Worden 3D-printers de nieuwe Napster? Met die vraag in het achterhoofd bespreek ik elke dinsdag een aspect van het intellectueel eigendomsrecht en waar dat botst met de mogelijkheden van 3D printen. Op basis van deze blogs en jullie feedback daarop wil ik hier uiteindelijk een boek van maken. En natuurlijk publiceer ik dan geen comments van jullie daarin zonder aparte toestemming.
Tot nu toe hebben we het in deze serie steeds gehad over het printen van IE-beschermde producten, en of dat wel of niet mag onder de verschillende IE-rechten. Maar er is een aspect dat essentieel is voor elk printje: het bestand met de data waar de printer mee aan de slag gaat. Hoe kom je daaraan, als de IE-houder niet zelf een bestand beschikbaar stelt? Dan zul je een zelf verkregen exemplaar moeten scannen.
Hiervoor zijn allerlei producten beschikbaar. Zo is er de goedkope DAVID laserscanner, die met een speciale opstelling en laserlicht werkt om een scan te maken. Een wat duurder alternatief is de Next Engine. Maar het schijnt ook te kunnen met je iPhone of zelfs met een gewone camera en voldoende foto’s, die door speciale software aan elkaar geknoopt worden tot een 3D model.
De vraag is dan, mag je zo’n scan wel maken? Bij Gizmodo merkten ze al bijdehand op:
You may have some trouble snapping 40 photos of something without being detected by the hovering museum curator or shop assistant, to say the least.
Dat is juridisch zeker een probleem. Op grond van het eigendomsrecht mag een bedrijf of instelling regels stellen aan wat je mag doen met camera’s. Ook als er geen IE-recht rust op de objecten die je wilt fotograferen. Is fotograferen verboden, dan moet je camera in de tas blijven. De Hoge Raad bepaalde in 2007 (na het Staat/Den Ouden arrest uit 1987) dat voetbalstadions
uit hoofde van hun eigendoms- of gebruiksrecht van het stadion of het terrein in beginsel de vrijheid [hebben] om aan hun toestemming tot het betreden ervan beperkingen te verbinden, ook met het oog op het tot stand brengen van radio- en/of televisieuitzendingen.
Dat het daarbij ging om nieuwsgaring -toch een grondrecht- kon dit niet anders maken. En als een recht op filmen van een belangwekkende wedstrijd in andermans gebouw niet bestaat, dan een recht op scannen van een belangwekkend object in andermans gebouw al helemaal niet.
Koop of leen je een object, dan staat het je vrij om het object te scannen en zo een bestand te maken waarmee 3D geprint kan worden. Bij een geleend of gehuurd object zouden de algemene voorwaarden van het leen/huurcontract dit wellicht kunnen verbieden, maar bij koop lijkt me een dergelijke contractuele eis op zijn zachtst gezegd ongebruikelijk.
Kun je tegen een IE-recht (octrooien, modellen, merken en auteursrecht) aanlopen bij het scannen? Als particulier niet snel. Een scan maakt namelijk geen nieuw product maar alleen een blauwdruk of foto van het product. Met octrooien, modelrecht of merkenrecht heb je dan niets te maken. Het is wel een inbreuk op het auteursrecht om een werk te fotograferen (en dus ook om het te scannen) maar dat kan worden verexcuseerd onder de thuiskopie-exceptie. Die geldt namelijk ook voor verveelvoudigingen in andere vorm: of je nu muziek van WAV naar MP3 omzet, of een driedimensionaal kunstobject fotografeert of inscant, het is voor strikt eigen gebruik toegestaan.
Een bedrijf dat scandiensten aanbiedt, zal ook weinig last hebben van intellectuele eigendomsrechten. Een scanapparaat is een generieke tool, dat alles scant dat je ervoor zet. Dat is moeilijk op te vatten als een inbreuk op een specifiek intellectueel eigendomsrecht. Heel misschien ontstaat er een zorgplicht voor zo’n bedrijf wanneer ze (moeten) weten dat er structureel en grootschalig beschermde zaken gescand worden, maar dat kan – net als vorige week het printen in opdracht – wederom als “thuiskopie in opdracht” worden gezien. Maar met alle discussies over auteursrechtenfilter- en blokkadeplichten voor internetproviders zou het me niets verbazen als hier toch grenzen aan gesteld gaan worden.
Dan blijft er eigenlijk nog één grote vraag over voor deze reeks: hoe zit het met een website (3dpiratebay.org?) die scans of handgemaakte 3D CAD bestanden aanbiedt? Mag dat eigenlijk wel van het intellectueel eigendomsrecht?
Arnoud<br/> De scan/print rechtsboven is een screenshot van Trimensional, de iPhone scanner-app.