Europees Hof van Justitie: antiwitwasregister UBO is buitenproportioneel

roma1880 / Pixabay

Het Europese Hof van Justitie heeft geoordeeld dat het UBO-register ‘in de huidige vorm de grondrechten en privacy van burgers ernstig aantast’. Dat meldde Tweakers vorige week. Het gaat daarbij vooral om de bepaling dat bepaalde gegevens door iedereen mogen worden ingezien. De uitspraak is vooral opmerkelijk omdat ze haaks staat op een oordeel van het Nederlandse Gerechtshof, dat geen bijzondere risico’s zag voor ondernemers.

Het Ultimate Beneficiary Owner- oftewel uiteindelijkbelanghebbendenregister is ingesteld ter bestrijding van financiële fraude (ik zeg dit zo neutraal mogelijk). De kern is dat men wil voorkomen dat financieel handige jongens zich verstoppen achter bv’tjes die stichtingen aansturen die bestuurder zijn van een vereniging die dan weer een bv in eigendom hebben. Daarom moet iedereen die iets bestuurt, in dat register, zodat partijen die daar belang bij hebben, kunnen nagaan wie de vent achter de tent is.

Dit is geen specifiek Nederlands idee maar komt uit een Europese Richtlijn die een dergelijk register voorschreef, zij het met een aantal opties om de privacy in meer of mindere mate te beschermen. Dat leidde in Luxemburg tot een rechtszaak, waarbij de rechter besloot het Hof van Justitie te raadplegen. Die ziet toch de nodige problemen op het gebied van privacy, met name als het gaat om een openbaar in te zien internetregister:

42 Daarbij komt dat het inherent is aan een dergelijke terbeschikkingstelling van die informatie aan de leden van de bevolking dat deze dan toegankelijk is voor een potentieel onbeperkt aantal personen, zodat een dergelijke verwerking van persoonsgegevens, ook personen die om redenen die geen verband houden met de door die maatregel nagestreefde doelstelling, informatie wensen te verkrijgen over de situatie, in het bijzonder op materieel en financieel gebied, van een uiteindelijk begunstigde, in staat stelt om zich vrijelijk toegang tot die informatie te verschaffen (…). Dit is des te gemakkelijker wanneer, zoals in Luxemburg, de betrokken gegevens op internet kunnen worden geraadpleegd.
In Nederland hadden we dat ook. Wie dat wilde, kon zonder nader toezicht bij de KvK grasduinen naar gegevens van deze personen. (Het UBO-register is voorlopig niet meer toegankelijk voor het publiek naar aanleiding van deze uitspraak.)

Ook heeft het Hof grote moeite met dat de Richtlijn enerzijds de maatschappij wil beschermen tegen financiële fraude (iets waar overheidsinstanties mee bezig zouden moeten zijn) en anderzijds de informatie aan het gehele publiek laat geven (in plaats van alleen, zeg, de AFM of het Openbaar Ministerie). En om nog een aantal andere redenen kan dat artikel uit de Richtlijn dus niet blijven bestaan, waardoor ook nationale wetten die daar van afgeleid zijn, komen te vervallen.

Het is opmerkelijk, omdat in november 2021 het Hof Den Haag nog oordeelde dat er eigenlijk niets aan de hand was. Stichting Privacy First had een procedure gestart om de invoering van de wet tegen te houden:

In [de eisen van Privacy First] zijn drie categorieën te ontwaren: i) de dreiging van inbraken en ontvoeringen (het Quote 500-effect), ii) problemen als pestgedrag waarmee kinderen van familiebedrijven als (toekomstige) UBO’s te maken kunnen krijgen en iii) het verlies van een normaal/ongestoord leven doordat bijvoorbeeld anderen de UBO om geld gaan vragen.
Maar omdat je als UBO kunt vragen om afscherming, en je adresgegevens sowieso niet in het openbare register komen, is er dus niets aan de hand. Dat afschermen gebeurt overigens alleen als er concrete signalen zijn dat de georganiseerde misdaad achter je aanzit. Het Hof zag dus geen reële kans op ernstige schade, en kwam daarom tot de conclusie dat de wet prima ingevoerd kon worden.

Het is nog niet duidelijk hoe we nu verder moeten, maar dat zal op Europees niveau uitgezocht moeten worden gezien het Hof hiermee de kern uit de Europese regels haalt.

Arnoud

 

16 reacties

  1. Ik heb dat hele UBO register altijd al een gedrocht gevonden: – Administratieve last voor 1000 ondernemers zodat er misschien 1 potentiele crimineel ontmoedigd wordt. – Privacyrisico – Het haalt niks uit want echte criminelen vullen het toch niet eerlijk in maar gebruiken stromannen.

    Wat mij betreft: Goed dat er aan de rem getrokken wordt.

    1. Het gaat misschien niet zozeer puur om zware criminelen maar meer om belastingontduikers en dergelijke. Die beschikken meestal niet over een netwerk van stromannen maar wel over familieleden en bekenden die eigenaar worden van allerlei B.V.’s

    2. Zie de zaak Rusland. Hoeveel Russische miljarden staan er ook al weer in Nederland? Hoe weinig daarvan hebben ze kunnen bevriezen omdat de rest via constructies en stromannen toch weer onzichtbaar is gehouden? Het UBO register heeft in z’n eerste real-world test finaal gefaald.

  2. Ik heb hier wat gemengde gevoelens over. Aan de ene kant is privacy belangrijk, aan de andere kant is het van de zotte dat mensen hun activiteiten (of ze nou crimineel, op het randje, sociaal discutabel of gewoon normaal zijn) kunnen verbergen achter een ondoorzichtige constructie van stichtingen, BV’tjes en allerlei buitenlandse rechtsvormen in belastingparadijsen (waaronder Nederland).

    Een UBO register is een stap, en is hier zeker nog niet van tafel, en lijkt me nog zeker relevant, zodat we elke activiteit naar de verantwoordelijke natuurlijke personen kunnen herleiden, en ze daar eventueel op kunnen aanspreken. Die verantwoording moet ook iedereen kunnen afleggen (al denk ik dat het zinloos is als iemand continue gestalked wordt omdat hij toevallig bezig iets met wat sommigen ongewenst vinden: varierend van bio-industrie tot de rechten van minderheden ondersteunen).

    Nog liever zou ik zien dat we paal en perk stellen aan te complexe constructies. In de 19de eeuw was er (naar ik heb horen zeggen) een verbod op bezit van aandelen door ondernemingen in andere ondernemingen. Misschien is dat wat over de top, maar meer dan twee of drie lagen organisaties om bij een UBO te komen lijkt me echt niet nodig, en zouden we gewoon moeten verbieden.

    1. Het Hof oordeelde niet dat het UBO register zelf buiten-proportioneel is, maar het publiek toegankelijk maken daarvan. De overheid, politie en andere bevoegde instanties kunnen er nog gewoon bij.

      Je vindt neem ik aan toch ook niet dat we bijvoorbeeld alle bankrekeningen van iedereen openbaar moeten maken? Je weet maar nooit wat je dan ontdekt en er zijn mensen die zwart geld verdienen. Maar dat is uiteraard een slechte reden om dan maar alle informatie van iedereen te openbaren.

      Door het UBO register al maanden publiek te hebben gemaakt (terwijl de overheid wist dat er een zaak liep bij het Hof), ligt er nu allerlei informatie op straat van UBO’s en je mag mij uitleggen hoe je die geest weer in de flex krijgt als die informatie opduikt in databases ergens buiten de EU.

      De publieke openbaarmaking was een uniek slecht idee, en het Hof heeft de Europese Commissie hiermee een flinke tik op de vingers gegeven.

      What’s next? Een achterdeurtje in cryptografie soms? Natuurlijk niet. Een ook niet als er mensen zijn die kwade bedoelingen hebben met cryptografie. Het Hof heeft laten zien dat de EC en het EP niet zomaar allerlei richtlijnen kunnen uitvaardigen, want ook de commissie en het EP hebben zich gewoon te houden aan fundamentele rechten.

        1. Vraag 1: waarom is dat een goed ding? Dat de opsporingsdiensten dat kunnen, daar kan ik mee leven, maar waarom zou jij moeten weten wie de natuurlijke persoon achter het cafe op de hoek is? Je doet zaken met het cafe, niet met de UBO van het cafe. Ik zie werkelijk geen voordeel voor jou.

          Opmerking 2: Aangezien je gemakkelijk kunt vinden wat de jaaropbrengst/winst/eigen vermogen van de rechtspersoon is (en dat is terecht, dat je dat kunt vinden), kun je via het UBO register dus gemakkelijk een inzicht krijgen in de financiele situatie van natuurlijke personen. Zelfs als je geen kwaad in de zin hebt in de zin van stalking of lastigvallen of bedelen om geld, dan is nog steeds die persoon zijn recht op privacy geschaadt. Waarom moet jij weten hoeveel hij waard is, maar andersom niet?

          1. Op 1. Met die transparantie maak je het onderzoeksjournalisten en anderen die willen uitzoeken hoe een netwerk van stichtingen, BV’s en dergelijke in elkaar steekt een stuk makkelijker. Merk op dat in mijn optiek ook bloggers, zelfs als ze er niet voor betaald worden, journalisten zijn, als zij op een journalistieke manier te werk gaan. Het belang van mij is dat mogelijke maatschappelijke misstanden kunnen worden aangepakt, zelfs als de overheid daar om wat voor redenen dan ook niet mee aan de slag gaat.

            Op 2. In mijn optiek is het eigen vermogen van een rechtspersoon uiteindelijk niet gelijk aan het vermogen van wat wij nu de “eigenaar” noemen. Die mag dat niet zomaar aanwenden voor zijn eigen consumptie: die is slechts de beheerder van die organisatie die wij, in het belang van de samenleving, de status van een rechtspersoon hebben gegeven. (Dat het in de praktijk helaas anders is, ja dat zie ik graag veranderen.) Bovendien: hoe schadelijk is het dat de maatschappij weet hoeveel zij een privé persoon verschuldigd is (want geld is niets anders dan een publieke schuld), en dat zij daarbij dus ook vraagtekens mag stellen hoe de schuld tot stand is gekomen. Dat maakt het huidige beroep op privacy veel moeilijker.

            1. Nou nou, nu ga je toch wel de controversiele toer op, maar goed, ik zal antwoorden.

              1) niet eens. Prima, bloggers etc zijn ook journalisten. Maar een onderzoeksjournalist die niets anders doet dan een publieke database raadplegen en het resultaat sensationeel presenteren is die naam niet waardig. Het UBO register zorgt er juist voor dat er niets meer te onderzoeken valt voor een onderzoeksjournalist (in ieder geval niet op dit gebied). Het UBO register maakt het de onderzoeksjournalist helemaal niet makkelijker: als het UBO register correct is ingevuld, heeft de onderzoeksjournalist geen werk en geen nut meer, als er foute gegevens staan in het UBO register heeft die onderzoeksjournalist NIETS aan die gegevens.

              2) Niet eens: de aandeelhoudersvergadering kan besluiten, zonder verantwoording te hoeven afleggen, om de opgepotte historische winst als dividend uit te keren, aan de aandeelhouder(s), dus de UBO(s). Die mogen dat dus wel voor eigen gewin aanwenden, als vergoeding voor het in het verleden beschikbaar hebben gesteld van risicodragend kapitaal, en natuurlijk nadat daarover de betreffende belastingen (dividendbelasting, vennootschapsbelasting) betaald zijn. Als er iets misgaat/frauduleus is in dat proces moeten de wetgever en/of de opsporingsdiensten optreden. Waarom zou jij/de samenleving vraagtekens mogen stellen bij het eerlijke, belasting-over-betaalde, vermogen van iemand? [of je dat nu een schuld of een vermogen noemt maakt niets uit]. Jij impliceert dat er wel een luchtje aan zal zitten? Waarom? Dat vermogen is net zo eerlijk, en net zo traceerbaar, als het vermogen van een werknemer die een erfenis heeft gekregen, de lotto heeft gewonnen, of zuinig geleefd heeft.

              Prima, als jij zegt ‘hoe schadelijk is het dat de maatschappij weet hoeveel zij een privé persoon verschuldigd is’. Maar dan wel voor iedereen, en niet alleen voor aandeelhouders van rechtspersonen. Of zijn die soms bij voorbaat verdacht? (dan is Arnoud dat ook, en ben ik dat ook, en in extremis is iedereen die op de beurs actief dat dan ook)

              1. Ik ben het met je eens dat het UBO register niet voor het publiek toegankelijk moet zijn, dat is niet proportioneel voor het doel. Echter, wat je tweede punt betreft, een bedrijf heeft wel degelijk maatschappelijke consequenties te dragen voor haar handelen. Het gaat niet alleen om de wet.

                Voorbeeld: Miljardenverlies Air France-KLM, toch krijgt topman miljoenenbonus. Het handelen van AF-KLM was volstrekt legaal en in lijn met het contract, het bedrijf komt niet in financieel zwaar weer door de bonus en ga zo alle wettelijke regels maar langs. Maar ik vind de ophef volstrekt gerechtvaardigd en een journalist behoort dit aan de kaak te kunnen en mogen stellen. Bij onrecht is “het is legaal” in het geheel geen argument.

                1. Het ging me niet om: ‘het is legaal dus het is geen onrecht’, dan begreep jij mijn betoog verkeerd. Het ging me meer om de verdachtmaking van UBO’s, niet omdat ze iets verkeerd doen, maar omdat ze nu eenmaal UBO zijn.

                  Ja er zijn bepaalde bedrijven zo groot/belangrijk/invloedrijk/symbolisch dat zij meer zijn (geworden) dan een juridische structuur om zaken te doen.

                  Als we dat KLM-voorbeeld bekijken: dan had ‘men’ eerder moeten ingrijpen. Het feit dat het kan gebeuren, is een gevolg van ‘fouten’ in het verleden. En die ophef… volgens mij wordt die door journalisten aangezwengeld. Een dergelijke topman heeft gewoon een bepaalde prijs, en of je die prijs betaalt als basissalaris, bonus, aandelen, resultaatgebonden vergoeding, tekengeld, gouden handdruk, of whatever, is niet relevant, dat is maar een naam die je eraan geeft. Die ophef, wat was die nu eigenlijk? Dat hij een bonus kreeg terwijl de staat moest bijlappen? Of dat hij meer verdiende dan de modale werknemer terecht vond? (maar dan vind die modale werknemer dat toch, onafhankelijk of het bloeiende tijden zijn of Coronacrisis is) ?

                  Ik begrijp de ophef en maatschappelijke ontevredenheid, maar of ik hem gerechtvaardigd vind weet ik eerlijk niet. Ik denk toch dat er een elementje jaloezie en een elementje ‘een mening willen hebben over iets wat je niet kunt begrijpen’ en een elementje wantrouwen (‘ik begrijp het niet dus het zal wel niet kloppen’) bijzitten

                  Ik denk ook niet dat dat voorbeeld iets met het UBO register te maken heeft, maar goed…

            2. Bovendien: hoe schadelijk is het dat de maatschappij weet hoeveel zij een privé persoon verschuldigd is (want geld is niets anders dan een publieke schuld), […]

              Niet mee eens, om twee redenen: 1. Geld is een schuld van de bank waar het op een rekening staat, niet van het publiek of de maatschappij. 2. Vermogende personen hebben hun rijkdom meestal grotendeels in aandelen zitten (van eigen bedrijven, of ook van anderen), en/of in andere beleggingen, en maar beperkt in liquide geld (= contant + banktegoeden). Dus ook daarom is de rijkdom van zo’n persoon niet iets wat “de maatschappij een privé persoon verschuldigd is”.

                1. Geld dat op de bank staat is schuld van het publiek met een tussenpartij (die bank): je kan er nog steeds je belasting mee betalen; de manier waarop wij bankieren maakt het allemaal wat minder transparant, maar veranderd dat niet fundamenteel. 2. Klopt, maar ook daarvoor moeten zij gewoon kunnen uitleggen hoe hun eigendomsclaim tot stand is gekomen (Bij bijvoorbeeld de Russische oligarchen is daar echt heel veel fout gegaan, en extreem dubiueze claims zijn ook hier in het westen graag voor zoete koek aangenomen: we zien nu het resultaat van die naiviteit). Ik vind een eigendomsclaim op natuurlijke hulpbronnen (meestal grond) ook uiterst dubieus, omdat het niet de vrucht van menselijke arbeid is (per definitie), en daarom naar mijn mening dus geen prive-bezit kan zijn — maar dan komen we in een heel andere discussie.
  3. Vandaag melt TheRegister dat Microsoft en Mozilla de Certificate Authority TrustCor uit hun browsers verwijderen. Medebepalend voor deze beslissing is, dat TrustCor en Measurement Systems kort na elkaar door dezelfde personen opgericht werden. Hier speelt dus het toegankelijk zijn van de UBO-informatie een belangrijke rol.

    Measurement Systems and TrustCor are both registered in Panama, were registered only a month apart, and have the same set of corporate officers, Reardon said.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.