Een lezer vroeg me:
Ik wil wetenschappelijk onderzoek doen naar stijlontwikkelingen in de taal, en wil daarvoor onder meer reacties van diverse grote forums gebruiken. De beheerders geven aan dat dat niet mag vanwege auteursrecht, maar zit er wel auteursrecht op de vaak korte en simpele reacties die je overal vindt? En is er geen uitzondering voor wetenschappelijke studie?
Auteursrechtelijk is het vrij simpel, als er een “eigen intellectuele prestatie” is geleverd dan zit er auteursrecht op de reactie. Een enkele “+1” of dergelijke opmerking is dus vrij, maar een zin of twee komt al door die toets heen. Ook als je niet weet wie de reageerder is en hem niet kunt bereiken.
Als site mag je aannemen dat je een licentie krijgt voor gebruik van die reacties, maar dat zal dan altijd in combinatie met het bronartikel zijn. De reacties opnemen in een corpus is dus problematisch, in theorie. Immers, dat is gebruik dat buiten de context van de site valt en dus niet door de reageerder in de licentie is toegestaan.
Soms zie je dat een site een bredere licentie eist, maar die is dan vaak weer beperkt tot enkel de forumbeheerder. Die mag er dan alles mee doen, inclusief op mokken afdrukken of in boeken compileren. In dat geval zou de forumbeheerder aan een onderzoeker kunnen toestaan dat hij de reacties gebruikt. Maar dat moet je dan echt uitzoeken vooraf, want het moet er dan wel expliciet hebben gestaan.
Juridisch gezien kun je zeggen dat wetenschappelijk gebruik eigenlijk niet als concurrerend of oneerlijk gebruik te zien is. Er wordt geen geld verdiend met de reacties, de reacties zelf worden eigenlijk niet eens verspreid. Ze worden -zoals hier- in woorden opgehakt en gebruikt voor bijvoorbeeld sentimentanalyse, detectie van taaltrends en ga zo maar door. Ook voor dergelijk analyseren is formeel toestemming nodig, want onze auteursrecht kent geen algemeen “fair use” recht en in de Auteurswet staat nergens expliciet een wettelijk recht op wetenschappelijk onderzoek naar auteursrechtelijk beschermde werken.
Daar komt bij dat je praktisch gezien zelden tot nooit ziet dat reageerders hier een punt van maken. Vaak zijn ze niet bekend, of willen ze niet zichzelf associëren met die opmerkingen. Bij een rechtszaak zou je jezelf bekend moeten maken immers. Plus, er is geen cent te halen want welke vergoeding had je kunnen vragen om je reactie te mogen gebruiken? Daar wordt alleen de advocaat rijker van dus.
Kortom het mag niet maar ik zie praktisch eigenlijk geen bezwaar om het te doen.
Arnoud