Een lezer vroeg me:
Wat zijn eigenlijk je rechten bij gratis apps? Ook al betaal ik niet, ik heb toch gewoon een contract en een geleverd product gekregen. Waar kan ik de app-leverancier (of Apple) dan aan houden?
Inderdaad, ook bij levering van een gratis app heb je gewoon rechten. De EULA kan wel van alles zeggen, maar zo’n overeenkomst tot gebruik van een app valt gewoon onder het consumentenrecht en daarin heb je gewoon dwingend bepaalde rechten.
Zeker in Nederland, waar de Hoge Raad heeft bepaald dat software gekocht wordt. Daarmee zijn alle regels van conformiteit (wettelijke rente) en gratis herstel of vervanging gewoon van toepassing op software. Ook als de prijs nul is.
Natuurlijk kun je je wel afvragen óf sprake is van een juridische tekortkoming. Software heeft nu eenmaal altijd bugs, en moet in een complexe omgeving werken, waardoor een perfecte werking geen realistische verwachting is. Ook apps die gekoppeld zijn aan diensten, kunnen legitiem stoppen met werken. Dienstverlening mag altijd stoppen, en móet soms stoppen omdat dingen gewoon niet meer compatibel te krijgen zijn.
Een praktisch bezwaar is natuurlijk wel: wie gaat er ooit naar de rechter over iets dat hij gratis kreeg? Je krijgt immers nooit je proceskosten volledig vergoed, in ieder geval niet je tijd. Dus zakelijk gezien is die rechtszaak het nooit waard.
Arnoud
En wat nou als ze zeggen dat ze het niet op kunnen/willen lossen en graag je geld terug betalen. Voor Apple/Google/appmaker is dat mogelijk interessanter. Immers geld terug bij een gratis app is niet zo kostbaar.
Als de prijs 0 euro is dan kan er geen sprake zijn van een koop. De overeenkomst is immers om niet en niet om baat. Art. 7:1 BW luid:
Gezien het belang van consumentenbescherming zou ik deze transactie toch willen kwalificeren als een koop, of althans daarmee equivalent. Ik weet dat ik vaak roep dat dingen een dienst zijn, maar bij een app heb ik daar héle grote moeite mee.
Sorry, maar zo werkt het recht niet. “Ik weet dat ik deze tandenborstel gratis heb gehad, maar gezien mijn belang wens ik toch dat deze overeenkomst als koop wordt gekwalificeerd”. Die app is net als de tandenborstel geschonken (art. 7:175 BW), dus heb je geen wettelijke garantie.
Het is binnen het recht niet ongebruikelijk om vanuit algemene belangen dingen anders aan te merken dan ze naar de letter van de wet zelf. Vergelijk wat de Hoge Raad deed in het Beeldbrigade-arrest: daar werd de distributie van een kopie van een stuk software aangemerkt als een koop, hoewel software geen zaak is en ook geen vermogensrecht.
Je vergelijking met de tandenborstel is onvolledig, de app wordt niet zomaar geschonken zonder nadere verplichingen. Er komt wel degelijk wat terug, namelijk een set persoonsgegevens over jou en/of een plicht advertenties te bekijken. Je zou m.i. hier prima kunnen zeggen dat je betaalt met je persoonsgegevens, dat deze waarde hebben en dus equivalent aan geld is volgens mij geen controversiële opvatting. En de uitkomst dient dan het algemeen belang van de bescherming van de verkrijger van software, net zoals in het Beeldbrigade-arrest.
Ik zou het prettig vinden als we afgaan op wat de ander schrijft. Ik heb nooit aangevoerd dat het geen koop zou zijn omdat een dienst geen zaak is. Het heeft dan niet zoveel zin om dan daar een betoog op te houden. Eveneens heb jij in het artikel niet aangegeven dat er op een andere manier betaald wordt. Ik vind het onredelijk om te verlangen dat ik dit meeneem in wat ik schrijf.
Ik had de vraag gesteld, maar ook daarbij de volgende vraag die nu wel eens van belang is, nu het volgens u de vraag is of er bij een gratis app wel een koop is. Wat nu als ik een in-app purchase doe, ik koop bijvoorbeeld 100 munten voor €0,99. Is mijn rechtspositie dan veranderd volgens u? Mag ik dan als consumenten meer eisen stellen aan het product?
Hoi Mark,
Je rechtspositie is wel veranderd, maar je hebt niet de app gekocht. Volgens de Hoge Raad moet je bij software van koop spraken indien de “aanschaf van standaardcomputerprogrammatuur voor een niet in tijdsduur beperkt gebruik tegen betaling van een bepaald bedrag”. Een daarvan is duidelijk geen sprake als je 100 munten koopt voor €0,99. Dat is meer te vergelijken met koopt van strippenkaart voor €0,99 wat je het recht geeft om 10x te mogen spelen op een flipperkast. Je hebt dus een vermogensrecht gekocht. (Voor een echt zuivere vergelijking kun je denken aan muntjes voor op de kermis. Ieder muntje geeft je recht op een ritje en je mag zelf kiezen in welke attractie.)
In het Amerikaans recht heb je het begrip ‘consideration’: een overeenkomst geldt daar pas, als beide partijen een prestatie hebben geleverd of gaan leveren. (Over het algemeen: geld in ruil voor een goed of dienst.) Ik kan me voorstellen dat de advocaten die dergelijke EULA’s samenstellen, dat vanuit het Amerikaans recht doen. Wat nou koop? Er is geen consideration, dus ook geen overeenkomst.
Maar als er geen overeenkomst is, dan geldt die EULA toch ook niet meer? Oeps! Ik heb hier snel even naar gegoogled, maar de twee documenten die ik tegenkwam die ingingen op de vraag “wat is de consideration bij gratis software” redeneerden allebei volgens de lijn: het zou handig zijn als EULA’s contracten zijn en daarom zijn ze dat en dan is er vast iets wat we in het begrip consideration kunnen persen. (Bronnen: Legal Impacts of Open Source and Free Software Licensing, uit: Understanding Open Source and Free Software Licensing By Andrew M. St. Laurent, August 2004; en: Rethinking Consideration in the Electronic Age door Robert Hillman en Maureen O’Rourke, February 2009).
Geldt dit ook voor open source software? Ik ontwikkel in mijn vrije tijd open source software, en ik heb echt nul budget voor rechtszaken, schadevergoedingen, oplossen van bugs en dergelijke. Ik kan zo’n budget niet hebben, want er staan heen inkomsten tegenover.
Kan je dan gewoon zeggen dat het in deze omstandigheden alleen redelijk is voor gebruikers om de software “as is” te accepteren? Dus: ik garandeer alleen dat het is wat het is, ik garandeer niet dat de software conformeert aan wat voor standaarden of verwachtingen dan ook. De gebruiker moet zelf uitzoeken of de software geschikt is voor de door hem/haar beoogde doeleinden, en is zelf 100% verantwoordelijk voor die inschatting. Beschrijvende teksten op websites, in handleidingen en dergelijke moeten gezien worden als (pogingen tot) hulp, niet als belofte of garantie.
Kan dit binnen het Nederlandse recht?
In principe ben je aansprakelijk voor bugs etc. waar consumenten last van hebben. Maar aangezien er weinig consumenten zijn die direct open source downloaden is je aansprakelijkheid beperkt. De rechter neemt ook de prijs in beschouwing bij de beoordeling van wat de verkrijger mag verwachten van de software; in gratis software mogen fouten zitten, maar geen kwaardaardige code.
Je kunt altijd in een rechtszaak verwikkeld raken, maar ik ken geen gevallen waar een open source ontwikkelaar aangeklaagd is vanwege bugs in zijn code. Als je op een serieus foutrapport reageert met het maken van een bugfix, dan zijn de gebruikers ook weer blij.
Je zou op basis van onrechtmatige daad kunnen worden aangesproken. Een extreem voorbeeld is de software mede gemaakt is om een computer onklaar te maken. Je zult niet ver komen met een verweer op “as is”. Of je aansprakelijk bent zal afhangen van de omstandigheden. Was je op de hoogte van de bug, wat zijn de gevolgen hiervan en wat is de kans dat iemand daarmee te maken krijgt, en hoe gemakkelijk is om deze te verhelpen?
Mijn software heeft niet met opzet een schadelijke werking: het is geen malware of zo, ik introduceer ook niet opzettelijk bugs of beveiligingslekken, en het is mijn bedoeling dat mijn software precies doet wat ik in de documentatie beschrijf. Voor dat scenario maak ik me niet zo’n zorgen; het enige wat ik er van zou kunnen maken is dat mijn software-ontwikkeling een beetje “activistisch” is, en er wellicht derden zijn die geen belang hebben bij de (door mij gewenste) maatschappelijke effecten van mijn software. Tot nu toe zit ik nog onder het niveau van Bram Cohen (ontwikkelaar van bittorrent, voor zover ik weet nooit is aangeklaagd): ik verwacht niet dat mijn software grotendeels voor illegale handelingen gebruikt zal worden.
Ik maak me meer zorgen over het scenario dat er een ernstige bug is die voor veel schade zorgt, bijvoorbeeld een beveiligingslek dat misbruikt wordt voor een hack bij een grote partij. Wat moet ik doen om aansprakelijkheid te vermijden? Zoals gezegd: ik heb geen budget voor aansprakelijkheid, dus ik moet het wel vermijden. Het risico op beveiligingslekken is vooralsnog een inherent onderdeel van ontwikkeling van het soort software dat ik maak: al probeer ik het te minimaliseren, het blijft bestaan.
Het enige dat ik kan doen is beveiligingslekken (en andere bugs) oplossen nadat ze worden ontdekt en gemeld. Moet ik dat altijd blijven doen om aansprakelijkheid te vermijden? Ben ik levenslang met ketenen gebonden aan mijn software om security-support te blijven leveren? En hoe snel moet ik reageren op bug reports? Het zijn hobby-projecten: mijn privé-leven gaat in principe voor, en ik wil er alleen mee bezig zijn als ik toevallig wat tijd over heb.
Met de standaard open-source licenties waarin aansprakelijkheid zoveel mogelijk wordt uitgesloten ben je redelijk veilig voor de gevolgen van (onopzettelijke) fouten. Je blijft aansprakelijk voor schade ten gevolge van opzet of roekeloosheid. Het is heel makkelijk om nadat het flink fout gegaan is te gaan wijzen en te roepen dat “iemand anders” verantwoordelijk is; dat houdt een risico voor de ontwikkelaar in dat hij moet uitleggen (eventueel voor de rechter) dat het een normale fout is.
Arnoud schrijft “De EULA kan wel van alles zeggen, maar zo’n overeenkomst tot gebruik van een app valt gewoon onder het consumentenrecht en daarin heb je gewoon dwingend bepaalde rechten”. In hoeverre is zo’n liability disclaimer in een open source licentie in Nederland effectief?
Die disclaimer is vermoedelijk onredelijk bezwarend (art. 6:237 sub f BW). De maker van de software moet dus aantonen dat het redelijk is dat hij zijn aansprakelijkheid mag uitsluiten. Gezien de aard van de software en de prijs zie ik daar wel kansen voor. Maar zeker is het niet.