerned to the display of protected content, by failing to propose a technical solution for press agencies and publishers to opt out of the use of their content by Bard without affecting the display of content protected by related rights on other Google services, thus obstructing the ability of press agencies and publishers to negotiate remuneration.

Voor mij is met name dat “technical solution” heel relevant: Google zal nu een opt-out moeten gaan ontwikkelen voor Franse nieuwsdiensten. Dat kan zo simpel zijn als duidelijk maken hoe men hun aparte AI-scraper bot kan weren met een robots.txt-bestand (want het zou oneerlijk zijn om als je daarmee ook de gewone Googlebot zou weren).

Interessanter is als men een nieuw protocol ontwikkelt (ai.txt?) waarmee je als uitgever kan aangeven dat data mining voor AI-training niet toegestaan is. Dat zou dan bredere consequenties hebben, omdat onder de Europese auteursrechtregels tekst- en datamining (TDM) is toegestaan op beschermd werk tenzij dit machinaal leesbaar is voorbehouden. Tot nu toe is er geen enkele standaard op dit gebied, en machineleesbaarheid bestaat niet zonder standaard.

Arnoud